Pałac Kazimierzowski

Pałac Kazimierzowski – pałac w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu 26/28, w dzielnicy Śródmieście przy historycznym Trakcie Królewskim. Zbudowany w latach 1637-1641, w latach 1765-1794 siedziba korpusu kadetów Szkoły Rycerskiej, od 1824 siedziba Uniwersytetu Warszawskiego.

Pałac Kazimierzowski – pałac w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu 26/28, w dzielnicy Śródmieście przy historycznym Trakcie Królewskim. Zbudowany w latach 1637-1641, w latach 1765-1794 siedziba korpusu kadetów Szkoły Rycerskiej, od 1824 siedziba Uniwersytetu Warszawskiego.

Historia

Pałac, obecnie noszący nazwę Kazimierzowski, wzniesiony został w latach 1637-1641 jako pałac letni Villa Regia według projektu włoskiego architekta Giovanni Trevano w stylu wczesnego baroku dla króla Władysława IV. Był to budynek prywatny rodziny Wazów, znajdujący się poza ówczesnymi granicami miasta. Od strony zachodniej oraz wschodniej znajdowały się loggie widokowe. Od strony Wisły widok rozciągał się na położony u podnóża ogród oraz równinę za rzeką. W narożach zbudowano cztery dekoracyjne wieżyczki.

Po śmierci króla Władysława IV pałac został przebudowany przez Jana Kazimierza w roku 1652. W 1656 roku pałac został zniszczony przez wojska szwedzkie w czasie Potopu. W 1660 został odbudowany po zniszczeniach potopu szwedzkiego według projektu Izydora Affaita starszego lub Tytusa Burattiniego. Nazwany został pałacem Kazimierzowskim na cześć fundatora króla Jana Kazimierza, dla którego pałac ten stał się ulubioną siedzibą. Opuszczony po abdykacji króla w 1668, stał się później własnością żony palatyna reńskiego Anny Gonzagi de Clèves-Nevers (starszej siostry żony króla), a potem króla Jana III Sobieskiego. W 1695 budynek został całkowicie zniszczony przez pożar.

Od około 1724 własność króla Augusta II, w tym okresie powstaje brama wjazdowa od strony ul. Krakowskie Przedmieście, a na dziedzińcu osiem budynków koszarowych poprzecznie do fasady pałacu. W 1735 własność hrabiego Aleksandra Sułkowskiego – powstaje tu cegielnia, fabryka pieców i browar, a w latach 1737-1739 odbudowuje on pałac prawdopodobnie według projektu Jana Zygmunta Deybla i Joachima Daniela Jaucha.

W roku 1765 lub 1766 nowym właścicielem zostaje Stanisław August Poniatowski, który lokuje tu Korpus Kadetów Szkoły Rycerskiej, po przebudowie wnętrz przez Dominika Merliniego. W 1794 po upadku insurekcji kościuszkowskiej szkoła ta zostaje zlikwidowana.

W 1814 pożar zniszczył saskie budynki koszar przez pałacem i w 1816 na ich miejscu powstają początkowo dwa boczne pawilony projektu Jakuba Kubickiego. W tym też roku pałac stał się siedzibą Uniwersytetu Warszawskiego. Jednocześnie od 1817 do 1831 mieści się w nim Liceum Warszawskie. W latach 1818-1822 następuje rozbudowa o dwa równoległe do Krakowskiego Przedmieścia pawilony projektu Michała Kado.

W 1824 pałac zostaje gruntownie przebudowany w stylu klasycystycznym według projektu prawdopodobnie Hilarego Szpilowskiego i Wacława Ritschela. Około 1820 roku powstają kolejne dwa pawilony przy samym budynku pałacu – północny i południowy. Następnie w latach 1840-1841 powstaje kolejny pawilon projektu Antonia Corazziego, pierwotnie przeznaczony na siedzibę gimnazjum realnego, później Szkoły Głównej. Około roku 1863 przebudowano pawilony według projektów Antoniego Sulimowskiego.

W latach 1891-1894 na dziedzińcu pałacu, pomiędzy bramą od strony Krakowskiego Przedmieścia a korpusem pałacu, powstaje gmach Biblioteki projektu Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka i Stefana Szyllera, a w 1910 powstaje nowa brama wjazdowa.

W latach 1929-1931 dokonano przebudowy gmachu biblioteki, a w roku 1930 wzniesiony został gmach Auditorium Maximum według projektu Aleksandra Bojemskiego. W okresie II wojny światowej pałac został zniszczony wraz z innymi budynkami uniwersyteckimi – ucierpiał zarówno w czasie obrony Warszawy w 1939 i w czasie powstania warszawskiego.

Po wojnie odbudowany w latach 1945-1954 według projektu Piotra Biegańskiego. Ostatecznie odbudowa całego kampusu zakończyła się w 1960 roku.

Budynek pałacu Kazimierzowskiego obecnie mieści rektorat Uniwersytetu Warszawskiego, mieści się tutaj też Muzeum Historii UW. Po rewitalizacji budynku w roku 2006 budynek ten jest jednym z najlepiej się prezentujących na całym Trakcie Królewskim.

Ciekawostki

• Na skarpie za pałacem znajduje się trzytonowa armata upamiętniająca udział studentów w walkach o niepodległość Polski w latach 1918-1920.
• Pałac Kazimierzowski był plenerem wielu polskich filmów, m.in. Przedwiośnie Filipa Bajona.