Dawny Dom Żołnierza Polskiego w Sanoku

Budynek przy ul. Mickiewicza 24 w Sanoku – gmach położony w Sanoku. Obecnie w budynku mieści się Sanocki Dom Kultury.

Budynek przy ul. Mickiewicza 24 w Sanoku – gmach położony w Sanoku. Obecnie w budynku mieści się Sanocki Dom Kultury.

Historia

Pierwotnie prace nad budową rozpoczęto za kadencji burmistrza Pawła Biedki. Inicjatorem powstania budynku był kapelan 2 Pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku, ks. Bronisław Nowyk. W lipcu 1923 roku Rada Miejska przekazała nieodpłatnie Towarzystwu Domu Żołnierza Polskiego w Sanoku grunt pod budowę z jedynym zastrzeżeniem, aby zrealizować budowę w ciągu 3 lat. Budowa zakończyła się już w 1924 roku i był to jeden z pierwszych tego typu budynków w całej Polsce.

Gmach znajdował się wówczas pomiędzy koszarami wojskowymi – przy ulicy Mickiewicza (obecnie siedziba Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jana Grodka i Placówka Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej w Sanoku) oraz przy ulicy Jana III Sobieskiego (teraz Zespół Szkół nr 1 w Sanoku, dawny „Ekonomik”).

Gmach został nazwany jako Dom Żołnierza Polskiego. Przez 15 lat, do 1939 roku, stanowił drugi, po Gmachu Towarzystwa Gimnastycznego Sokół przy ulicy Mickiewicza 13, ośrodek życia kulturalnego i oświatowego w mieście. Przy tym pełnił tę rolę zarówno dla kadry oficerskiej i żołnierzy, jak również dla mieszkańców miasta. W budynku działało kasyno, biblioteka, świetlica, sala teatralna, sklep spółdzielczy (z własną monetą zdawkową), przedszkole, kino „Podhalanin” oraz kluby sportowe. W gmachu odbywały się uroczystości o różnym charakterze. W 2. poł. lat 30. XX wieku prezesem Domu Żołnierza Polskiego był płk. Kazimierz Tumidajski, dowódca 3 batalionu w 2 Pułku Strzelców Podhalańskich.

Podczas okupacji niemieckiej 1939-1944 budynek przemianowano na Stadtkino (kino miejskie), w którym odbywały się uroczystości (m.in. obchodzo urodziny Adolfa Hitlera).

Pierwotnie budynek posiadał okazałą kopułę pośrodku dachu. Ponadto wewnątrz znajdowały się płaskorzeźby przedstawiające bitwę pod Kuźnicą z 21-23 września 1920 roku podczas wojny polsko-bolszewickiej (wykonał je Józef Sitarz). Zostały zniszczone w 1940 roku. Podczas II wojny światowej, w czasie stacjonowania wojsk radzieckich, 2 grudnia 1944 roku w budynku wybuchł pożar, wskutek którego gmach uległ dewastacji.

Pomysł odbudowy DŻP zrodził się w 1951 roku, kiedy Rada Społeczna Powiatowego Domu Kultury rozpoczęła starania w kierunku stworzenia miejskiego centrum kultury. Istotna była inicjatywa Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza – budynek został odbudowany, jednakże już bez kopuły. Wsparcie zapewniło państwo i wojsko, dzięki czemu sfinalizowano odbudowę i w 1955 roku powstał Powiatowy Dom Kultury im. Adama Mickiewicza. Od tego czasu placówka zwana też jako Sanocki Dom Kultury pełniła rolę koordynacji działań kulturalnych i oświatowych w mieście i rejonie. W budynku odbywały się uroczystości, koncerty, działania edukacyjno-wychowawcze, przeglądy, wystawy, imprezy, przedstawienia i inne.

W połowie 2006 elewacji budynku nadano nową kolorystykę w barach beżowej i błękitnej (autorką koncepcji plastycznej była Anna Meląg).

Obiekty upamiętniające

W foyer i holu budynku znajdują się tablice pamiątkowe:

• tablica pamiątkowa poświęcona Adamowi Mickiewiczowi. Ustanowiona 26 listopada 1955 roku, w setną rocznicę śmierci poety. Znajduje się w foyer. Treść iskrypcji autorstwa dra Edmunda Słuszkiewicza głosi: „Wieszczowi Narodu Adamowi Mickiewiczowi w setną rocznicę śmierci 1855-1955. W hołdzie obywatele miasta Sanoka”. Projektantem tablicy był Kazimierz Florek, a wykonawcą Franciszek Łuczywo.
• tablica upamiętniająca powstanie w tym gmachu Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego Koło w Sanoku w dniu 10 października 1972 roku, któremu w jubileusz 25-lecia nadano imię Rudolfa Mękickiego. Ustanowiona 11 października 1997 roku. Inskrypcja głosi: „W gmachu tym 10 października 1972 roku zapoczątkowało działalność Polskie Towarzystwo Numizmatyczne Koło w Sanoku. W dniu jubileuszu 25 lecia nadano kołu imię wybitnego numizmatyka i lwowianina Rudolfa Mękickiego. Numizmatycy sanoccy. Sanok 10 października 1997”.

Poniżej budynku znajduje się obelisk zwieńczony rzeźbą orła upamiętniający 125 oficerów i żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza, poległych w latach 1945-1947 w walkach z UPA. Na postumencie kolorowe wykonanie z napisami „XV. W ochronie granic PRL. WOP.” Powyżej na pionowej tablicy inskrypcja: „Bohaterskim żołnierzom WOP poległym w walce z bandami UPA” i poniżej wypisane są nazwiska poległych kolejno z lat 1945, 1946 i 1947 oraz u dołu podpis: „Społeczeństwo Podkarpacia rok 1945-1960”. Pomnik został odsłonięty w 1960 roku, w piętnastą rocznicę walk. Projekt wykonał Edmund Królicki.

Festiwal im. Adama Didura

Od grudnia 1989 roku w budynku corocznie odbywa się Festiwal im. Adama Didura, festiwal wykonawców muzyki poważnej i operowej. Od 1993 roku w budynku działa m.in. Zespół Tańca Ludowego „Sanok”. W pomieszczeniach budynku istnieje klub „Hades”.