Elektrownia Powiśle

Elektrownia Powiśle – elektrownia uruchomiona w 1904 w Warszawie na Powiślu, znana też pod nazwą Elektrownia Warszawska i Elektrownia Miejska. Elektrownia zbudowana jako prywatna w 1933 dostała się pod nadzór państwowy, w 1937 przejęta przez Zarząd Miasta Warszawy. Elektrownia działała w okresie obrony Warszawy w 1939 i w okresie powstania warszawskiego w 1944. Uruchomiona już w 1945 została zamknięta na początku lat 90. XX wieku.

Elektrownia Powiśle – elektrownia uruchomiona w 1904 w Warszawie na Powiślu, znana też pod nazwą Elektrownia Warszawska i Elektrownia Miejska. Elektrownia zbudowana jako prywatna w 1933 dostała się pod nadzór państwowy, w 1937 przejęta przez Zarząd Miasta Warszawy. Elektrownia działała w okresie obrony Warszawy w 1939 i w okresie powstania warszawskiego w 1944. Uruchomiona już w 1945 została zamknięta na początku lat 90. XX wieku.

Historia

Powstała w 1904 na mocy koncesji wydanej przez władze miejskie i rząd carski. Koncesję otrzymał kapitał niemiecki, który powołał w tym celu konsorcjum, w skład którego weszły takie firmy jak AEG i Siemens.

Początkowo w elektrowni pracowały jednakowe 3 generatory, odstawione w 1925, produkcji Siemens Schuckert Werke (SSW) Berlin Siemensstadt, o mocy elektrycznej 500 kW każdy, czyli razem 1,5 MW.

W okresie międzywojennym powołano w Paryżu specjalną spółkę pod nazwą „Compagnie d’Electricité de Varsovie”, chcąc w ten sposób ominąć ustawę elektryczną z 21 marca 1922 w celu czerpania maksymalnych zysków.

Rząd Polski w 1933 został zmuszony rozciągnąć nadzór państwowy nad Elektrownią Warszawską. W 1937 Zarząd Miejski na mocy wyroku sądowego przyjął elektrownię za odszkodowaniem do eksploatacji. W ten sposób przed wybuchem wojny jedna z większych elektrowni (o mocy ok. 83 MW) przeszła w ręce Zarządu Miasta Warszawy.

Ogółem w okresie międzywojennym działały:

• turbozespół Tz1: turbina produkcji AEG Berlin z 1907 o mocy 1050 KM z generatorem produkcji SSW z 1907 o mocy 0,8 MW, wyłączony w 1925
• turbozespół Tz2: turbina produkcji AEG Berlin z 1908 o mocy 2100 KM z generatorem produkcji SSW z 1908 o mocy 1,5 MW, wyłączony w 1925
• turbozespół Tz3: turbina produkcji BBC z 1909 o mocy 5400 KM z generatorem produkcji Lahmeyer z 1909 o mocy 4,0 MW, wyłączony w 1951
• turbozespół Tz4: turbina produkcji BBC z 1911 o mocy 6000 KM z generatorem produkcji Lahmeyer z 1911 o mocy 4,4 MW, wyłączony w 1951
• turbozespół Tz5: turbina produkcji BBC z 1913/1914 z generatorem produkcji BBC z 1913/1914 o mocy 3,0 MW, osiągalna od 1954 2,5 MWe/10 MWt; w roku 1954 przebudowana na pogorszoną próżnię do celów ciepłowniczych do ogrzewania początkowo Pałacu Kultury i Nauki i Domu Partii, wyłączony w 1965
• turbozespół Tz6: turbina produkcji AEG z 1923 z generatorem produkcji AEG z 1923 o mocy 6,3 MW, wyłączony w 1965
• turbozespół Tz7: turbina produkcji AEG z 1924 z generatorem produkcji AEG z 1924 o mocy 10,0 MW, zniszczony w 1944 w okresie powstania warszawskiego i nie odbudowany, w 1956 powstał nowy Tz7 w innym miejscu elektrowni
• turbozespół Tz8: turbina produkcji Societe Alsacienne de Constructions Mecaniques (SACM) z 1926/1927 z generatorem produkcji SACM z 1926/1927 o mocy 15,0 MW, wyłączony w 1974
• turbozespół Tz9: turbina produkcji SACM z 1930 z generatorem produkcji SACM z 1930 o mocy 15,0 MW, wyłączony w 1974.

Elektrownia działała w okresie II wojny światowej. W 1939 w okresie obrony Warszawy elektrownia została uszkodzona i jej prace w końcowym stadium obrony podtrzymywała Stacja Pomp Kanałowych „Warszawa” na Powiślu. W okresie powstania warszawskiego dostarczała energii elektrycznej powstańczym szpitalom, drukarniom i warsztatom.

Elektrownia uruchomiona ponownie już w 1945, została zamknięta w latach 90. XX wieku.

W chwili wyłączenia elektrowni z eksploatacji dysponowała ona urządzeniami:

• turbozespół Tz7: turbina przeciwprężna prod. Pierwsza Brneńska Fabryka Maszyn, zainstalowana w 1956 o mocy znamionowej 10 MWe i osiągalnej (1998 rok) 9 MWe/65 MW wraz generatorem o mocy 12,5 MVA/10 MW,
• turbozespół Tz10: turbina kondensacyjna, w 1964 przebudowana na pogorszoną próżnię, produkcji Brown Bovery Compagnie, zainstalowana w 1937 o mocy znamionowej 22 MWe i osiągalnej (1998 rok) 20 MWe/100 MWt wraz z generatorem produkcji Rohn-Zieliński na licencji BBC z 1937 o mocy 35,7 MVA/25 MW,
• turbozespół Tz11: turbina kondensacyjna, w 1975 roku przebudowana na pogorszoną próżnię, produkcji Brown Bovery Compagnie, zainstalowana w 1939 (ostatecznie w 1940 na skutek uszkodzeń) o mocy znamionowej 24 MWe i osiągalnej (1998 rok) 20 MWe/105 MWt wraz z generatorem produkcji Rohn-Zieliński na licencji BBC z 1939 o mocy 42,0 MVA/31,9 MW.

Wszystkie generatory pracowały na napięciu 5,25 kV, a energia wyprowadzana była przez rozdzielnię 15 kV. Wszystkie turbiny z racji układu kolektorowego pracowały na parze o ciśnieniu 1,15 MPa i temperaturze 350°C (czyli na bardzo niskich parametrach, niezmienionych od 1904 roku).

Współcześnie

Obecnie trwa adaptacja budynków elektrowni i budowa nowych budynków mieszkalnych na jej terenie. W odnowionym budynku po dawnej rozdzielni 30 kV wybudowanym w połowie lat 30. uruchomiona została nowa stacja transformatorowa 110/15 kV RPZ Powiśle. Przejęła ona zasilanie sieci 15 kV Śródmieścia, zasilanej do tej pory z przyelektrownianej rozdzielni 15 kV. Pierwsze załączenie pod napięcie nowej stacji nastąpiło w październiku 2007 roku, oficjalne otwarcie 18 marca 2008 roku.

Elektrownia wpisana jest do rejestru zabytków jako zespół Elektrowni Warszawskiej, ul. Elektryczna 2 a, 1902-14, 1922-36, nr rej.: A-430 z 16.12.2004 (rozdzielnia 35(30) kV, rozdzielnia 5/15 kV, keson – podziemny zbiornik wody, hala maszyn i kotłownia nr 2).

Podsumowanie

Budowa turbozespołów nr Tz8 i Tz9 związana była z rozbudową kanałów wody chłodzącej, a te zostały przecięte tunelem Wisłostrady nad Wisłą, otwartym ostatecznie 30 sierpnia 2003 (budowę rozpoczęto w kwietniu 2001) – co ostatecznie przypieczętowało los elektrowni.

Na terenie elektrowni istnieją bunkry z okresu II wojny światowej – zostały zachowane mimo zmiany jej charakteru.

W sumie w elektrowni w okresie jej eksploatacji pracowało 35 różnych kotłów.

Otoczenie

• Centrum Nauki Kopernik
• Stacja metra Centrum Nauki Kopernik