Fort IX Czerniaków

Fort IX ("Czerniaków", "Dąbrowskiego", "Sadyba") – to jeden z fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy Warszawa, wybudowany w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Zlokalizowany jest na Sadybie, w warszawskiej dzielnicy Mokotów.

Fort IX ("Czerniaków", "Dąbrowskiego", "Sadyba") – to jeden z fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy Warszawa, wybudowany w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Zlokalizowany jest na Sadybie, w warszawskiej dzielnicy Mokotów.

Historia

Fort został wzniesiony około 1883 roku na planie zbliżonym do pięciokąta, z ceglanymi schronami koszarowymi i bojowymi oraz mokrą, ze względu na położenie na terenie podmokłym fosą.

W ramach decyzji likwidacji twierdzy z 1909 roku w 1913 wysadzono większość obiektów bojowych, pozostawiając koszary o charakterystycznym, łamanym narysie i układ ziemny. Od 1924 trwała budowa osiedli oficerów Wojska Polskiego na terenach wokół fortu, co zapoczątkowało istnienie osiedla Sadyba, jednak do 1947 stanęło zaledwie kilkadziesiąt willi.

W 1939 roku w czasie obrony Warszawy fort był miejscem bohaterskiej obrony polskich żołnierzy z kompanii ochotniczych i części kompanii 2 batalionu 360 pułku piechoty. 26 września fort zajęty został przez Niemców, w gruzach zginęło 20 obrońców. W walkach brał tu także olimpijczyk Janusz Kusociński, tutaj został ranny, co upamiętnia obelisk odsłonięty w 1989 roku. Historię walk o fort w 1939 roku opisał Maciej Piekarski w książce Samotna placówka. Pewną rolę odegrał też fort w czasie powstania warszawskiego w 1944 roku. Na terenie fortu zginął Czesław Szczubełek, dowódca Baonu "Oaza" – 5. Rejonu V Obwodu – Mokotów.

Po wojnie przez wschodnią część umocnienia przebito ulicę Powsińską i we wschodniej części fortu utworzono park, natomiast zachodnia do 1990 była zajęta przez wojsko. Od początku lat 90. istniał tu niedostępny magazyn sprzętu gromadzonego przez Muzeum Wojska Polskiego i pod koniec lat 90. otwarto tu dwa oddziały muzeum: Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej oraz Muzeum Katyńskie. W związku z planowaną przeprowadzką Muzeum Wojska Polskiego na teren Cytadeli, losy fortu w przyszłości nie są znane.

Wpisany do rejestru zabytków jako: fort "Czerniaków", ul. Powsińska, 1883, nr rej.: 807 z 12.03.1973