Plac Wyzwolenia w Katowicach

Plac Wyzwolenia w Katowicach − plac położony w katowickiej dzielnicy Janów-Nikiszowiec, powstały około 1907/1908. Jest to centralny plac historycznego założenia urbanistycznego osiedla górniczego Nikiszowiec, popularnie nazywany „rynkiem nikiszowieckim”. Z placem sąsiaduje skwer Emila i Georga Zillmannów.

Plac Wyzwolenia w Katowicach − plac położony w katowickiej dzielnicy Janów-Nikiszowiec, powstały około 1907/1908. Jest to centralny plac historycznego założenia urbanistycznego osiedla górniczego Nikiszowiec, popularnie nazywany „rynkiem nikiszowieckim”. Z placem sąsiaduje skwer Emila i Georga Zillmannów.

Historia

Plac powstał wraz z budową osiedla Nikiszowiec, rozpoczętą w 1907, zgodnie z założeniem projektantów − Georga i Emila Zillmannów. Jego południowo-wschodnią część miał zamykać budynek kościoła parafialnego. Do 1921 nosił nazwę Kirchplatz, od 1921 − pl. Kościelny (w dwudziestoleciu międzywojennym także pl. Marszałka Józefa Piłsudskiego). W budynku mieszkalnym przy placu znajdował się konsum − restauracja z szynkiem i salą widowiskową. W 1914 na centralnym placu rozpoczęto budowę kościoła, jednak prace przerwała I wojna światowa. Ukończono go w 1927.

W latach niemieckiej okupacji Polski (1939−1945) plac nosił nazwę Kirchplatz; od 1945 funkcjonuje obecna nazwa.

W latach 1952−1962 w budynku przy pl. Wyzwolenia funkcjonowała świetlica zakładowa, prowadząca działalność kulturalno-oświatową.

W 2010 plac zmodernizowano. Został wyłączony z ruchu kołowego dla samochodów, przejeżdżają natomiast przez niego autobusy KZK GOP (zlokalizowany jest tu przystanek Nikiszowiec Kościół). Na placu ułożono granitową kostkę w miejsce stuletniej kostki brukowej, znajdującej się wcześniej pod asfaltem. W 2011 Nikiszowiec został uznany za pomnik historii. Upamiętnia to tablica na fasadzie jednego z budynków przy pl. Wyzwolenia.

Obiekty zabytkowe

Plac sąsiaduje z neobarokowym kościołem pw. św. Anny. Przy placu zlokalizowane są także budynki mieszkalne i usługowe, posiadające charakterystyczne podcienia. Plac to niewielki trójkątny ryneczek osiedla, przy którym ulokowano szereg obiektów użyteczności publicznej.

19 sierpnia 1978 osiedle robotnicze Nikiszowiec wpisano do rejestru zabytków (nr rej.: A/1230/78). Granice ochrony obejmują cały układ przestrzenny osiedla między ulicami: Szopienicką, Z. Nałkowskiej, torami kolejowymi i ulicą Giszowiecką oraz zespół zabudowań dawnego szpitala wraz z najbliższym otoczeniem (ulice: księdza Ficka, Giszowiecka, Odrowążów, Czechowa, Janowska, św. Anny, Garbarska, Rymarska, Z. Nałkowskiej, Szopienicka, pl. Wyzwolenia).

Obiekty zabytkowe, znajdujące się przy placu Wyzwolenia, pochodzące z lat 1908−1918:

• budynki mieszkalne (pl. Wyzwolenia 1−16),
• zespół budynków szkolnych (pl. Wyzwolenia 17−19),
• kościół św. Anny z plebanią (pl. Wyzwolenia 21).

Instytucje

Przy placu swoją siedzibę mają: parafia św. Anny w Janowie (pl. Wyzwolenia 21), Szkoła Podstawowa nr 53 (pl. Wyzwolenia 18), Urząd Pocztowy Katowice 16 (pl. Wyzwolenia 4), firmy handlowo-usługowe oraz ośrodek szkolenia kierowców.