Żydowski Instytut Historyczny

Przewodnik
Mapa
Atrakcje

Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma (ŻIH) z siedzibą w Warszawie zajmuje się badaniami nad dziejami i kulturą Żydów w Polsce. W latach 1994-2008 formalnie funkcjonował jako państwowy Instytut Naukowo-Badawczy, jedyna w Polsce państwowa placówka naukowa związana z mniejszością narodową. Od 1 stycznia 2009 roku instytut nosi imię Emanuela Ringelbluma i ma status państwowej instytucji kultury.

Czytaj dalej

”

Historia

Instytut został założony w 1947 roku w wyniku przekształcenia Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej działającej przy Centralnym Komitecie Żydów Polskich w Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, które przejęło jej zbiory i zadania.

Instytut nawiązuje do tradycji Instytutu Nauk Judaistycznych i Głównej Biblioteki Judaistycznej powołanych w 1928 roku, a w których to budynku z 1936 roku znajduje się obecna siedziba ŻIH. Został on po zakończeniu wojny gruntownie wyremontowany i w maju 1947 roku oddany w użytkowanie instytutowi. Urządzono w nim bibliotekę, archiwum oraz muzeum gromadzące ocalałe zbiory sztuki żydowskiej.

W 1948 roku ukazał się pierwszy numer "Bleter far Geszichte", periodyku w języku jidysz, a w 1949 roku polskojęzycznego "Biuletynu Informacyjnego Żydowskiego Instytutu Historycznego", którego nazwa od 1950 roku do 2000 roku brzmiała "Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego". Od roku 2000 czasopismo ukazuje się pod nazwą "Kwartalnik Historii Żydów". Lata 50. to okres emigracji wielu historyków, uczonych i innych pracowników placówki.

Kolejna fala emigracji nastąpiła po wydarzeniach z marca 1968 roku. Wówczas władze komunistyczne próbowały doprowadzić do likwidacji Instytutu, czemu stanowczo sprzeciwiał się jego dyrektor Artur Eisenbach, za co następnie został zwolniony z pracy. Po tych wydarzeniach działalność placówki została znacznie ograniczona, jednak nie została formalnie zlikwidowana.

Na przełomie lat 70. i 80. ŻIH próbował zaktywizować działalność poprzez nawiązanie współpracy z placówkami naukowymi, głównie z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. W 1979 roku utworzono Dział Dokumentacji Odznaczeń Yad Vashem, a w 1991 roku Dział Dokumentacji Zabytków. Rok 1992 to pierwsze przedsięwzięcia edukacyjne, a także znaczące ożywienie działalności wydawniczej.

W 1994 roku ze Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny wyodrębniono Żydowski Instytut Historyczny Instytut Naukowo-Badawczy, który został podporządkowany Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jego działalność była finansowana głównie przez Komitet Badań Naukowych oraz z dotacji uzyskiwanych od fundacji polskich i zagranicznych. W 2000 roku po kilkuletnim remoncie odbyła się uroczystość otwarcia zmodernizowanego gmachu Instytutu. Instytut jako państwowa jednostka naukowo-badawcza został zlikwidowany z końcem 2008 roku. 1 stycznia 2009 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nadał Żydowskiemu Instytutowi Historycznemu status państwowej instytucji kultury.

Działalność

Głównym celem Żydowskiego Instytutu Historycznego jest upowszechnianie wiedzy o historii Żydów polskich. Pierwotnie głównym celem badań był Holokaust i jego problematyka. Dopiero na początku lat 90. tematyka badań stała się bardziej różnorodna. Instytut prowadzi szeroką działalność wydawniczą, wystawienniczą, dokumentacyjną i edukacyjną.

W 2012 roku, w 70. rocznicę rozpoczęcia przez Niemców akcji likwidacyjnej getta warszawskiego ŻIH zainicjował doroczny Marsz Pamięci, mający na celu upamiętnienie dnia 22 lipca, jako symbolicznej daty unicestwienia Żydów Warszawy. Do promocji Marszu Pamięci włączyły się liczne organizacje żydowskie oraz instytucje związane z Januszem Korczakiem, któremu w sposób specjalny Marsz był dedykowany. W Marszu Pamięci w roku 2012 wzięło udział prawie 2 tys. warszawiaków.

W dziale dokumentacji zgromadzono ponad 40 tysięcy zdjęć dotyczących ocalonych obiektów sakralnych, miejsc pamięci i kaźni ludności żydowskiej, zdjęć z okresu Holokaustu oraz z XIX i XX wieku.

Rada Programowa

Członkami Rady Programowej Żydowskiego Instytutu Historycznego są: Monika Adamczyk-Garbowska, Sławomir Buryła, Barbara Engelking, Tadeusz Epsztein, Jan Grabowski, Jerzy Kochanowski, Grzegorz Krzywiec, Anna Landau-Czajka, Eugenia Prokop-Janiec, Michael Steinlauf, Jean-Charles Szurek.

Pracownicy

Żydowski Instytut Historyczny zatrudnia 46 pracowników merytorycznych, skupionych głównie w działach: naukowym, archiwum, bibliotece, muzeum, dziale komunikacji i promocji, edukacji i w pracowni konserwacji.

Profesorowie zwyczajni: Feliks Tych, Andrzej Żbikowski
Profesorowie uczelniani: Paweł Śpiewak,
Doktorzy habilitowani: Jan Doktór
Doktorzy: Eleonora Bergman, Zofia Borzymińska, Alina Cała, Helena Datner, Paweł Fijałkowski, August Grabski, Agnieszka Haska, Piotr Kendziorek, Karolina Szymaniak, Bożena Umińska, Rafał Żebrowski, Agnieszka Żółkiewska.

Byli pracownicy zasłużeni dla instytutu

Adam Bielecki (1915–2001),
Józef Chajn (1941–2010),
Szymon Datner (1902–1989),
Artur Eisenbach (1906–1992),
Marian Fuks (ur. 1914),
Paweł Goldkraut (1898–1978),
Daniel Grinberg (ur. 1950),
Maria Grinberg (1912–1994),
Michał Grynberg (1909–2000),
Juergen Hensel,
Zygmunt Hoffman (1911–1992)
Elżbieta Horn (1921–2005),
Maurycy Horn (1917–2000),
Edyta Kurek,
Ninel Kameraz-Kos (1937–2011),
Bernard Ber Mark (1908–1966),
Janina Morgensztern (1903–1970),
Aleksander Pakentreger (1916–2007),
Adam Rutkowski (1912–1987),
Ruta Sakowska (1922–2011),
Bella Szwarcman-Czarnota (ur. 1945),
Piotr Weiser,
Hanna Węgrzynek,
Joanna Wiszniewicz (1947–2009).

Helena Wajcman (ur. 3 października 1912, zm. 24 marca 1995 w Warszawie) – polska dokumentalistka żydowskiego pochodzenia. 22 lipca 1950 została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi. Jest pochowana na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 8, rząd 5).

Archiwum

Archiwum Instytutu jest jednym z najbogatszych zasobów źródłowych do badań historii Żydów w Polsce. W swoich zbiorach posiada dokumentację organizacji, takich jak: Centralny Komitet Żydów Polskich, Joint, Hebrajskie Stowarzyszenie Pomocy Imigrantom HIAS czy Towarzystwo Propagowania Pracy wśród Żydów, prace studentów szkół wyższych i seminariów rabinackich dotyczące historii, filozofii i religioznawstwa, dokumenty gmin żydowskich, a także dokumenty dotyczace II wojny światowej: Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego, tzw. Archiwum Ringelbluma (wpisane na listę zabytków piśmiennictwa światowego UNESCO "Pamięć Świata"), pamiętniki pisane w obozach koncentracyjnych i gettach, akta Judenratów, relacje osób, które przeżyły Holokaust, prasę konspiracyjną oraz inne.

Biblioteka

Biblioteka, która obecnie liczy ponad 70 tysięcy woluminów jest największym w Polsce zbiorem historycznych i współczesnych publikacji dotyczących historii, kultury i religii Żydów. Kontynuuje tradycję Głównej Biblioteki Judaistycznej, z której posiada bardzo wiele pozycji. Prawie połowę zbioru stanowią książki i czasopisma w języku hebrajskim i jidysz.

Biblioteka posiada także ponad tysiąc rękopisów, na które składają się komentarze do Talmudu i Tory, prace z zakresu medycyny i astronomii oraz traktaty kabalistyczne i około 1600 starodruków, z których większość to dzieła religijne i dysputy rabinackie.

Biblioteka jako jedyna w Polsce prowadzi katalog książek także w językach jidysz i hebrajskim, bez transliteracji na alfabet łaciński.

Muzeum

Muzeum Żydowskiego Instytutu Historycznego posiada największy zbiór judaików w kraju, na które składają się przedmioty użytkowe, religijne oraz przedmioty pochodzące z obozów zagłady i gett. Najciekawsze obiekty zostały zaprezentowane na stałych wystawach m.in. Getto warszawskie 15 listopada 1940 - 16 maja 1943 oraz Wnętrze synagogi.

Muzeum posiada dużą kolekcję malarstwa, grafiki i rzeźby artystów żydowskich, takich jak Roman Kramsztyk, Maurycy Gottlieb, Henryk Kuna czy Alina Szapocznikow. W większości zostały one przekazane przez działaczy Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych.

Żydowski Instytut Historyczny - to miejsce nie posiada jeszcze przewodnika. Jeśli znasz to miejsce, to tutaj możesz napisać przewodnik.