Ogród Botaniczny PAN

Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN w Warszawie – ogród botaniczny powołany w 1974 roku decyzją prezydium Polskiej Akademii Nauk zajmuje powierzchnię ok 40 ha.

Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN w Warszawie – ogród botaniczny powołany w 1974 roku decyzją prezydium Polskiej Akademii Nauk zajmuje powierzchnię ok 40 ha.

Lokalizacja

Ogród znajduje się w granicach administracyjnych miasta stołecznego Warszawy, przy południowej granicy dzielnicy Ursynów, w odległości ok. 23 km od Centrum w linii prostej. Położony jest na górnym tarasie doliny Wisły, na wysokości 87-102 m n.p.m. Niedaleko Ogrodu Botanicznego znajdują się Rezerwat przyrody Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego oraz Park Kultury w Powsinie.

Historia

Pierwsze starania o utworzenie dużego, nowoczesnego ogrodu botanicznego w Warszawie zostały zainicjowane w roku 1928 przez profesorów Bolesława Hryniewieckiego i Romana Kobendzę.

Po II wojnie światowej w roku 1948 powstał pierwszy projekt założenia ogrodu na południe od Warszawy, na terenach byłego Golf-Klubu i majątku ziemskiego Powsin. Jego organizacją zajęło się Polskie Towarzystwo Botaniczne. W roku 1956 zespół warszawskich botaników kierowany przez prof. Wacława Gajewskiego przedstawił szczegółowy program ogrodu botanicznego. Dnia 1 stycznia 1957 roku w PAN został powołany do życia zakład naukowy Centralny Ogród Botaniczny, który po niespełna roku zostaje rozwiązany z uwagi na niemożliwość rozwinięcia statutowej działalności. W roku 1962 profesorowie Wacław Gajewski, Tadeusz Gorczyński, Henryk Teleżyński i Alfons Zielonka podjęli ponowne próby organizacji ogrodu. W roku 1970 w Skierniewicach w Zakładzie Genetyki Roślin PAN z inicjatywy prof. Szczepana Pieniążka powstała Pracownia Zasobów Genowych Roślin Uprawnych mająca za zadanie przygotowanie podstaw do organizacji ogrodu w Powsinie. Decyzją Prezydium PAN w roku 1974 nastąpiło powołanie Ogrodu Botanicznego PAN. Do 1977 roku wykupiono ok. 40 ha ziemi. W latach 1978-1990 przeprowadzono zasadnicze zagospodarowanie terenu i zapoczątkowano tworzenia kolekcji roślin. Pierwszym dyrektorem ogrodu był prof. Bogusław Molski, a jego następcą (od 1989) został doc. Jerzy Puchalski.

Bramy Ogrodu Botanicznego zostały otwarte dla zwiedzających w roku 1990. W roku 1995 udostępniono Ogród Bylinowy i kolekcję roślin egzotycznych, a także oddano do użytku Centrum Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej oraz Bank Nasion Roślin Zagrożonych i Ginących. W roku 1997 dotychczasowa nazwa Ogród Botaniczny PAN została rozszerzona o człon Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej. W roku 2000 zakończono tworzenie kolekcji róż i udostępniono ją zwiedzającym. 12 września 2003 roku otwarto dla zwiedzających teren kolekcji roślin górskich, a w grudniu – nową szklarnię ekspozycyjna "Zielony Raj". W roku 2004 oddano do eksploatacji oczyszczalnię, element działu edukacji ekologicznej. 20 maja 2006 roku w ogrodzie posadzono dąb papieski, upamiętniający Jana Pawła II.

Obecnie ogród posiada powierzchnię 40 ha, z czego dla zwiedzających udostępnionych jest około 30 ha. Pozostałe 10 ha to tereny gospodarcze oraz zaplecze dla prowadzenia doświadczeń polowych, a także szkółki służące do rozmnażania roślin. Część z tego terenu w przyszłości zostanie jeszcze przeznaczona pod kolekcje ekspozycyjne. W ogrodzie dotychczas udało się zgromadzić ponad 8600 taksonów, pogrupowanych tematycznie: arboretum, kolekcja flory polskiej, rośliny ozdobne, użytkowe i egzotyczne.

Charakterystyka ekologiczna

Ogród znajduje się w strefie klimatu przejściowego z wyraźnymi wpływami kontynentalnymi. Średni roczny opad wynosi 512 mm z wahaniami od 355 mm w 1976 roku do 658 mm w 1981. Absolutne temperatury powietrza: minimalna -37,0 °C (14 stycznia 1987), maksymalna 33,1 °C (1 czerwca 1979).

Gleby ogrodu są zróżnicowane, dominują lekkie gleby, typu bielicowego zwykle IV klasy. Największym walorem położenia ogrodu jest skarpa oraz występujące wąwozy. Zróżnicowane gleby oraz konfiguracja terenu dają szerokie możliwości ciekawego zagospodarowania przestrzennego ogrodu.

Zasoby

W arboretum znajduje się ok. 1900 taksonów: drzewa, krzewy i pnącza z różnych kontynentów. Jedną z głównych kolekcji są różaneczniki (360 taksonów), zarówno zimozielone jak i azalie. Obszerna jest także kolekcja magnolii. Znajdują się tam dość duże populacje metasekwoi chińskiej oraz różnych form kosodrzewiny.

Wśród roślin ozdobnych można wyróżnić rozarium, obejmujące 590 gatunków i odmian róż. Jest to największa tego typu kolekcja w Polsce, stanowiąca zarazem Narodową Kolekcję Róż. Znajdują się w nim także stare odmiany, uprawiane obecnie bardzo rzadko: róże damasceńskie, burbońskie, portlandzkie i remontanty. Kolekcja roślin cebulowych i kłączowych obejmuje przede wszystkim irysy (300 taksonów), lilie (134 taksony) i dalie (100 taksonów). Ogród bylinowy, zakomponowany na urozmaiconym wzniesieniami i stawikami terenie o powierzchni ok. 1 ha, obejmuje około 800 taksonów.

W kolekcji flory polskiej naczelne miejsce zajmuje roślinność górska. Prezentowana jest na trzech specjalnie usypanych wzniesieniach, odpowiadających Tatrom, Pieninom i Bieszczadom. Teren jest otoczony zagajnikami limby i kosodrzewiną.

Rośliny użytkowe znajdujące się w ogrodzie to przede wszystkim drzewa i krzewy owocowe, w tym ponad 500 starych, obecnie już nieuprawianych odmian jabłoni. Niektóre z nich pochodzą z XVI i XVII wieku. Prezentowana jest także kolekcja warzyw, w tym roślin dyniowatych i psiankowatych.

W szklarniach o powierzchni ok. 2000 m² zgromadzone są rośliny klimatu ciepłego (ok. 2000 taksonów), m.in. rośliny cytrusowe, paprocie drzewiaste i epifity. W części pustynnej prezentowane są kaktusy i inne sukulenty.

Arboretum

W arboretum znajdują się m.in: mikrobiota syberyjska, cedrzyńce kalifornijskie, cypryśniki błotne, głowocisy japońskie, mamutowiec olbrzymi, szydlice japońskie, cyprysiki groszkowe, żywotnikowce japońskie oraz dwa cedry himalajskie. Na terenie kolekcji roślin wrzosowatych, która znajduję się tuż koło arboretum, rosną szydlice, kuningamie chińskie i sośnice

Działalność dydaktyczno-naukowa

Ogród jest zapleczem dla wyższych uczelni, zwłaszcza Wydziału Ogrodniczego i Rolniczego SGGW. Są tu wykonywane prace magisterskie, odbywają się praktyki terenowe, a pracownicy Ogrodu prowadzą specjalistyczne wykłady. Na terenie Ogrodu od 1995 roku działa Centrum Edukacji Ekologicznej, w którym prowadzone są dla młodzieży zajęcia praktyczne i teoretyczne z zakresu biologii i ekologii.

Dyrektorzy i Kierownicy Ogrodu

• Bogusław Molski
• prof. dr hab. Jerzy Puchalski - dyrektor

Godziny otwarcia

Ogród Botaniczny jest otwarty dla zwiedzających przez cały rok, wstęp jest płatny.