Muzeum w Tarnowskich Górach

Muzeum w Tarnowskich Górach powstało w 1958 r. i obejmuje swoją działalnością tereny powiatu tarnogórskiego.

Muzeum w Tarnowskich Górach powstało w 1958 r. i obejmuje swoją działalnością tereny powiatu tarnogórskiego.

Budynek

Osobny artykuł:Dom Sedlaczka

Muzeum w Tarnowskich Górach mieści się na piętrze pochodzącej z XVI wieku i przebudowywanej w wiekach XVII i XVIII kamienicy przy Rynku. Początkowo należała ona do starostów ziemi bytomskiej. W 1786 r. kupiec czeski Johann Sedlaczek założył w niej winiarnię, a budynek wykupił w 1805 r. Jego rodzina prowadziła lokal aż do 1922 r., jednak sama winiarnia istnieje do dziś. W kamienicy gościli m.in. królowie polscy Jan III Sobieski, August II, August III oraz być może car Aleksander I.

Historia

Zamysł utworzenia muzeum miejskiego powstał już w XIX wieku. W 1886 r. jeden z mieszkańców Tarnowskich Gór przekazał miastu kolekcję 32 monet z zamiarem zapoczątkowania muzeum numizmatycznego. W 1900 r. zbiór liczył już 382 eksponaty przechowywane w magistracie, jednak zaginęły one w nieznanych okolicznościach i czasie.

Do pomysłu tego wrócono dopiero w okresie międzywojennym, gdy Tarnowskie Góry wraz z częścią Górnego Śląska przypadły Polsce. W 1938 r. burmistrz Fryderyk Antes zwrócił się z prośbą do tarnogórzan o zbieranie zabytkowych przedmiotów, które miały dać początek muzeum regionalnemu. Powołany został komitet z Józefem Piernikarczykiem i Wincentym Zuberem. Celem komitetu było gromadzeniem eksponatów i udostępnianie zwiedzającym podziemi dawnych kopalń rud srebra i ołowiu w Tarnowskich Górach. Muzeum powstać miało w kamienicy przy Rynku, w domu nr 5, gdzie znajduje się założona w XVIII wieku apteka „Pod Białym Aniołem”. Starania te zostały jednak przerwane przez wybuch II wojny światowej. Wiele ze zgromadzonych kolekcji zaginęło podczas działań wojennych i w pierwszych latach powojennych. Z kolei cześć została przekazana do Związkowego Muzeum Górniczego w Sosnowcu i Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, które przekazało je do Muzeum w Zabrzu.

W 1953 r. powzięto decyzję o utworzeniu Stowarzyszenia Przyjaciół Historii Miasta, które rok później przekształciło się w Stowarzyszenie Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej, a następnie w Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Jego zadaniem była opieka nad podziemiami i zabytkami oraz urządzenie muzeum miejskiego we współpracy z Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. Na siedzibę muzeum wybrano kamienicę Sedlaczka. W 1957 r. rozpoczął się jej remont, podczas którego odkryto polichromowany strop prawdopodobnie z przełomu XVI/XVII wieku i poddano go konserwacji. Pierwsza stała ekspozycja w trzech wyremontowanych salach udostępniona została w sierpniu 1958 r. i wydarzenie to uznaje się za początek działalności Muzeum w Tarnowskich Górach. 1 stycznia 1959 r, stało się ono tarnogórskim oddziałem Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, a 1 lipca uchwałą Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej zostało ono przekazane administracyjnie Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach. Z kolei od 1990 r. jest samodzielną instytucją kultury.

Zbiory

Muzeum gromadzi zbiory w działach historii, etnografii i sztuki z terenu Tarnowskich Gór i powiatu tarnogórskiego.

Dział Historii

Dział Historii był pierwszym jaki wyodrębniono w strukturze organizacyjnej Muzeum. Obecnie w jego zasobach znajduje się ponad 2500 eksponatów, których większość związana jest z historią regionu tarnogórskiego.Najważniejsze kolekcje Działu Historii:

• narzędzia górnicze – gromadzone przede wszystkim w latach 50. podczas penetracji dawnych wyrobisk górniczych w okolicach Tarnowskich Gór. Przykładami mogą być: ciżemki dziecięce znalezione w podziemiach, kilofki pamiątkowe pochodzące z obchodów 100-lecia Huty „Fryderyk” w Strzybnicy, wózek górniczy z kopani ”Fryderyk” z początku XIX w., mapy górnicze, w tym mapa geologiczna Carnalla z połowy XIX w., modele urządzeń (maszyn górniczych) ze Szkoły Górniczej w Tarnowskich Górach,
• pamiątki powstańcze i plebiscytowe – w dużej mierze pochodzące z konkursu zorganizowanego w latach 1970-1971, którego celem było zgromadzenie przedmiotów nawiązujących do tych wydarzeń. Do tych pamiątek należą m.in. sztandary i proporce z pierwszego powstania śląskiego wykonane w Sowicach i Dąbrówce Wielkiej, sztandary, zdjęcia lokalnych struktur organizacji kombatanckich – Związku Powstańców Śląskich i Związku Weteranów Powstań Śląskich, broń powstańcza, np. kolba karabinu i bagnet Wilhelma Kochanka, przechowane przez niego w ukryciu podczas 1939-1945okupacji hitlerowskiej,
• pamiątki po Bractwie Strzeleckim w Tarnowskich Górach powstałym w 1780 roku, których duża część trafiła do Muzeum po likwidacji majątku brackiego w 1962 roku. Wśród nich: srebrne puchary zamówione we Wrocławiu przez Bractwo na pamiątkę pokoju w Tylży, unikatowe tarcze żałobne nakładane na trumny podczas pogrzebów, pamiątki obchodów 100- i 150- lecia konfraterni oraz zdobywane podczas regionalnych zawodów, odznaki i fotografie członków Bractwa,
• masonika – ceniona w skali kraju kolekcja pamiątek po wolnomularzach z terenów całej Europy, w tym po tarnogórskiej loży „Silberfels” (założonej w 1816 r. przez nadradcę górniczego Augusta Boscampa-Lasopolskiego).Wśród nich: odznaki lóż z Hamburga, Francji, Skandynawii i organizacji parawolnomularskich z Bielska, Krakowa, Lwowa, Szwajcarii, fartuszki obrzędowe i szarfy, szklanice.
• starodruki i druki, w tym najstarsze (pochodzące z XVI wieku) z krakowskich oficyn Schaffenbergów i Łazarzowej, opublikowane

w Rzymie w trzech częściach kolorowane gwaszem miedzioryty z widokami Loggii Watykańskiej wykonane przez Giovanniego Volpato w latach 1774-1776, pierwsze wydanie (z 1832 roku) „Ksiąg narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego” Adama Mickiewicz, mapy Śląska m.in. wykonana przez Abrahama Orteliusa i Fransa Hogenberga według opisu Martina Helwiga z Nysy i wydana przez Jana Baptiste Vrientsa w 1601 r. w Antwerpii, czy mapa księstwa karniowskiego Johanna Wolfganga Wielanda wydana w Norymberdze w 1736 r.

Dział Sztuki

Zbiory Działu Sztuki najmniej liczne, wyróżniają się jednak kilkoma interesującymi kolekcjami. Gromadzone są w nim przedmioty i dzieła sztuki związane z historią i kulturą miasta i powiatu, a także twórczością artystów miejscowych. Znaczniejsze grupy tworzą zbiory malarstwa, rzemiosła artystycznego, a głównie wyrobów cynowych, medalierstwa, sobiesciana, a od niedawna fotografii artystycznej. Najważniejsze kolekcje Działu Sztuki:

• zbiór malarstwa zachodnioeuropejskiego – przechowywana w Muzeum w Tarnowskich Górach kolekcja malarstwa, zakupiona od ks. infułata dr. Michała Lewka, wieloletniego proboszcza parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tarnowskich Górach. W kolekcji przeważają dzieła szkół flamandzkiej, holenderskiej i włoskiej z wieków od XVI do początku XX wieku. Ks. Lewek nabywał obrazy malarzy europejskich (także polskich), korzystając z porady znanego historyka sztuki ks. prof. Szczęsnego Detloffa. Powstała w ten sposób kolekcja prywatna o rzadko spotykanym, bardzo dobrym i wyrównanym poziomie artystycznym. W latach 1965 i 1966 16 najcenniejszych obrazów zostało zakupionych przez Muzeum w Tarnowskich Górach, cztery nabyło Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i przekazało je także do Muzeum. Od 2005 r. w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie prowadzony jest program badawczo-konserwatorski zbioru,
• pamiątki po tarnogórskich cechach,
• sobiesciana – związane z postacią Jana III Sobieskiego, jego czasami i rocznicami wiktorii wiedeńskiej,
• prace tarnogórskich plastyków i fotografów.

Dział Etnografii

Dział Etnografii funkcjonuje w strukturze organizacyjnej Muzeum od 1958 roku, czyli od początku istnienia instytucji. Zbiory etnograficzne obejmują 1440 eksponatów, dokumentację fotograficzną i fonograficzną, archiwalne zapisy źródłowe i opracowania wywiadów z informatorami oraz protokoły z penetracyjnych badań terenowych. Zgromadzone eksponaty tworzą zwartą kolekcję ilustrującą obraz kultury ludowej ziemi tarnogórskiej. Przeważająca ich część pochodzi z końca XIX i początku XX wieku. Najważniejsze kolekcje Działu Etnografii:

• górnośląskie stroje ludowe,
• meble i sprzęty domowe z XIX w.,
• narzędzia rolnicze,
• przedmioty związane z obrzędowością (m.in. jajka wielkanocne „kroszonki", szopki, klekotki)
• twórczość artystów nieprofesjonalnych z terenów Tarnowskich Gór i powiatu tarnogórskiego.

Wystawy stałe

• „Z dziejów Tarnowskich Gór”
• „Jan III Sobieski - ze zbiorów Muzeum w Tarnowskich Górach”
• „Kultura ludowa ziemi gwarków"
• „Sala renesansowa” z kolekcją malarstwa zachodnioeuropejskiego.

Wydarzenia cykliczne

Wieczory pod renesansowym stropem Od 1991 roku w Muzeum w Tarnowskich Górach odbywają się comiesięczne „Wieczory pod renesansowym stropem” – spotkania z tarnogórzanami zasłużonymi w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, podczas których prezentowany jest ich dorobek. Rozmowy z gośćmi prowadził je najpierw, tarnogórski publicysta i poeta Krystian Krzemiński, a zapoczątkowała je dyrektor Muzeum Zofia Krzykowska.

Koncerty pod renesansowym stropem Od kilkunastu lat raz w miesiącu (z wyjątkiem lipca i sierpnia) odbywają się niedzielne poranki muzyczne, prowadzone przez Jacka Woleńskiego.

Świętojańska Noc Muzealna Coroczna impreza organizowana od 2006 r. przez Muzeum również na tarnogórskim Rynku. Odbywają się koncerty, pokazy, prelekcje oraz atrakcje uliczne, takie jak jarmark, czy gra miejska, skierowane do szerokiego grona odbiorców. Impreza ma na celu popularyzację działań muzealnych oraz kulturę i historię miasta.