Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa

Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa (MDM) – wielki zespół mieszkaniowy w Warszawie, w Śródmieściu, w Śródmieściu Południowym, socrealistyczny, wzniesiony w latach 1950–1952 według projektu zespołu architektów pod kierunkiem Józefa Sigalina (1950–1951) i Stanisława Jankowskiego (1951–1952).

1. ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 116.
2. ↑ Karol Mórawski, Wiesław Głębocki: Bedeker warszawski. W 400-lecie stołeczności Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo „Iskry”, 1996, s. 272. ISBN 83-207-1525-3.

Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa (MDM) – wielki zespół mieszkaniowy w Warszawie, w Śródmieściu, w Śródmieściu Południowym, socrealistyczny, wzniesiony w latach 1950–1952 według projektu zespołu architektów pod kierunkiem Józefa Sigalina (1950–1951) i Stanisława Jankowskiego (1951–1952).

Historia inwestycji

Gdy w roku 1949 sukcesem zakończyła się budowa warszawskiej trasy W-Z, ówczesne władze zamierzały stworzyć w stolicy sztandarową inwestycję w rodzaju moskiewskiej ulicy Gorkiego lub wschodnioberlińskiej Stalinallee.

Zdecydowano się poszerzyć ulicę Marszałkowską przez wyburzenie zabudowy po stronie zachodniej na odcinku od ulicy Królewskiej do Koszykowej. Dalszego poszerzania na odcinku między placami Konstytucji i Unii Lubelskiej zaniechano, zachowując przedwojenną szerokość ulicy ze względu na wartość ukształtowania placu Zbawiciela oraz stosunkowo licznie zachowanych kamienic. Twórcy MDM utrzymali tym samym niekorzystną sytuację przestrzenną kościoła Najświętszego Zbawiciela, odsuniętego na prawo od osi ulicy Marszałkowskiej, a w jednym z projektów Jan Knothe postulował nawet rozebranie wież świątyni.

Zaniechanie poszerzenia Marszałkowskiej w kierunku południowym zostało zrekompensowane budową nowej ulicy – Waryńskiego.

W rejonie ulic Koszykowej i Pięknej miał powstać plac stanowiący miejsce zakończenia pochodów pierwszomajowych. Ponieważ budowa licznych budynków dla ministerstw i centralnych zarządów spotykała się z niechęcią warszawiaków, nowej inwestycji nadano nazwę Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, by podkreślić jej przeznaczenie. Teren objęty projektem rozciągał się wzdłuż ulicy Marszałkowskiej od ulicy Wilczej do placu Unii Lubelskiej. Projektowanie powierzono doświadczonemu zespołowi projektantów trasy W-Z. Inwestycji nadano rozgłos pod hasłem „lud wejdzie do Śródmieścia”.

Zespół projektowy

Autorzy – laureaci Państwowych Nagród Artystycznych I stopnia 1950 i 1952 r.:

• Stanisław Jankowski
• Jan Knothe
• Józef Sigalin
• Zygmunt Stępiński

Współpracownicy: Janusz Błażejowski, Irena Brygiewicz, Tadeusz Brygiewicz, Józef Bubicz, Lucyna Burdyńska, Leon Dębnicki, Jan Gosk, Jan Laube, Arnold Majorek, Aleksander Markiewicz, Lech Rogowski, Eleonora Sekrecka, Jerzy Stanisławski, Janina Szulecka, Tadeusz Szulecki, Pinkus Teitelbaum, Kazimierz Tor, Lech Załęski.

Koncepcja urbanistyczna

W miejscu, w którym miał powstać plac nazwany w roku 1952 placem Konstytucji, zbiegało się wiele ulic przecinających się pod różnymi kątami. Zamiast stworzyć węzeł komunikacyjny, zdecydowano się poukrywać ulice, i tak ulicę Śniadeckich i wschodni odcinek Koszykowej wpuszczono na plac pod prześwitami, zachodni odcinek Koszykowej połączono ze wschodnim odcinkiem Pięknej, a zachodni odcinek Pięknej utknął ślepo w podwórku.

W widoku w stronę północną plac zachowywał zwierciadlaną symetrię, w widoku w stronę południową wlot ul. Waryńskiego psuł symetrię i dlatego wzniesiono trzy kandelabry, które miały porządkować układ placu.

W skład Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej wszedł też plac Zbawiciela. Miał zostać przebudowany na regularny zespół o jednolitej klasycystycznej architekturze. Przedsięwzięcie zrealizowano tylko we fragmentach.

Koncepcja architektoniczna

Obowiązujący w architekturze od roku 1949 realizm socjalistyczny wymagał monumentalnej skali budowli i ich obfitego wystroju. W parterach budynków zaprojektowano szerokie podcienia oraz lokale usługowe o często nadmiernej wysokości. Rozmieszczono dziesiątki rzeźb i płaskorzeźb przedstawiających przedstawicieli przodującej klasy robotniczej. Ściany obłożono płytami piaskowca i polerowanego granitu. Budynki zwieńczono potężnymi gzymsami i attykami.

Projektanci dość swobodnie potraktowali wystrój architektoniczny budynków. Nie zastosowali form architektury klasycystycznej, lecz ich daleko idące transpozycje. Mimo pośpiechu budowy i prymitywnych warunków uzyskali dobrą jakość robót wykończeniowych.

MDM w XXI wieku

Mimo upływu ponad połowy stulecia, MDM i plac Konstytucji nie wykazują oznak starzenia. Wskutek decyzji o rezygnacji z budowy stacji metra straciły szansę na ożywienie. Sytuacja ta może ulec zmianie, ponieważ 24 stycznia 2006 roku władze miasta zadecydowały o dobudowaniu brakującego przystanku metra. Architektura dzielnicy cierpi wskutek żywiołowego rozmieszczania reklam. Wymieniono nawierzchnię jezdni i chodników. Udało się usunąć większość straganów. Na placu odbywa się obecnie niewiele imprez, które przeniosły się przeważnie na odnowione Krakowskie Przedmieście.

Ciekawostki

• Granit wykorzystany na fasadach budynków przy placu Konstytucji pochodzi ze zbiorów nazistowskich Niemiec i został odebrany Niemcom przez władze Polski Ludowej celem przeznaczenia na odbudowę zniszczonej Warszawy zamiast na planowane pomniki zwycięstwa III Rzeszy..
• Na tyłach placu Konstytucji można się natknąć na przedwojenne kamienice o adresach ulic Piękna i Koszykowa. Znajdują się one na uboczu dzisiejszych ulic w związku z wytyczeniem placu i zmiany ich biegu w trakcie budowy MDM.
• Podczas planowania warszawskiego metra w latach 80. w centralnym punkcie placu Konstytucji miała powstać stacja A12 Plac Konstytucji. Stacja została wykreślona z planów w 1989 r. z powodu braku funduszy wraz z planowaną stacją Muranów.
• Budynek przy ul. Koszykowej 34/50 zwieńczony jest dekoracją rzeźbiarską – są to alegorie Muzyki, Sztuk Pięknych i Teatru.
• Marszałkowską Dzielnicę Mieszkaniową opiewa pieśń masowa „MDM” z roku 1953 z tekstem autorstwa Heleny Kołaczkowskiej oraz muzyką Edwarda Olearczyka.