Muzeum Historii Żydów Polskich

Przewodnik
Mapa
Atrakcje

”	Muzeum Historii Żydów Polskich (MHŻP) – placówka muzealna poświęcona historii i kulturze polskich Żydów, której siedziba znajduje się na warszawskim Muranowie przy ul. Anielewicza 6 obok pomnika Bohaterów Getta w Warszawie.

Czytaj dalej

”

Muzeum Historii Żydów Polskich (MHŻP) – placówka muzealna poświęcona historii i kulturze polskich Żydów, której siedziba znajduje się na warszawskim Muranowie przy ul. Anielewicza 6 obok pomnika Bohaterów Getta w Warszawie.

Historia

Koncepcja budowy dużej placówki muzealnej poświęconej historii polskich Żydów narodziła się w 1995. W tym samym roku Urząd Miasta Stołecznego Warszawy przeznaczył na ten cel działkę na Muranowie, jedyną niezabudowaną część dawnej Dzielnicy Północnej.

Muzeum zostało utworzone w 2005 przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, miasto Warszawa oraz Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny, a jego biura zostały ulokowane w tymczasowej siedzibie przy ul. Wareckiej 4/6. We wrześniu 2006 roku w miejscu przeznaczonym pod muzeum stanął specjalnie zaprojektowany namiot (ohel), w którym odbywały się wystawy i happeningi.

W 2005 w konkursie wybrano projekt architektoniczny budynku muzeum.

26 czerwca 2007 akt erekcyjny pod budowę muzeum został podpisany przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego, ministra kultury Kazimierza Ujazdowskiego, prezydent Warszawy Hannę Gronkiewicz–Waltz, przewodniczącego Stowarzyszenia ŻIH Mariana Turskiego oraz pierwszego darczyńcę Victora Markowicza z USA (któremu towarzyszyli Zygmunt Rolat i Tad Taube). Na akcie erekcyjnym złożyli też podpisy przedstawiciele komitetów z wielu krajów wspierających budowę muzeum, w tym przewodniczący Polskiego Komitetu Wspierania Budowy Muzeum Marcin Święcicki oraz przewodniczący organizacji żydowskich z Polski.

Planowano, że całość budowy będzie kosztować od 80 do 100 milionów złotych i większość funduszy pokryje Urząd Miasta Stołecznego Warszawy (40 mln PLN), Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (40 mln PLN), Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny wraz z prywatnymi sponsorami z całego świata (20 mln PLN). W toku przedsięwzięcia koszty gmachu, finansowane z pieniędzy państwowych wzrosły do ok. 200 milionów złotych, a wystawy do ok. 120 milionów złotych zebranych wśród darczyńców prywatnych.

Budowa Muzeum Historii Żydów Polskich w swoim czasie było największą inwestycją kulturalną stolicy. Uroczyste otwarcie ma nastąpić 20 października 2013 roku, przy czym sam budynek został udostępniony publiczności 19 kwietnia 2013. Tzw. małe otwarcie związane było z obchodami 70. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim, po nim zorganizowano dni otwarte.

Muzeum kierował do 2011 roku Jerzy Halbersztadt, po czym pełniącą obowiązki dyrektora została Agnieszka Rudzińska-Rytel aż do odejścia w czerwcu 2012. Od 9 sierpnia 2012 obowiązki dyrektora pełni Andrzej Cudak.

Budynek muzeum

Autorami projektu, wyłonionego w konkursie w 2005 roku, jest zespół architektów z fińskiej pracowni architektonicznej Lahdelma & Mahlamäki Oy, Helsinki, pod kierownictwem Rainera Mahlamäki. Zwycięski projekt został wybrany spośród ponad 100 zgłoszonych do konkursu.

Muzeum zostało zaprojektowane na planie kwadratu w postaci sześcianu o szklanych ścianach. Najbardziej zewnętrzna część zbudowana jest ze szklanych paneli i miedzianej siatki. Panele te pokrywają litery hebrajskie i łacińskie, układające się w słowo Po-lin, które jest nawiązaniem do legendy o pierwszych żydowskich osadnikach na ziemiach polskich. Wewnętrzna konstrukcja to stalowe rury powleczone betonem. Hol główny tworzą wysokie, pofalowane ściany. Jego pusta przestrzeń to symbol pęknięcia w historii polskich Żydów. Przypomina swym kształtem wąwóz, co ma być nawiązaniem do przejścia przez Morze Czerwone znane z Księgi Wyjścia. W muzeum jest prawie 13 000 metrów kwadratowych powierzchni użytkowej. Na najniższym poziomie, w podziemiach budynku, znajdować się będzie wystawa główna, poświęcona historii Żydów od średniowiecza do czasów współczesnych. W muzeum mieszczą się także: wielofunkcyjne audytorium na 480 miejsc, sale wystaw czasowych, centrum edukacyjne, centrum informacyjne, kawiarnia, sklep, a w przyszłości także restauracja. Wnętrze muzeum utrzymane jest w kolorze piaskowym, co jest nawiązaniem do typowej dla wielu warszawskich budowli kolorystyki. Mimo tego nawiązania, Mahlamäki nie podkreśla skojarzeń z symbolizmem. Ponieważ muzeum ma prezentować całą historię Żydów w Polsce a nie tylko okres okupacji, projektant unikał podobieństwa do już istniejących muzeów Holokaustu (jak Muzeum Żydowskie w Berlinie czy muzeum przy Jad Waszem), które mają surową, betonową strukturę. Zgodnie z jego koncepcją, budynek ma prostą zewnętrzną formę wpisaną w otaczający je park. Przeszklenie umożliwia grę świateł jak również doświetla wnętrze, zwłaszcza biurową część budynku znajdującą się od strony ulicy Anielewicza.

W 2008 projekt muzeum otrzymał nagrodę Chicago Athenaeum International Architecture Award.

Wystawa główna (od 2014)

Wystawa główna, która zostanie udostępniona dla zwiedzających w połowie 2014, będzie znajdowała się na poziomie −1 gmachu muzeum. Zajmie powierzchnię ok. 4 200 m². Jej projekt opracował międzynarodowy zespół 120 historyków i muzealników z Polski, Izraela i Stanów Zjednoczonych pod kierunkiem profesor Barbary Kirshenblatt-Gimblett z New York University. Będzie to interaktywna ekspozycja składająca się z ośmiu tematycznych galerii:

Las − galeria będzie opowiadać legendę o tym, jak uciekający przed prześladowaniami na zachodzie Europy Żydzi przyszli na tereny obecnej Polski. Miejsce, do którego dotarli, nazwali – jak podpowiedział im głos, który usłyszeli z nieba – Po-lin (pl. tutaj odpoczniesz). W ten sposób Polska na kolejne 1000 lat stała się ich największym europejskim domem.
Pierwsze spotkania − galeria średniowieczna, poświęcona pierwszemu żydowskiemu osadnictwu na ziemiach polskich.
Paradisus Iudaeorum (pl. Raj dla Żydów) − galeria przedstawi losy Żydów w XVI−XVII wieku, m.in. jak zorganizowane były gminy żydowskie, i jaką rolę odgrywali Żydzi w gospodarce kraju. Jednym z najważniejszym elementów tej galerii będzie interaktywna makieta Krakowa i żydowskiego Kazimierza. Okres ten, uznawany za złoty wiek społeczności żydowskiej w Polsce, kończą pogromy, do jakich dochodzi podczas powstania Chmielnickiego. Zostaną one upamiętnione symbolicznym korytarzem ognia prowadzącym do kolejnej galerii.
Miasteczko − w tej galerii przedstawione zostaną dzieje polskich Żydów do okresu rozbiorów na przykładzie typowego kresowego miasteczka, w którym ludność żydowska stanowiła znaczącą część mieszkańców. Najważniejszym elementem tej galerii będzie unikalna rekonstrukcja dachu i sklepienia drewnianej synagogi z Gwoźdźca na Ukrainie.
Wyzwania nowoczesności − w tej części wystawy zostanie zaprezentowany okres zaborów, kiedy Żydzi dzielili los podzielonego pomiędzy Austrię, Prusy i Rosję państwa. Wystawa pokaże m.in. jaką rolę w rewolucji przemysłowej na ziemiach polskich odegrali żydowscy przedsiębiorcy, tacy jak Izrael Kalmanowicz Poznański w Łodzi. Opowie również, jakim zmianom ulegały tradycyjne żydowskie obszary życia i obrzędy, i jak powstawały nowe ruchy społeczne, religijne i polityczne. Okres ten to także pojawienie się nowoczesnego antysemityzmu, któremu polscy Żydzi musieli stawić czoło.
Ulica − galeria poświęcona okresowi II Rzeczypospolitej, uważanemu – pomimo wyzwań, przed jakimi stanęło młode państwo – za drugi złoty wiek w historii polskich Żydów. Na graficznej osi czasu zostaną przedstawione najważniejsze wydarzenia polityczne dwudziestolecia międzywojennego, wystawa przybliży również żydowski film, teatr i literaturę.
Zagłada − ta galeria ukaże grozę Holokaustu, w wyniku którego śmierć poniosło ok. 90% z 3,3 miliona polskich Żydów. Pokazana zostanie m.in. historia warszawskiego getta, postać Emanuela Ringelbluma oraz Oneg Szabat. Zostaną tutaj także pokazane różne reakcje Polaków na zagładę Żydów.
Powojnie − ostatnia galeria przedstawia okres po 1945, kiedy to większość ocalałych z Holokaustu Żydów wyemigrowała z Polski, przede wszystkim z powodu powojennych pogromów oraz antysemickiej nagonki władz PRL w 1968. Ważną datą jest rok 1989, po którym następuje odrodzenie niewielkiej, ale bardzo dynamicznej, społeczności żydowskiej w Polsce.

Wystawa zostanie wykonana według projektu firm Event Communications oraz Nizio Design International.

Wirtualny Sztetl

Wirtualny Sztetl jest portalem poświęconym żydowskiej historii lokalnej, działającym pod patronatem Muzeum. Jego oficjalny start nastąpił 16 czerwca 2009.

Portal ma za zadanie pokazanie historii polskich Żydów, którzy przed II wojną światową zamieszkiwali małe miasteczka (jid. sztetl). Wersja angielska umożliwia korzystanie z zasobów portalu rozsianym po całym świecie polskim Żydom i ich potomkom. Pełen obraz historii i relacji polsko-żydowskich jest i będzie budowany dzięki wysiłkowi wielu instytucji, organizacji i osób prywatnych. Źródłem informacji jest portal Polin polin.org.pl, a także portal społeczności lokalnej jewish.org.pl. Wirtualny Sztetl korzysta z doświadczeń projektów internetowych: izrael.badacz.org i Diapozytyw (Instytut Adama Mickiewicza), współpracuje z Żydowskim Instytutem Historycznym.