Kościół św. Katarzyny

Kościół Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej w Cięcinie – kościół w Cięcinie, wybudowany w swej najstarszej części w roku 1542. Należy do parafii św. Katarzyny w Cięcinie. Kościół w Cięcinie zaliczany jest do zabytków kościelnego budownictwa drewnianego typu śląsko – małopolskiego. Kościół znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego. Jego patronką jest św. Katarzyna Aleksandryjska z Egiptu.

Kościół Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej w Cięcinie – kościół w Cięcinie, wybudowany w swej najstarszej części w roku 1542. Należy do parafii św. Katarzyny w Cięcinie. Kościół w Cięcinie zaliczany jest do zabytków kościelnego budownictwa drewnianego typu śląsko – małopolskiego. Kościół znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego. Jego patronką jest św. Katarzyna Aleksandryjska z Egiptu.

Historia

Obecny kościół w swej najstarszej części wzniesiony został w 1542 roku, jako kaplica filialna kościoła w Radziechowach.

Kolejnym ważnym okresem w dziejach kościoła Św. Katarzyny są lata 1666 – 1667, kiedy to staraniem ks. Stanisława Kaszkowicza – plebana radziechowskiego został znacznie rozbudowany przez powiększenie nawy i dostawienie wieży. Wydarzenie to zostało odnotowane pod datą 1666 roku w "Dziejopisie" Andrzeja Komonieckiego: "(...) Tegoż roku kościół Św. Katarzyny we wsi Cięcinie przyczyniony jest i z dzwonnicą nową zbudowany staraniem Jego Mości księdz Stanisław Kaszkowicza, dziekana i proboszcza Żywieckiego, a plebana radziechowskiego natenczas."

Kościół św. Katarzyny w Cięcinie do roku 1789 funkcjonował jako filia kościoła prafialnego w Radziechowach. Pierwszym proboszczem powstałej parafii w Cięcinie został ksiądz Marceli Stupecki. Przez kilkadziesiąt lat nie dokonywano żadnych zmian w budynku kościelnym, dalsza rozbudowa nastąpiła dopiero w 1857 roku, kiedy to dobudowano nową zakrystię i skarbiec-oratorium.

W roku 1893, kiedy proboszczem był ks. Władysław Dobrzański rozpoczął się kolejny etap rozbudowy kościoła w Cięcinie. Pracami kierował Robert Fussgänger, budowniczy z Żywca. Dokonano wtedy wzdłużenia nawy i przesunięcia wieży na walcach ku zachodowi. W tym samym roku zbudowano także nowy babiniec i nową wieżyczkę na sygnaturkę. W rok później, czyli w 1894 r. dobudowano mały przedsionek przylegający do babińca.

W 1895 roku dotychczasowa budowla powiększona została o kaplicę św. Franciszka z Asyżu (obecny przedsionek przy kaplicy dobudowany został dopiero w 1928 roku).

W następnym roku (1896) Antoni Stopka – artysta z Makowa Podhalańskiego, wykonał malarstwo ścienne i stropowe. Kilkanaście lat później, w 1909 roku dach kościoła pokryto eternitem w miejsce starego pokrycia gontowego. W roku 1925 został zaprojektowany obecny hełm wieży (projektantem był krakowski architekt Wacław Krzyżanowski), gdyż poprzednia wieża z 1893 roku okazała się nieproporcjonalna w stosunku do wymiarów znacznie powiększonego kościoła. Realizacja projektu nastąpiła dopiero w roku 1932, kiedy to podwyższono ją o prawie 7 m. Po tej dacie nie rozbudowywano już kościoła św. Katarzyny, prowadzono jedynie bieżące prace remontowe. Do ważniejszych zaliczyć należy odnowienie wnętrza kościoła w latach 1949–1951, kiedy to proboszczem był ksiądz Jan Bryndza. Wykonano wtedy malowanie ścian i sufitu oraz renowację ołtarzy i obrazów (złocenia i polichromia). W tym samym okresie wymieniono zgniłe, dolne płazy ścian. Działania zabezpieczające budowlę kontynuowano na początku lat sześćdziesiątych wykonując podmurówkę z kamienia pod zapadające się ściany zewnętrzne oraz wzmacniając je dwoma filarami z cegły.

W latach 1990–1992 poczyniono szereg przedsięwzięć służących poprawie stanu technicznego kościoła. Pomimo wykonania tych prac kościół wymaga jeszcze wielu działań remontowo konserwatorskich służących utrzymaniu go w stanie używalności.

Jesienią 2010 r. wymienione zostało pokrycie dachu. Stare płyty eternitowe zastąpiono modrzewiowym gontem łupanym. Każdy gont wykonany został starą metodą, zgodnie z którą nie jest on cięty na mechanicznej pile, tylko ręcznie wycinany wzdłuż słojów drewna. W sumie na przykrycie świątyni w Cięcinie zużyto ok. 2,4 tys. m² gontu.

Architektura i wnętrze

Kościół jest orientowany, konstrukcji zrębowej, natomiast wieża ma konstrukcję słupową.

Rzut budynku składa się z krótkiego prezbiterium zamkniętego trójbocznie, wydłużonej nawy i wieży od zachodu. Od północy przy prezbiterium i węższej części nawy dobudowana jest piętrowa zakrystia i babiniec z małym przedsionkiem, od południa przy węższej części prezbiterium stoi kaplica św. Franciszka z Asyżu.

W prezbiterium znajduje się pozorne sklepienie kolebkowe z 1884 r. Wyposażenie wnętrza jest barokowe. Znajdują się w nim liczne ołtarze. Ołtarzem głównym jest ołtarz Św.Katarzyny Aleksandryjskiej.

Nieznane jest jego pochodzenie, autorstwo wykonania, ani też fundacja. Przypuszcza się, że najstarsze elementy mogą mieć związek z przebudową kościoła w latach 1665-1666. Był wielokrotnie poddawany zabiegom renowacyjnym, chroniącym go przed niekorzystnym poziomem wilgoci w kościele. Ołtarz nie miał jednak większych przebudów, które zmieniłyby jego wygląd. W związku z tym jego dzisiejszy kształt może nosić cechy tego z XVII wieku.

Ołtarz św. Anny jest umieszczony po prawej stronie, w szerszej części nawy kościoła. Ołtarz pod wezwaniem św. Anny ma również swą ciekawą historię. Pochodzenie jego i ołtarza Najświętszego Serca Pana Jezusa, wiąże się z rozbudową kościoła w latach 1655-1657. Również budową i stylem jest bliźniaczo podobny do ołtarza Serca Pana Jezusa co świadczy, że pochodzą one z jednego okresu. Nieznany jest twórca tego sakralnego dzieła ani jego fundator. Ołtarz św. Anny podobnie jak i inne z kościoła św. Katarzyny jest wykonany z drewna polichromowanego. Dolna część ołtarza, czyli mensa o kształcie wypukłym, ułożona jest na dwóch gradusach (stopnie) i otoczona żeliwnymi balaskami odlanymi w hucie w Węgierskiej Górce. Na mensie stoi dwupoziomowa nastawa, której węższa część dolna zwie się predellą. Ta część ołtarza często miała zastosowanie w budowie ołtarzy gotyckich. Stąd słuszne przypuszczenia, że ołtarze Serca Pana Jezusa i św. Anny mają pewne cechy z epok przedbarokowych. Ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa, zwany wcześniej Przemienienia Pańskiego, pochodzi – jak piszą historycy – z czasu pierwszej rozbudowy kościoła w 1655 r.

Mimo pochodzenia z okresu barokowego, co potwierdza jego budowa i zdobnictwo, ma również elementy klasycyzujące, które mogły być wprowadzane w czasie jednej z renowacji. Jego obecne istnienie zawdzięczamy wielokrotnym odnowieniem w czasie ponad trzywiekowego istnienia. W bocznej kaplicy kościoła znajduje się ołtarz poświęcony założycielowi zgromadzenia franciszkanów świętemuFranciszkowi z Asyżu. Drewniany ołtarz, pokryty polichromią, nawiązuje do epoki klasycyzmu.

W niszy nastawy ołtarzowej znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca Biedaczynę z Asyżu, a w zwieńczeniu, w owalnym medalionie płaskorzeźba z Małgorzatą Marią Alacoque. Święci, żyjąc w różnych epokach, swym wielkim nabożeństwem do Ukrzyżowanego Chrystusa i Jego Najświętszego Serca, już za życia zasłużyli sobie na świętość. Obydwoje otrzymali też Stygmaty Męki Pańskiej.

Zachowała się także barokowa ambona, organy i krucyfiks. Kamienną chrzcielnicę z 1705 r. przykrywa ażurowa pokrywa drewniana, przedstawiająca cztery delfiny podtrzymujące kopułkę z gołębicą na szczycie. Najcenniejsze obrazy z wyposażenia kościoła to Zwiastowanie Anielskie z XV w. i Święta Rozmowa (Santa Conversazione – Matka Boska ze Świętymi) z początku XVI w. Obrazy te zostały przeniesione w roku 1913 do Muzeum Narodowego w Krakowie. Trzeci obraz to Święta Katarzyna z przełomu XV i XVI w. (od 1903 r. znajduje się w Muzeum Archidiecezjalnym w Krakowie).

Ciekawostki

Kościół w Cięcinie wymieniany jest już w roku 1358 w dokumencie poboru świętopietrza, ale nie wiadomo, czy dotyczy to kościółka na obecnym miejscu, bowiem w "Dziejopisie żywieckim" Andrzeja Komonieckiego pojawia się następująca wzmianka o początkach kościoła w Cięcinie: Ten miał bydź założony i zbudowany na górze Brańków nazwanej, nad wsią Cięcina, gdyż w łęgu, gdzie grunt pański folwarczny, wieś była. A kędy kościół stoi, na tym miejscu przedtem był browar; w którym browarze w izbie gdzie kadzie stały gorzałczane był obraz św. Katarzyny, bez żadnej uczciwości, przed którym widywano świece gorewające, lecz to sobie lekceważono, aż piorun uderzył w ten browar i on zapalił. Po czym parafianowie wzruszywszy się pobożnością, kapliczkę małą naprzód zbudowali, w której się ledwo ludzi 50 wmieściło, i nazwano ją imieniem św. Katarzyny, po czym Kościół większy zbudowano i poświęcono (...).