Kamienica Łyszkiewicza

Kamienica Łyszkiewicza – zbudowana w drugiej połowie osiemnastego wieku (lata 1782 – 1787) na Nowym Mieście, powstała poprzez połączenie dwóch innych kamienic. Uczynił to architekt Szymon Bogumił Zug na zlecenie polskiego zamożnego bankiera Macieja Łyszkiewicza. Potem kamienica miała wielu właścicieli. Jednym z nich (w latach 1858 – 1874) był posiadacz warszawskiej fabryki sztućców i maszyn GERLACH I PLUST – Wilhelm Gerlach oraz Dorota Schuster (XIX w.). Budynek zbudowano w stylu klasycystycznym. W 1933 roku w mury kamienicy wbudowano tablicę upamiętniającą odkrycie polonu i radu przez Marię Skłodowską Curie. W 1935 r. piętra oficyny zawaliły się. Opisuje to Jerzy Majewski w swoim dziele pt.: „Warszawa Nieodbudowana – lata trzydzieste”: ”3.08.1935 o godzinie 4.30 zawaliła się oficyna. Dom walił się etapami. Najpierw runęła nadbudówka i część oficyny mieszcząca 5 mieszkań z 34 lokatorami. Po godzinie runęły kolejne ściany. Czteropiętrowa wyrwa w prawej oficynie, niewielka stosunkowo kupa gruzu. Na ocalałych ścianach wiszą melancholijnie jakieś obrazki, pozostałości po spokojnych i cichych zakątkach rodzinnych. Z kupy gruzu wystają połamane meble, materace i pierzyny.” Po odbudowaniu pięter na zlecenie Jankiela Fiszchauta, po około 25 latach konstrukcja znów runęła. Wtedy, klasycystyczny budynek zmienił się w „czteropiętrową czynszówkę” – jak pisze Majewski. Na parterze pojawiły się witryny sklepów. W 1935 r. aresztowano Józefa i Stanisława Fiszchautów i administratora Mieczysława Podbora, ponieważ podczas tej tragedii zginęli ludzie. W czasie powstania warszawskiego budynek był siedzibą Armii Ludowej. Podczas ostrzelania 26 sierpnia 1944 zginęło kilku jego dowódców, kiedy miała tam miejsce odprawa sztabu. Na pamiątkę tego wydarzenia wbudowano tablicę pamiątkową z nazwiskami poległych. Rok później gruzy zostały rozebrane, a ok. 1950 r. zrekonstruowali ją państwo Stanisława i Jerzy Dotkiewiczowie. Pierwsze piętro pozostało bez zmian, lecz wyższe piętra zostały nieco uproszczone. Po wojnie otworzono tam Instytut Marksizmu i Leninizmu, a także Związek Nauczycielstwa Polskiego. Na fotografiach wykonanych pod koniec XIX wieku i z lat trzydziestych XX w., a także z okresu po powstaniu warszawskim widać bramę, która prowadziła do mieszkań.

Kamienica Łyszkiewicza – zbudowana w drugiej połowie osiemnastego wieku (lata 1782 – 1787) na Nowym Mieście, powstała poprzez połączenie dwóch innych kamienic. Uczynił to architekt Szymon Bogumił Zug na zlecenie polskiego zamożnego bankiera Macieja Łyszkiewicza. Potem kamienica miała wielu właścicieli. Jednym z nich (w latach 1858 – 1874) był posiadacz warszawskiej fabryki sztućców i maszyn GERLACH I PLUST – Wilhelm Gerlach oraz Dorota Schuster (XIX w.). Budynek zbudowano w stylu klasycystycznym. W 1933 roku w mury kamienicy wbudowano tablicę upamiętniającą odkrycie polonu i radu przez Marię Skłodowską Curie. W 1935 r. piętra oficyny zawaliły się. Opisuje to Jerzy Majewski w swoim dziele pt.: „Warszawa Nieodbudowana – lata trzydzieste”: ”3.08.1935 o godzinie 4.30 zawaliła się oficyna. Dom walił się etapami. Najpierw runęła nadbudówka i część oficyny mieszcząca 5 mieszkań z 34 lokatorami. Po godzinie runęły kolejne ściany. Czteropiętrowa wyrwa w prawej oficynie, niewielka stosunkowo kupa gruzu. Na ocalałych ścianach wiszą melancholijnie jakieś obrazki, pozostałości po spokojnych i cichych zakątkach rodzinnych. Z kupy gruzu wystają połamane meble, materace i pierzyny.” Po odbudowaniu pięter na zlecenie Jankiela Fiszchauta, po około 25 latach konstrukcja znów runęła. Wtedy, klasycystyczny budynek zmienił się w „czteropiętrową czynszówkę” – jak pisze Majewski. Na parterze pojawiły się witryny sklepów. W 1935 r. aresztowano Józefa i Stanisława Fiszchautów i administratora Mieczysława Podbora, ponieważ podczas tej tragedii zginęli ludzie. W czasie powstania warszawskiego budynek był siedzibą Armii Ludowej. Podczas ostrzelania 26 sierpnia 1944 zginęło kilku jego dowódców, kiedy miała tam miejsce odprawa sztabu. Na pamiątkę tego wydarzenia wbudowano tablicę pamiątkową z nazwiskami poległych. Rok później gruzy zostały rozebrane, a ok. 1950 r. zrekonstruowali ją państwo Stanisława i Jerzy Dotkiewiczowie. Pierwsze piętro pozostało bez zmian, lecz wyższe piętra zostały nieco uproszczone. Po wojnie otworzono tam Instytut Marksizmu i Leninizmu, a także Związek Nauczycielstwa Polskiego. Na fotografiach wykonanych pod koniec XIX wieku i z lat trzydziestych XX w., a także z okresu po powstaniu warszawskim widać bramę, która prowadziła do mieszkań.

Wygląd budynku teraz

W kamienicy na parterze mieści się teraz sklepik azjatycki zajmujący oba pomieszczenia. Na całej powierzchni pierwszego piętra jest Muzeum Marii Skłodowskiej Curie. Drugie piętro zajmuje archiwum muzealne, sala filmowa oraz siedziba Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Strych budowli należy do muzeum, w którym przechowywane są niezarchiwizowane eksponaty (m.in. polarograf z Cambridge), itp. Poddasze wykonane jest z drewnianych desek. W piwnicach muzeum można zobaczyć oryginalne czerwone cegły, z których powstałe mury nie zawaliły się po ostrzelaniu przez Niemców. Ściany piwnic mają kształt łuków. W podziemiach znajduje się zakład fotograficzny i archiwum Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Budynek zaopatrzony jest w drewniane okna, balkonik na pierwszym piętrze, długie, kręte schody. Podłoga wyłożona została drewnianym parkietem. W latach trzydziestych mieścił się w tej kamienicy zakład fotograficzny, w latach siedemdziesiątych Towarzystwo Biochemiczne. W kamienicy nie można zobaczyć żadnych zabytków architektonicznych (poza murami), gdyż wielokrotnie runęła. W 1954 roku podczas odbywającej się sesji z okazji 20 rocznicy śmierci Marii Skłodowskiej-Curie otwarto tu Dom Pracownika Nauki, wydarzeniu towarzyszyła wystawa poświęcona uczonej, na której obecna była córka Irena Joliot-Curie z mężem Fryderykiem.

Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie

W tym budynku znajduje się Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie, ponieważ właśnie w tym miejscu urodziła się sławna polska noblistka. Nie jest oficjalnie potwierdzone, że już w 1954 roku istniało tu muzeum, choć w wielu artykułach np. w wydawnictwie Nauka Polska z tego samego okresu znajduje się zdjęcie tego budynku z podpisem: „Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie”. Jednak powszechnie uważa się, że muzeum powstało 13 lat później w setną rocznicę urodzin uczonej, gdy dzięki staraniom ówczesnego prezesa Polskiego Towarzystwa Chemicznego Józefa Hurwica przekazano ten budynek muzeum. Na uroczystość otwarcia muzeum przyjechała młodsza córka Marii Skłodowskiej-Curie, Ewa Curie z mężem, Henri Labouisse. Wystawa prezentuje głównie rzeczy osobiste Marii, przekazane muzeum przez różne osoby. Oprócz tego, na wystawach prezentowana jest część zbioru fotografii, znaczków, medali, dyplomów, dokumentów, których znacznie więcej można zobaczyć w archiwum muzeum. Ponadto eksponowane są repliki aparatury chemicznej, oraz kolekcja minerałów i książek gromadzonych niegdyś przez ojca Marii. Jest to jedyne na świecie biograficzne muzeum tej noblistki. Przy ulicy Freta 16 mała Maria mieszkała tylko jeden rok. Pomimo tego w latach trzydziestych to właśnie w ścianę tego domu wmurowano tablicę pamiątkową informującą o miejscu jej urodzenia i dokonaniach.

Działalność współczesna muzeum

W muzeum znajduje się wiele eksponatów, takich jak listy, zdjęcia, dokumenty, aparatura chemiczna, makiety i wiele innych. Wystawa jest stała, lecz jej elementy czasem się zmieniają. Muzeum posiada duże archiwum, w którym można znaleźć nie tylko historyczne źródła pisane, lecz także elementy wystroju jej domu (marmurowy stolik, taca) oraz wiele innych. Przy muzeum znajduje się także siedziba Polskiego Towarzystwa Chemicznego, którego członkiem honorowym była uczona.

Ulica Freta

Ulica Freta mieści się na Nowym Mieście. W średniowiecznej łacinie jej nazwa oznacza „Fretha Novae Civitas” – ugór nowomiejski lub po niemiecku „Freiheit” – targowisko. Ulica ta była nazywana rzemieślniczą, ponieważ mieściły się wzdłuż niej apteka, szewc, zakład krawiecki, fotograf, warsztat rzemieślniczy itp. Miejsce to miało różne opinie. W wielu artykułach ulicę Freta 27 opisywano jako jeden z najbardziej znanych lupanarów XIX w. Za to ulicę Freta 16 opisywano jako spokojne, ciche miejsce. O ulicy napisano w „Warszawie Naszych Pradziadków” w „Ilustrowanym Przewodniku” z roku 1893. Charakteryzowano ją jako ruchliwą i ożywioną, wyglądem przypominającą uliczkę staromiejską. Napisano także, że była pełna działek, wyglądających jak małe ciemne, niezagospodarowane placyki. Było też na niej wiele sklepów ze strojami – właśnie to uważane jest za atut tej ulicy. Dzielono ją na dwie części: ul. Freta Szeroką i ul. Freta Wąską. Stało się tak przez jej nieregularny kształt.