Wilczy Szaniec
Czytaj dalej
Wilczy Szaniec (niem. Wolfsschanze) – w latach 1941–1944 kwatera główna Adolfa Hitlera (niem. Führerhauptquartier, FHQ) i Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych (niem. Oberkommando der Wehrmacht, OKW) w lesie gierłoskim, na wschód od leżącej na skraju lasu wsi Gierłoż i 8 km na wschód od Kętrzyna (obecnie w woj. warmińsko-mazurskim). Kwatera została wybudowana, aby Hitler mógł z niej dowodzić wojskami podbijającymi ZSRR. 20 lipca 1944 Claus von Stauffenberg i Werner von Haeften dokonali tu nieudanego zamachu na życie Hitlera. Kwatera głównaW pierwszych dniach września 1939 r. została utworzona w Niemczech kwatera główna führera (Führerhauptquartier). Była ona ośrodkiem dowodzenia w czasie wojny. Nie miała swojej stałej siedziby. W zależności od sytuacji na froncie przenoszono ją w różne miejsca. W czasie ostatniej wojny na terenie całej Europy Hitler miał 8 miejsc stacjonowania kwatery głównej, nie licząc Berlina i Obersalzbergu. Najdłużej mieściła się w Gierłoży (pod nazwą „Wolfsshanze” – „Wilczy Szaniec”), znacznie krócej w Winnicy na Ukrainie (pod nazwą „Wehrwolf”) . W zachodnich Niemczech funkcjonowała niedaleko Münsterifel (pod nazwą „Adlerhorst” – „Orle Gniazdo”), później w Górach Schwarzwaldu (pod nazwą „Tannenberg”) i wreszcie koło Ziegenbergu (pod nazwą „Felsennest” – „Skalne Gniazdo”). W Austrii działała w Monichkirchen, w Belgii w wiosce Bruly de Peche (pod nazwą „Wolfschlucht I” – „Wilczy Jar I”), a we Francji koło Soisson (pod nazwą „Wolfschlucht II” – „Wilczy Jar II”). Przez pewien czas rolę kwatery pełniła rezydencja Hitlera w Obersalzbergu w Bawarii (płd. część Niemiec) i w Kancelarii Rzeszy w Berlinie. W skład kwatery głównej wchodzili najważniejsi wojskowi i politycy: szef Naczelnego Dowództwa Sił zbrojnych – Wilhelm Keitel, szef Sztabu Dowodzenia Wehrmachtu Alfred Jodl, kierownik kancelarii NSDAP Martin Borman. Stale towarzyszyli Hitlerowi adiutanci i sekretarki. Nad działalnością kwatery czuwał jej komendant. Miejsce pobytu Hitlera stanowiło tajemnicę. Dlatego też kwatery leżały w lasach i były dobrze maskowane. Składały się w większości z żelbetowych bunkrów, lżejszych budynków z cegły i betonu i drewnianych baraków. Podczas wojny z Polską kwatera mieściła się w pociągu. Kwatery pomocnicze współpracujące z kwaterą głównąZ kwaterą główną współpracowały kwatery pomocnicze rozlokowane w promieniu do 70 km od Wilczego Szańca. Wzdłuż linii kolejowej Kętrzyn – Węgorzewo (od Wilczego Szańca w kierunku Węgorzewa), w odległości 9 km., w lesie 1 km. od szosy za Radziejami była kwatera Hansa Lammersa (kryptonim „Wendula”), dalej w odległości 21 km. Mamerkach kwatera Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych „Mauerwald” (niem. Oberkommando des Heeres, OKH) (kryptonim „Anna”). Przy linii kolejowej Giżycko – Węgorzewo, w lesie 27 km. od Gierłoży obok Pozezdrza znajdowała się kwatera o kryptonimie „Hochwald” Heinricha Himmlera. W pałacu w Sztynorcie, 21 km od Wilczego Szańca, miał kwaterę minister spraw zagranicznych III Rzeszy Joachim von Ribbentrop, na północ od Gołdapi, 65 km. od Gierłóży, w lesie była kwatera Naczelnego Dowództwa Wojsk Lotniczych (niem. Oberkommando der Luftwaffe, OKL) (kryptonim „Robinson”), nieco dalej na północ (już w Rosji – obwód kaliningradzki), w Krasnolesiu, znajdowała się kwatera Hermanna Göringa. Göring miał w odległości 50 km. kwaterę na terenie Puszczy Piskiej w Szerokim Borze (kryptonim tej kwatery „Breitenheide”), a od 1944 swój schron na terenie Wilczego Szańca. W Giżycku (30 km) na terenie Twierdzy Boyen znajdowała się placówka wywiadu „Obce Armie Wschód” (kryptonim „Emma”) podporządkowana Reinhardowi Gehlenowi. Placówka Abwehry (wywiadu wojskowego) podporządkowana Wilhelmowi Canarisowi miała siedzibę w Mikołajkach (kryptonim „Walli II”). Ogólny opis „Wilczego Szańca”„Wilczy Szaniec” przecinała linia kolejowa Kętrzyn – Węgorzewo i równoległa do niej szosa Gierłoż – Parcz. Kwatera miała powierzchnię 250 ha i otoczona była pierwotnie zasiekami, a następnie także polem minowym. Co kilkaset metrów ustawione były kilkunastometrowej wysokości drewniane wieże obserwacyjne, a na terenie suchym także betonowe stanowiska ckm. Do kwatery prowadziły trzy strzeżone wartowniami wjazdy. Wartownia zachodnia znajdowała się na skraju lasu na wysokości majątku Gierłoż (niem. Gut Görlitz). Wartownia wschodnia położona była na szosie w polu, od strony wsi Parcz, około 300 m od aktualnej granicy lasu. Na południowy wschód od centrum, obok szosy Gierłoż – Parcz znajdowało się zapasowe lądowisko dla samolotów kurierskich. Jadąc na południe z centrum kwatery przejeżdżało się do wartowni południowej, a dalej do szosy Kętrzyn – Giżycko, za którą znajdowało się właściwe lotnisko kwatery w Wilamowie. Dodatkowo, w centrum kwatery, znajdowały się także tzw. wartownia oficerska strzegąca wjazdu na teren pierwszej strefy oraz wartownia kolejowa na zjeździe z szosy na stację kolejową. Żadna z wartowni nie dotrwała do chwili obecnej, a jedynymi pozostałościami ich lokalizacji są kawałki dachówek. Oprócz ogrodzenia zewnętrznego, strefy zakazane I. i II. wygrodzone były około dwumetrowej wysokości płotem z siatki zwieńczonej drutem kolczastym, gdyż oprócz wjazdu do kwatery, kontroli podlegał również ruch pomiędzy jej strefami. Stała załoga „Wilczego Szańca” liczyła 2100-2200 osób: oprócz oficerów sztabowych, łączników, i innych wojskowych także fryzjerów, kucharzy, lekarzy, stenografów, sekretarki itp. Załoga kwatery korzystała z obsługi medycznej w przeznaczonym na ten cel szpitalu w Karolewie. Wybór miejsca i budowa kwateryPo pokonaniu Francji Hitler wydał rozkaz przygotowania planu wojny z ZSRR. Ogólną koncepcję tego planu przygotowywał w lipcu 1940 gen. Erich Marcks – szef sztabu 18 Armii, później we wrześniu 1940 plan rozwinął gen. Friedrich Paulus – szef oddziału operacyjnego Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych. Obaj generałowie podlegali szefowi tego sztabu gen. Franzowi Halderowi. 18 grudnia 1940 Hitler podpisał dyrektywę nr 21 – plan „Barbarossa”, który zakładał rozgromienie ZSRR w ciągu kilku miesięcy. Wilczy Szaniec zlokalizowano w zachodniej części Giżyckiego Rejonu Umocnionego, a między Giżyckim i Lidzbarskim Rejonem Umocnionym. Na szczegółową lokalizację zdaje się miał wpływ dr Fritz Todt, bywalec „Kurhausu” – domu wypoczynkowego w lesie gierłoskim. Kwatera położona była na terenie podmokłym i bagiennym. Kwatera Hitlera dodatkowo chroniona była przez rozmieszczone w najbliższej okolicy stanowiska obrony przeciwlotniczej i samoloty myśliwskie, które bazowały na lotniskach w promieniu do 100 km (lotnisko własne, lotnisko polowe w Giżycku, w miejscowości Szyba koło Ełku, koło Sępopola i lotniska w Królewcu). Kwatera leżała blisko granicy sowieckiej, a więc Hitler mógł przebywać blisko frontu i kierować działaniami wojennymi. Od wschodu naturalna przeszkodą był pas jezior Mazurskich, w przesmyku między jeziorami była Twierdza Boyen w Giżycku. Całe Prusy były ufortyfikowane. Przed atakiem lądowym kwaterę zabezpieczały bunkry i schrony w kierunku Giżycka i Węgorzewa, czuwało lotnictwo. Kwatera leżała ponadto na uboczu szlaków komunikacyjnych. Chroniły ją jeziora i bagna. Lasy liściaste były naturalnym maskowaniem. Istniejąca linia kolejowa ułatwiała komunikację. Hitler osobiście nadał nazwę kwaterze – Wilczy Szaniec (Wolfsschanze). Wykorzystał do tego swój pseudonim Wilk (Wolf) (jak tłumaczył to jego przydomek z lat walki), którego używał od 1919 r. Słowo „wilk” znalazło sie w nazwach trzech innych kwater Hitlera: Wilkołak (Werwolf), Wilczy Jar 1 (Wolfsschlucht) i Wilczy Jar 2 (Wolfsschlucht 2). Prace budowlane projektu inż. Behrensa z OT (głównego projektanta organizacji), wykonywane siłami Organizacji Todt rozpoczęto późną jesienią 1940. Ukrywano je pod legendą-przykrycia budowy jednego z zakładów chemicznych „Askania”, a budowany obiekt oznaczono kryptonimem „Askania Nord”. Część drobnych zleceń otrzymały prywatne firmy z Kętrzyna i Giżycka, natomiast zlecenia specjalistyczne przedsiębiorstwa z całej Rzeszy. Budowa trwała praktycznie do końca 1944 roku (także w trakcie użytkowania kwatery). Jednorazowo pracowało 2-3 tys. osób. Prace prowadzono całodobowo. Dla całej budowy istniało tylko jedno stanowisko produkcji betonu, skąd systemem rurociągów doprowadzano go do betonowanego obiektu. Zatrudniano ludzi pewnych i zaufanych oraz robotników przymusowych różnych narodowości. Pracowali Polacy, Norwegowie, Francuzi i Rosjanie. Robotników OT zakwaterowano w Kętrzynie w barakach cukrowni, skąd byli dowożeni na budowę koleją i autobusami. Obóz pracy dla Norwegów był w m. Parcz. Robotników często rotowano. Nie pracowali dłużej niż pół roku, po czym przemieszczano Niemców na inne budowy, cudzoziemców w większości do obozów koncentracyjnych, gdzie ginęli. Znane jest 17 nazwisk Polaków pracujących przy budowie. Wyliczono, ze przy budowie pracowało ok. 20 tys. robotników. Większość materiałów dostarczano transportem kolejowym z głębi Niemiec (stal, cement inne materiały). Materiały wyładowywano na stacji kolejowej po czym kolejką wąskotorową podwożono je do miejsca wbudowania. Prac nie przerywano nawet zimą. Już w maju 1941 r. kwatera była gotowa na przyjazd Hitlera (strefa II). Koszt budowy obiektu do końca 1944 r. wyniósł ok. 36 mln. marek). Budowę kwatery prowadzono w trzech fazach:
Budowy formalnie nigdy nie ukończono, nie istnieje więc ostateczny obraz kwatery. Ten który można aktualnie zwiedzać powstał pod koniec 1944, jeżeli nie liczyć dodatkowych zniszczeń spowodowanych wysadzaniem niewypałów przez polskich saperów w okresie rozminowania. Na terenie „Wilczego Szańca” znajdowało się około 80 obiektów o konstrukcji trwałej i około 100 baraków drewnianych. Najsolidniejsze schrony typu ciężkiego miały ściany o grubości 4-6 m i stropu do 8 m. Ze względu na wysoki poziom wód gruntowych zdecydowana większość obiektów na terenie Wilczego Szańca były budowlami typu naziemnego. Wyjątek stanowiły położone na wzniesieniach magazyny na żywność, na amunicję oraz podpiwniczenia na urządzenia techniczne (agregaty prądotwórcze, zbiorniki) pod bunkrem Hitlera i bunkrem łączności. Drogi dla samochodów były wykonane z asfaltu, betonu i bruku, a przejścia piesze piaskowe utwardzone. Ściany niektórych bunkrów pokryte były tynkiem z domieszką trawy, Cała kwatera była starannie maskowana. Przy budowie starano się zachować istniejące drzewa, a ubytki w drzewostanie uzupełniano atrapami z rur pokrytych igielitową siatką imitującą liście. Wszystkie drogi i ścieżki były z góry przykryte siatkami maskującymi. Siatki były druciane z przywiązanymi do nich kawałkami plastiku imitującego liście i igliwie, odporne na ogień. Siatki umieszczano na drutach przeciągniętych od drzew do bunkrów oraz między drzewami. Siatki często wymieniano. Na bunkrach były ustawione „sztuczne” drzewa. Dachy budynków pokryte warstwą ziemi porastała trawa i młode drzewa. Ściany obiektów początkowo pokrywano zaprawą z domieszką trawy morskiej i zielonej farby, wiórów tworzących chropowatą powierzchnię barwioną na zielono, do których w zimie łatwo przyklejał się śnieg. Ściany w późniejszym okresie tylko malowano w szaro-zielono-brązowe plamy. Skuteczność kamuflażu sprawdzana była okresowo za pomocą zdjęć lotniczych. Wszystkie drogi i ścieżki przykryte były siatkami maskującymi. Kwatera wyposażona była we wszystkie środki techniczne. Energia elektryczna dostarczana była z linii energetycznej. Na wypadek zagrożenia obiekt był wyposażony w agregaty prądotwórcze (Diesle) oraz baterie akumulatorów. Ogrzewanie było centralne. Obiekt miał własne ujęcie wody, oraz osadnik nieczystości. Posiadał bezpośrednie połączenie telefoniczne i radiowe z Berlinem oraz z pozostałymi punktami kierowania w Prusach. W pobliżu dworca znajdowała się bocznica kolejowa na której stał specjalny pociąg Hitlera „Brandenburg”, lub pociąg (wagon) kurierski, łączący kwaterę z Berlinem. Zarówno pociąg jak i wagon specjalny stały pod przykryciem siatek maskujących. Z Gierłoży chodziły pociągi samobieżne łączące Wilczy Szaniec z innymi stanowiskami kierowania. Bunkry ciężkie stanowiły tylko zabezpieczenie na wypadek ataku lotniczego. Życie codzienne i praca odbywały się w bunkrach lekkich i barakach drewnianych. Teren kwatery ogrodzony był dwukrotnie płotem z siatki drucianej rozciągniętej w odległości 100 – 180 m. Wewnątrz między ogrodzeniami założone były pola minowe. Poszczególne strefy były ogrodzone siatką drucianą i drutem kolczastym oraz walcami Bruno. Do stref prowadziły bramy, przez które można było wejść za okazaniem przepustek specjalnych, zostawiając bron na wartowni. Bezpieczeństwo zewnętrzne zapewniał Batalion Ochrony Führera (Führer Belgleit Bataillon). Był zmechanizowany i mógł podejmować szybkie interwencje, posiadał również środki przeciwlotnicze i przeciwpancerne. Ponadto niedaleko Gołdapi (ok. 70 km. od kwatery stacjonował batalion wojsk powietrznodesantowych, który mógł być zrzucony na spadochronach. Koło Instenburga (Czerniachowsk) stacjonował batalion strzelców desantowych. Komendantowi kwatery podlegała szkoła niszczycieli czołgów w Korolewie, batalion policji w Pozezdrzu, szkoła podoficerska w Orzyszu. Cały obszar o promieniu kilkudziesięciu kilometrów był nieustannie patrolowany. Za bezpieczenstwo wewnętrzne był także odpowiedzialny Batalion Ochrony Führera, który współpracował ze Służbą Bezpieczeństwa Rzeszy. Użytkowanie kwateryHitler przybył do Wilczego Szańca 24 czerwca 1941 i przebywał w nim do 20 listopada 1944. 26 czerwca o świcie przybył specjalnym pociągiem rzut polowy Naczelnego Dowództwa Niemieckich Sił Zbrojnych (OKW). Ponieważ nie wszystkie obiekty były gotowe część sztabu początkowo pracowała w pociągu stojącym na bocznicy (pociąg ten, lub jego część stała na stałe na bocznicy pod przykryciem masek). Siedziby najwyższych dostojników Rzeszy były początkowo w najstarszej, południowej części, na schematach w strefie II. Dopiero po wykończeniu prac budowlanych przeniesiono się do strefy I. Hitler spędził tutaj około 800 dni (po odliczeniu wyjazdów). W czasie użytkowania Wilczego Szańca Hitler najdłużej przebywał w kwaterze „Wehrwolf” koło Winnicy na Ukrainie (w okresie od lipca do października 1942 r.), oraz w swojej rezydencji Berghof w Berchtesgaden. W I strefie zamkniętej obok Hitlera stale przebywali Martin Bormann (szef kancelarii NSDAP i sekretarz Hitlera), Wilhelm Keitel, Alfred Jodl, przedstawiciele poszczególnych rodzajów sił zbrojnych, stenografowie, przyboczni lekarze Hitlera, adiutanci i inni związani z obsługą sztabu głównego. Codzienne życie w kwaterze koncentrowało się wokół narad. Zwykle ok. godziny 12.00 odbywała się narada główna z omówieniem sytuacji na frontach, około godziny 18.00 odbywało się omówienie wydarzeń, jakie zaszły w ciągu dnia, a ostatnie spotkanie około północy. Wilczy Szaniec odwiedzali przedstawiciele państw współpracujących z hitlerowskimi Niemcami (Bułgarii, Finlandii, Francji – premier rządu Vichy, Japonii, Rumunii, Słowacji, Włoch – kilkakrotnie Benito Mussolini). Do kwatery przybywali także podwładni Hitlera z terenów krajów okupowanych i Niemiec, w tym Hans Frank i Erich Koch. W Wilczym Szańcu podejmowano najważniejsze decyzje związane z historią II wojny światowej. Tutaj w dniu 20 lipca 1944 Claus von Stauffenberg dokonał nieudanego zamachu na Hitlera. Hitler opuścił Wilczy Szaniec w dniu 20 listopada 1944, gdy front zbliżył się niebezpiecznie blisko (wcześniej trwały już walki o pobliską Gołdap). Po opuszczeniu kwatery przez Hitlera wywieziono z obiektu całą dokumentacje i ważniejsze urządzenia. W dniach 21 i 22 stycznia 1945 Wilczy Szaniec użytkowany był przez sztab 4 Armii gen. Friedricha Hossbacha. Gen. Hossbach bez wiedzy Hitlera w dniu 22 stycznia 1945 wydał rozkaz wycofania wojsk niemieckich z rejonu Wielkich Jezior Mazurskich. Wysadzenie i rozminowanie kwateryWysadzenia obiektów na terenie Wilczego Szańca dokonali saperzy z Grupy Korpuśnej gen. Eduarda Hausera w nocy 24/25 stycznia 1945 po zajęciu przez Armię Czerwoną w dniu 24 stycznia 1945 pobliskiego Węgorzewa. Szacuje się, że na wysadzenie jednego schronu typu ciężkiego zużywano kilka ton trotylu lub melinitu. Zniszczoną kwaterę w dniu 27 stycznia 1945 zajęły wojska 31 Armii gen. Piotra Szafranowa, a w dniu 14 lutego 1945 przybył tu pełnomocnik NKWD przy 3 Froncie Białoruskim gen. Wiktor Abakumow. Po podejściu 31 Armii pod Szaniec do działania przystąpili saperzy sowieccy. Rozpoznali i rozminowali arterie komunikacyjne na obiekcie i pozostali Wilczy Szaniec nierozminowanym. W trakcie rozminowania nie stwierdzono min wewnątrz obiektu. Cały teren ok. 15 km² ogrodzony był przebiegającym w dwóch rzędach wysokim płotem z drutu kolczastego, wzmocniony drutowymi zasiekami. Na płotach powieszone były miny sygnalizacyjne. Przestrzeń między płotami, o szerokości średnio 150 m. na prawie całym obwodzie, była zaminowana minami przeciwpiechotnymi. Na kierunkach dostępnych dla czołgów, minami przeciwpancernymi. Rozpoznano na terenie obiektu 9 rodzajów min, z czego tylko 4 należały do typowego uzbrojenia niemieckiego. Pozostałe to miny kombinowane. Przeważały miny typu „S”, Stockmine, Schutzmine, TMi-42 i RMi-43. Gęstość minowania była bardzo duża, praktycznie niemożliwe było pokonanie przez piechura pasa 100-130 m. aby nie nastąpić na minę (nie było w historii świata, do II wojny, pola minowego o takiej gęstości minowania). Miny ustawione były w systemie mieszanym. Zapora minowa składała się z min przeciw piechocie i przeciwpancernych. Część min była nierozbrajalna, a miny w opakowaniu szklanym były niewykrywalne urządzeniami saperskimi. Z tego powodu było to zadanie bardzo niebezpieczne, podczas którego zdarzały się wypadki śmiertelne i poważne zranienia. Z tych względów do likwidacji pola minowego użyto materiałów wybuchowych. Nie znano skomplikowanego systemu minowania, miny zamaskowane były wysoką trawą, roślinnością inną i krzakami. Oprócz tego cały obwód obiektu broniony był bronią maszynową, umieszczoną w żelbetowych i drewnianych schronach oraz ogniowymi środkami przeciwlotniczymi. Wokół kwatery, poza linią lasu ustawione były 6 metrowe wieżyczki strażnicze, ukryte pod siatkami maskującymi. Pierwszego rozpoznania i prace wstępne przy rozminowaniu byłej kwatery Hitlera rozpoczął 46 batalion saperów). W lipcu 1945 na polecenie dowódcy 15 DPiech. gen. K. Kontryma, dowódca kompanii por. Zdzisław Gruszecki oraz chor. Łaszkiewicz z drużyną saperów dokonali rozpoznania zaminowania kwatery i rozpoznania pochówku jeńców francuskich w kwaterze (mogił jeńców nie stwierdzono). W 1945 r. nie przystąpiono jednak do rozminowania kwatery. Ważniejsze w tym czasie było sprawdzenie pól uprawnych i oczyszczanie zakładów przemysłowych. Rozminowania pola minowego (długości około 10 km, szerokości 80-100 m) otaczającego kwaterę dokonali polscy saperzy. W 1954 rozminowywaniem kierował przedwojenny oficer, późniejszy pułkownik Edmund Józefowicz (1913–1997) z Mazurskiej Brygady Saperów, który był absolwentem Szkoły Podchorążych Inżynierii z 1937, uczestnikiem bitwy pod Kockiem i więźniem obozu koncentracyjnego w Stutthofie (złapany po ucieczce z oflagu). Przy rozminowaniu, ze zmiennym powodzeniem działały: 46 bsap z Olsztyna w 1946 i 1947 r. i po dwuletniej przerwie w latach 1950-1951, 1 bsap 1 DP od strony północnej i 4 bsap 3 DP od strony południowej oraz 75 bsap z Giżycka, a także w 1952 i 1953 r 47 bsap z Gdańska. Zasadniczego postępu prac przy rozminowaniu dokonała w 1952 r. 2 Ciężka Brygada Saperów z Kazunia. Wysłana tam wiosną 1952 r. kompania saperów por. Widłaka miała za zadanie rozszyfrowanie systemu minowania. Dokonując rozminowania ręcznie odcinka ok. 100 m., por. Widłak rozszyfrował system minowania, po zdjęciu 1100 min, w większości przeciwpiechotnych. Skierowana tam jesienią kompania zwiadu i 2 bsap brygady (128 saperów), dysponując tym schematem, zniszczyły przy pomocy prawie 13 ton materiałów wybuchowych 1740 min przeciwpancernych i przeciwtransportowych oraz 4226 min przeciwpiechotnych. Od 8 kwietnia do 4 lipca 1953 rozminowanie prowadził 2 batalion, od którego przejął zadanie 1 batalion i prowadził prace do 30 września. Oczyszczane, metodą wybuchową, ziemie orne we wschodniej części obiektu przeorywano za pomocą traktora bez traktorzysty. 2 CBSap w 1953 r. zdjęła i zniszczyła 4727 min „S”, 2850 przeciwpiechotnych min kombinowanych o wadze 1 kg, 6255 min ppanc TMi-42, 6271 min przeciwtransportowych RMi-43, 1069 kombinowanych min ppanc o wadze 4kg, 437 min przeciwpiechotnych typu „Glassmine” i 23 alarmy minowe. Razem wydobyto i zniszczono w 1953 r. 22832 miny. Ogółem 2 CBSap unieszkodliwiła ponad 30 tys. min). W rozminowanie zginęło z brygady w latach 1952-1953 dwóch saperów. 27 września 1953 r. dowódca brygady mjr. Piotr Łozicki przekazał władzom miejscowym 48 ha gruntów ornych i 9 ha łąk na terenie b. Wilczego Szańca. W latach 1954–1955 na dokończenie rozminowania skierowano kompanię batalionu 5 BSap i dwa plutony szkolne pod dowództwem mjr. Gruka. Od 1 kwietnia do 10 maja saperzy 5 BSap zdjęli 18 tys. min). Saperzy Szkoły Podoficerskiej wnieśli określony wkład w rozminowanie. Dowódcami grup rozminowania byli ówcześni dowódcy Szkoły: w 1954 kpt. Władysław Zapłatyński a w 1955 por. Cebo. Rozminowywano głównie tereny leśne wokół kwatery zaminowane tzw. minami skaczącymi, które po zahaczeniu rozrywały się na wysokości około 1 metra i raziły żywe cele. Na powierzchnie wystawały /czasami/ 3 druciki zapalnika /wąsy/. Zadaniem saperów było ustalenie miejsca zakopania miny, odkrycie jej, przyłożenie kostki trotylu i podłączenie zapalnika elektrycznego i zdetonowanie. Z uwagi na niebezpieczeństwo min pułapek nie wolno było wydobywać. Zakaz ten nie zawsze był przestrzegany i doszło do jednego śmiertelnego wypadku. Po zakończeniu rozminowania część saperów odznaczona została Krzyżami Zasługi, inni awansowani na wyższy stopień wojskowy, a wszyscy otrzymali odznaki „Zasłużony Saper”. Przekazanie terenu po całkowitym rozminowaniu Wilczego Szańca nastąpiło 29 października 1955. Przy rozminowaniu w latach 1945–1947 i 1950–1955 pracowali saperzy pododdziałów z siedmiu różnych jednostek. W latach 1953–1955 unieszkodliwiono 54 tys. min i ok. 200 tys. amunicji. Zginęło 3 saperów. Kwatera późniejW kwaterze pozyskiwano różne materiały (rury, kable, kostkę brukową) i wywożono całe baraki m.in. do Warszawy na Jelonki. Baraki z „Wilczego Szańca” służyły jako hotele robotnicze dla budowniczych Pałacu Kultury i Nauki, a później jako akademiki. Wilczy Szaniec udostępniony został do zwiedzania w 1959, chociaż jeszcze przed zakończeniem rozminowania kwaterę nieoficjalnie zwiedzały różne osobistości np. w 1947 kardynał August Hlond. Dnia 20 lipca 1992 w rocznicę zamachu na Hitlera uroczyście odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci Clausa von Stauffenberga. Tablica powstała z inicjatywy Ambasadora Republiki Federalnej Niemiec, dr. Franza Bertelego. W uroczystości odsłonięcia tablicy uczestniczyło trzech synów Stauffenberga. Nieco później, 17 października 2003, w Wilczym Szańcu odsłonięto tablicę upamiętniającą saperów, którzy zginęli w czasie rozminowywania kwatery. Przy tablicy ustawiono atrapy min betonowych na wzór oryginału z Muzeum w Owczarni. Wizyty w Wilczym SzańcuWizyty podwładnych Hitlera w Wilczym Szańcu
Wizyty w Wilczym Szańcu przedstawicieli państw współpracujących z III Rzeszą
|
- Zaloguj się albo zarejestruj aby dodać komentarz
- 676 odsłon