Park Miejski im. Adama Mickiewicza w Sanoku

Park miejski im. Adama Mickiewicza w Sanoku – park miejski w Sanoku.

Jest to największy park typu górskiego w Polsce. Usytuowany jest w samym centrum miasta z dominującym wzniesieniem Góry Parkowej, wyrastającej ponad miasto na wysokość 364 m n.p.m., powierzchnia parku wynosi ponad 10 ha. Obecnie do parku prowadzą dwa wejścia – przez bramę parkową od strony ul. Mickiewicza (przed parkiem znajduje się Plac Harcerski) oraz wejście od strony ul. Kościuszki przy pomniku Tadeusza Kościuszki. Na granicy z parkiem są położone m.in. byłe lodowisko Torsan, Gmach Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, budynek II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie.

Park miejski im. Adama Mickiewicza w Sanoku – park miejski w Sanoku.

Jest to największy park typu górskiego w Polsce. Usytuowany jest w samym centrum miasta z dominującym wzniesieniem Góry Parkowej, wyrastającej ponad miasto na wysokość 364 m n.p.m., powierzchnia parku wynosi ponad 10 ha. Obecnie do parku prowadzą dwa wejścia – przez bramę parkową od strony ul. Mickiewicza (przed parkiem znajduje się Plac Harcerski) oraz wejście od strony ul. Kościuszki przy pomniku Tadeusza Kościuszki. Na granicy z parkiem są położone m.in. byłe lodowisko Torsan, Gmach Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, budynek II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie.

Historia

Początki parku na górze Stróżnia (zwana także Aptekarka, obecnie Góra Parkowa) sięgają ok. 1890 roku. Projekt parku wykonał architekt miejski inż. Władysław Beksiński.

W związku z setną rocznicą urodzin Adama Mickiewicza w 1898 roku na szczycie wzniesienia usypano kopiec (także imienia Mickiewicza, prace wykonywała sanocka młodzież gimnazjalna), gdzie umieszczono kamień na pamiątkę setnej rocznicy urodzin Adama Mickiewicza. Na zboczach wzniesienia utworzono park miejski. W 1899 roku prowadzono urządzanie parku – tworzono nasypy, ustalano ścieżki spacerowe, sadzono drzewa i krzewy. Prace kontynuowano w następnych latach. W zagospodarowaniu góry Aptekarki celem nadania jej charakteru parku przewodziło Towarzystwo Upiększania Miasta Sanoka rozpoczęło zagospodarowanie. W działaniach aktywnie uczestniczyła młodzież szkolna. Wsparcia udzielił sprawujący wówczas funkcję burmistrza, Aital Witoszyński.

Tworzenie parku miejskiego zainicjowało pierwotnie towarzystwo "Znicz" (zajmujące się krzewieniem oświaty, kultury, czytelnictwa) za sprawą jej organizatora Jana Zarewicza (z zawodu aptekarza – stąd nazwa góry Aptekarka). Zarewicz odstąpił miastu za symboliczną kwotę południowe i wschodnie zbocza góry Stróżni. Podobnie uczynił dr Aleksander Mniszek-Tchorznicki (jako sędzia i przewodniczący delegacji przyczynił się do pozostania Morskiego Oka w granicach Polski w wyniku sporu terytorialnego), który na przełomie 1909/1910 ofiarował miastu północne zbocze góry o powierzchni 7 morgów celem powiększenia areału parku. Zgodnie z decyzję Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka anektowana część ogrodu miejskiego została mianowana imieniem Fryderyka Chopina w setną rocznicę urodzin kompozytora (1910). W związku z tym część północna parku była zwana "Parkiem Szopena". Źródełko zostało obudowano piaskowcem, TUMS umieściło pod wypływającym z góry źródłem spiżową tablicę pamiątkową z inskrypcją i wizerunkiem kompozytora, dłuta rzeźbiarki Marii Gerson. Tablicę wykonano w Sanockiej Fabryce Wagonów (w północnej stronie góry znajduje się obecnie fragment pierwotnego parku zwanego kiedyś Parkiem Fryderyka Chopina). W 1909 roku przeprowadzono dalsze unowocześnienia parku: stworzono rondo (obecnie nieistniejące, w tym miejscu istnieje Plac Harcerski), wytyczono nowe ścieżki spacerowe w Parku Chopina, wciąż sadzono nowe drzewa i roślinność. W 1910 roku stworzono kilkaset metrów ścieżek na stokach parku. 11 czerwca 1911 roku odbyło się uroczyste otwarcie Parku Chopina z festynem na okoliczność oddania do użytku źródełka. W tym czasie łączna powierzchnia parku wynosiła 6 ha. Opiekę nad nim pełnił etatowy ogrodnik miejski, funkcję tę pełnił Piotr Radwański w latach 1913-1940. W tym czasie park był określany jako Ogród miejski lub Ogród publiczny.

Na początku XIX wieku na Górze Parkowej młodzież obchodziła święto Konstytucji 3 Maja paląc olbrzymie ogniska z jałowców. W czasie I wojny światowej teren parku uległ wyniszczeniu wskutek dewastacji, zaś w trakcie II wojny światowej na jego obszarze ustawiono stanowiska broni armatniej. W okresie międzywojennym na terenie parku istniało kilka altanek.

W latach PRL na dziedzińcu przy wejściu do parku (obecnie Plac Harcerski) istniała fontanna, a wokół niej rabaty i klomby z kwiatami - te elementy zostały później zlikwidowane. Następnie plac i alejki parkowe zostały wyasfaltowane. Ponadto na stoku parku istniała skocznia narciarska, trasa narciarska slalomowa i prowizoryczny wyciąg.

Do 1990 roku dokonywano jedynie niewielkich remontów terenu parku. Na początku XXI wieku od 2005 roku trwała rewitalizacja i odnowa parku – zarówno w sferze roślinnej (opieka nad drzewami, usuwanie obumarłych okazów), jak również w ramach dostępności dla ludzi. W 2006 roku sprawdzano drzewostan, sadzono nowe obiekty. W 2007 roku dokonano prac renowacyjnych, zostało odnowione wejście do parku od ulicy Mickiewicza, zainstalowano nowe ogrodzenie, ścieżki spacerowe parku wyłożono kostką brukową, ustawiono lampy oraz ławki, zaś na szczycie stworzono platformę widokową stanowiącą punkt obserwacyjny (została oddana do użytku we wrześniu 2007 roku, przebudowa rozpoczęła się w styczniu 2007 roku).

W lutym 2012 wszedł w życie regulamin korzystania z parku miejskiego.

Obiekty

Obecnie na terenie parku znajdują się obiekty, przede wszystkim o charakterze historycznym.

• Źródełko Chopina (północny stok parku) wraz z tablicą pamiątkową w 100. rocznicą urodzin F. Chopina
• Kopiec Adama Mickiewicza w Sanoku (szczyt Góry Parkowej).
• Pomnik Tadeusza Kościuszki odsłonięty we wrześniu 1962 roku, projekt: Józef Marek i Józef Wajda (południowe wejście do parku od ulicy Kościuszki).
• Pomnik Wdzięczności będący hołdem dla poległych żołnierzy podczas II wojny światowej wraz ze sceną (Plac Harcerski, wschodnie wejście do parku od ulicy Mickiewicza). Wcześniej od 1946 roku w tym miejscu istniał inny pomnik z tym samym upamiętnieniem, następnie powstał obelisk z 1951 roku, powstały w miejscu małej wojskowej mogiły. Obecny pomnik stoi od 1977 roku (uprzednio przeprowadzono ekshumację ciał żołnierzy, które przeniesiono do utworzonej kwatery na Cmentarzu Centralnym). Został wykonany z patynowanej miedzianej blachy według projektu Jana Kruga, Wojciecha Frika, Andrzeja Gettera i Józefa Sokowskiego. Pierwotnie upamiętniał miejsce pochówku żołnierzy radzieckich, poległych podczas walk frontowych w 1944 roku. W 1990 roku usunięto inskrypcję bezpośrednio dotyczącą państwa radzieckiego i gwiazdę czerwoną oraz zmieniono napis na cokole pomnika, który obecnie brzmi: "Pamięci żołnierzy poległych w walkach o wyzwolenie Sanoka".
• Zabytkowy budynek stacji wodociągowej z lat 30. XX wieku, stacja pomp z pocz. XX wieku (wschodni stok parku). Zbiornik retencyjny wodociągów miejskich, które w 1934 roku zaprojektował inż. Otto Nadolski. Za kadencji burmistrza Jana Rajchla (1881-1937) od lutego 1934 trwała budowa, zakończona oddaniem do użytku wodociągów miejskich 24/25 czerwca 1936 (ujęcie wody zainstalowano w Trepczy, zaś zbiornik rezerwuarowy w parku miejskim). We wrześniu 2012 roku elewacja rezerwuaru została odmalowana. Na fasadzie budynku (odmalowanego w 2012 roku) znajdują się dwie tablica pamiątkowe:
  • Tablica poświęcona uruchomieniu wodociągów miejskich z 1936 roku. Inskrypcja brzmi: "Wodociąg ten wybudowano przy finansowej pomocy funduszy pracy w czasie od lutego 1934 do lipca 1936. Otwarto dnia 2.VIII.1936 za prezydentury R P.P. Prof. Ignacego Mościckiego włodarstwa województwem lwowskiem pułk. Władysława Beliny Prażmowskiego pow. sanockim mjr Wojciecha Buciora a król. woln. M. Sanokiem burmistrza dr Jana Rajchla. Projektował prof. Otto Nadolski. Wykonał Zarząd Miejski i przedsiębiorstwo inż. Jerzy Dobrowolski. Robotami kierował inż Roman Wajda".
  • Tablica dla upamiętnienia 50-lecia wodociągów miejskich, założonych w 1934 roku. Została ustanowiona przez Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Sanoku w maju 1984 roku i odsłonięta 8 czerwca 1984 roku podczas obchodów jubileuszu powstania. Inskrypcja brzmi: "Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Sanoku ufundowało tę tablicę dla upamiętnienia 50-lecia wodociągów miejskich. Sanok 1984".
• Wieża telewizyjna oddana do użytku we wrześniu 1971 roku
• Platforma widokowa na wysokości 350 m n.p.m
• Cztery drzewa pamiątkowe poświęcone działaczom harcerstwa:
  • Platan poświęcony Andrzejowi Małkowskiemu (1888-1919). Tabliczka oznajmia: "Platan „Andrzej” w hołdzie Andrzejowi Małkowskiemu twórcy harcerstwa polskiego. Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego. 100 lat harcerstwa polskiego. Sanok, 2 X 2010".
  • Platan poświęcony Oldze Małkowskiej (1888-1979). Tabliczka oznajmia: "Platan „Oleńka” w hołdzie hm. Oldze Małkowskiej twórczyni harcerstwa żeńskiego. Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego. 100 lat harcerstwa polskiego. Sanok, 2 X 2010".
  • Platan poświęcony Albinie Wójcik. Tabliczka oznajmia: "Platan „Albina” w hołdzie hm. Albinie Wójcik, wieloletniej komendantce sanockiego hufca harcerek. Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego. 100 lat harcerstwa polskiego. Sanok, 2 X 2010".
  • Platan poświęcony Czesławowi Borczykowi. Tabliczka oznajmia: "Platan „Czesław” w hołdzie hm. Czesławowi Borczykowi, wieloletniemu komendantowi sanockiego hufca. Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego. 100 lat harcerstwa polskiego. Sanok, 2 X 2010".

Fauna i flora

Szata roślinna jest zbliżona do składu występującego w paśmie Gór Słonnych.

Drzewostan parku w większości zapełniają jesion wyniosły, grab zwyczajny i lipa drobnolistna. Ponadto występują orzech wodny, orzech turecki, sumak, miłorząb, sosna amerykańska i inne.

Wśród roślinności występują konwalijka dwulistna, gwiazdnica wielkokwiatowa, niezapominajka błotna, bluszczyk kosmaty, dąbrówka rozłogowa, żywiec gruczołowaty, szczawik zajęczy, lepiężnik wyłysiały, jaskier różnolistny, fiołek leśny, dzwonek pokrzywolistny, miodunka ćma, ziarnopłon wiosenny, bodziszek żałobny, żywokost sercowaty, glistnik jaskółcze ziele, jasnota biała, sałatnica leśna, groszek wiosenny, czyściec leśny oraz rzadkie i chronione rośliny pierwiosnka wyniosła, śnieżyczka przebiśnieg, kopytnik pospolity, bluszcz pospolity, śnieżyca wiosenna.

Świat zwierzęcy tworzą przede wszystkim różne gatunki ptaków, którym sprzyjają zainstalowane budki, oraz wiewiórki.