Plac Jana Henryka Dąbrowskiego

Plac Jana Henryka Dąbrowskiego w Warszawie - plac położony w ścisłym centrum Warszawy, znajdujący się w kwartale ulic Rysiej, Szkolnej, Kredytowej i Jasnej.

Plac Jana Henryka Dąbrowskiego w Warszawie - plac położony w ścisłym centrum Warszawy, znajdujący się w kwartale ulic Rysiej, Szkolnej, Kredytowej i Jasnej.

Historia

Zaczątkiem dzisiejszego Placu Jana Henryka Dąbrowskiego był założony w roku 1730 Lasek Przy Promenadzie, w rzeczywistości ogród należący do pałacu Franciszka Bielińskiego znajdującego się przy ul. Królewskiej. W roku 1757 marszałek Bieliński utworzył jurydykę Bielino, której osią była powstała wtedy ul. Marszałkowska.

W tym czasie na terenie dawnego lasku wytyczono rynek targowy jurydyki Bielino, otoczony parterowymi domami projektu Jakuba Fontany.

Ich resztki dotrwały do lat sześćdziesiątych XIX wieku, jednak wcześniej, w roku 1797 na placu założono ogród, na nowo obsadzony zielenią w roku 1820, co zaowocowało nadaniem nazwy Plac Zielony.

W roku 1816 przy placu powstało targowisko zwane Pociejowem, przeniesione z terenu na którym wzniesiono w późniejszym okresie Teatr Wielki; przy Placu Zielonym działało do roku 1864 i przeniesienia na ul. Bagno.

Wcześniej, w latach 1856-58 wzdłuż północnej pierzei Placu Zielonego wytyczono ulicę Kredytową, łącząc go tym samym z ul. Mazowiecką. Dopiero w roku 1922 Plac Zielony otrzymał częściowo odrębną numerację budynków, wcześniej przypisanych do otaczających go ulic Rysiej, Szkolnej, Kredytowej i Jasnej.

Najwcześniej wzniesiono budynki w ciągu Rysiej; w roku 1868 wzniósł tam swój dom lekarz Ludwik Natanson. Autorem budynku był może Julian Ankiewicz, projektant sąsiednich kamienic; fasadę kamienicy ozdobiły alegoryczne rzeźby autorstwa Leonarda Marconiego. Kolejną zabudową placu były kamienice nr. 2 i 4, wybudowane w ciągu ul. Jasnej, które jako identyczne pod względem wyglądu sprawiały wrażenie jednego obiektu.

Trzecią fazą zabudowy placu było wzniesienie obiektów w zachodniej pierzei, w ciągu ulicy Szkolnej: według projektu Teodora Witkowskiego powstał tam dom Wiktora Maringe'a, mieszczący Hotel Francuski. Główne wejście do hotelu wiodło od strony ulicy Rysiej, jednak fasadę od strony placu ozdobiono rzeźbionymi popiersiami dłuta Faustyna Cenglera, symbolizującymi gatunki win, co było związane z funkcjonowaniem tam restauracji serwującej dania kuchni francuskiej. Jako ostatnia zabudowę otrzymała pierzeja w ciągu ul. Kredytowej; w latach 1881-83 według projektu Witolda Lanciego pod nr. 6 powstał zachowany do dziś wspaniały Pałac Szlenkierów, będący wtedy jedną z najznakomitszych rezydencji w mieście.

Przeciwną stronę placu po roku 1897 zajął gmach Domu Mody Bogusława Hersego, wzniesiony u zbiegu z ul. Marszałkowską pod nr. 9 według konceptu Józefa Hussa. Około roku 1937 Elektrownia Powiśle ulokowała w budynku "Salon Demonstracyjny" reklamujący zastosowanie elektryczności, zaś przed budyniem pojawiła się reklama z żelazkiem autorstwa Zygmunta Stępińskiego.

Wcześniej, w roku 1894 na placu stanął Pomnik oficerów-lojalistów poległych w Noc Listopadową, otoczony skwerem obsadzonym drzewami. Z oczywistych względów obelisk upamiętniający generałów - zdrajców nie cieszył się sympatią społeczeństwa; dewastowany i pokrywany często wulgarnymi napisami został usunięty w roku 1917.

W latach 1913-16 pod nr. 8 powstała według projektu Józefa Napoleona Czerwińskiego i Wacława Heppena zachowana do dziś siedmiopiętrowa kamienica Feliksa Goldstanda, będąca ówcześnie jednym z najwyższych warszawskich "niebotyków". Wzniesiona jako ostatnia przy placu, w okresie powojennym została niestety obniżona; jednocześnie zniszczono kamienne elementu jej wystroju architektonicznego.

W pierwszym okresie okupacji całkowitemu zniszczeniu uległy trzy domy; pozostała zabudowa została spalona w roku 1944. W latach pięćdziesiątych wyburzono nieźle zachowany dom Hersego. Pałac Szlenkierów i kamienicę Goldstanda odbudowano z wprowadzeniem licznych niekorzystnych zmian. Ocalał zielony skwer, na którym jeszcze przed wybuchem wojny, w roku 1930 ustawiono w basenie fontannę z brązową kopią rzeźby "Chłopiec z krokodylem" dłuta Stanisława Jackowskiego. Po wojennych uszkodzeniach odrestaurowana w warszawskiej firmie Bracia Łopieńscy, do roku 1961 przejściowo stała na zapleczu pałaców przy Pl. Bankowym.