Rynek w Kłobucku

Rynek im. Jana Pawła II w Kłobucku – główny plac Kłobucka, miasta w województwie śląskim, siedziby powiatu kłobuckiego. Plac ten jest głównym elementem urbanistycznym miasta od XIV wieku, kiedy to został wytyczony po północnej stronie kościoła świętych Marcina i Małgorzaty, na pustym do tego czasu terenie. Obok istniejącej wcześniej osady zwanej Staromieściem powstał wtedy niewielki, czworokątny rynek i wychodzące z niego prostopadle ulice.

Rynek im. Jana Pawła II w Kłobucku – główny plac Kłobucka, miasta w województwie śląskim, siedziby powiatu kłobuckiego. Plac ten jest głównym elementem urbanistycznym miasta od XIV wieku, kiedy to został wytyczony po północnej stronie kościoła świętych Marcina i Małgorzaty, na pustym do tego czasu terenie. Obok istniejącej wcześniej osady zwanej Staromieściem powstał wtedy niewielki, czworokątny rynek i wychodzące z niego prostopadle ulice.

Położenie

Rynek ma nieregularny kształt, co jest wynikiem wielokrotnych zmian w jego zabudowie. Położony jest w centralnej części miasta. Przy południowej pierzei umiejscowiony jest kościół parafii św. Marcina. Po przeciwnej stronie znajduje się budynek Starostwa Powiatowego i Urzędu Skarbowego. We wschodniej i zachodniej pierzei dominuje niejednolita zabudowa mieszkaniowa i usługowa.

Na rynku zbiegają się ulice: 11 Listopada, Targowa, Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Armii Krajowej. Ulice otaczające rynek od wschodniej, południowej i zachodniej strony mają wspólną numerację przypisaną do adresu Rynek im. Jana Pawła II.

Historia

Rynek, od czasu swego powstania, pełnił typową w średniowieczu funkcję handlową. Oprócz cotygodniowych, wtorkowych targów, w Kłobucku organizowano corocznie trzy duże jarmarki o znaczeniu ponadregionalnym. Odbywały się one w dni patronów kłobuckich kościołów: świętej Małgorzaty (13 lipca), świętego Marcina (11 listopada) i świętego Bartłomieja (24 sierpnia). W rynku usytuowano także drewniany ratusz, jednak dokładna data budowy nie jest znana.

Średniowieczna zabudowa rynku, oprócz kościoła, była głównie drewniana, co było powodem częstych i dotkliwych pożarów. Dwa razy, 15 października 1457 roku, w wyniku napadu księcia oświęcimskiego Jana IV, i ponownie 28 marca 1469 roku, z powodu zaprószenia ognia przez jednego z kowali, miasto, otoczone jeszcze wtedy wałami, prawie doszczętnie spłonęło. W pożarze, który wybuchł 18 maja 1689 roku, według rejestru sporządzonego przez radę miejską i urząd lantwójtowski, spłonęło 18 domów w rynku i ponad 30 w jego pobliżu. Finansowy upadek miasta w tym czasie, znacznie utrudnił odbudowę.

Na początku XVII wieku starosta krzepicki Mikołaj Wolski, wybudował w rynku murowany pałac, połączony nadziemnym przejściem z kościołem św. Marcina i Małgorzaty. Budynek nie przetrwał jednak do czasów obecnych, nie wiadomo dokładnie kiedy został zburzony.

W 1826 roku, komisarz województwa kaliskiego wydał zarządzenie, o konieczności rozpoczęcia prac regulacyjnych w miastach, w tym także w Kłobucku. W tym samym roku geometra rządowy Woyda rozpoczął prace nad planem regulacji. Przeprowadził pomiary, których celem było wytyczenie granic między posiadłościami miejskimi a sąsiednimi szlacheckimi folwarkami. Regulacją objęto również rynek. Sporządzając plan, Woyda zaplanował powiększenie rynku poprzez zburzenie jednego z domów żydowskich, zlikwidowanie ogrodu, oraz zajęcie trzech nie zabudowanych placów znajdujących się po wschodniej stronie rynku. Z placu miały wychodzić cztery proste ulice, a kolidujące z tym zamierzeniem domy przeznaczono do rozbiórki. Pomiarów dokonano w obecności burmistrza, ławników oraz właścicieli poszczególnych nieruchomości i zakończono je 9 stycznia 1827 roku.

Wynikiem regulacji było głównie podniesienie bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Zabroniono stawiania w mieście domów drewnianych, zlikwidowano stodoły należące do mieszczan trudniących się rolnictwem, które usytuowane były obok domów mieszkalnych w śródmieściu. Ostatnie drewniane domy w rynku spłonęły w 1832 roku, w ostatnim tak wielkim pożarze w Kłobucku.

1 września 1939 roku, w trakcie bitwy pod Mokrą, przesuwające się na południe oddziały niemieckie zajęły miasto bez walki, podpalając bez przyczyny domy w rynku, przy ulicach Wieluńskiej, 3-go Maja i Pięknej. Szybki rozwój miasta w latach powojennych ułatwił ich odbudowę.

31 marca 1953 roku plac, wraz układem architektonicznym centrum miasta, po raz pierwszy wpisano do rejestru zabytków. Nie pomogło to jednak w utrzymaniu go w zabytkowej formie. Rynek został zdewastowany w czasach PRL-u. W 1976 roku wywłaszczono prywatnych właścicieli działek w pierzei wschodniej i północnej rynku, a ich domy zburzono. Starą, kamienną nawierzchnię rynku usunięto a w jej miejsce powstały asfaltowe chodniki i nieprzemyślnie zaprojektowany trawnik, powstał także przystanek autobusowy. Planowano budowę ratusza i pałacu ślubów, jednak plany te nie doczekały się realizacji. Rynek zatracił swój miejski charakter i za wyjątkiem przystanku autobusowego stał się miejscem odludnym.

Rewaloryzacja

Władze miasta postanowiły przywrócić pierwotne funkcje rynku, jako miejsca spotkań mieszkańców. 6 grudnia 2005 roku Urząd Miasta, wraz z częstochowskim oddziałem Stowarzyszenia Architektów Polskich, ogłosił konkurs na projekt architektoniczny rewitalizacji rynku. W konkursie zgłoszono 12 prac. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło 10 marca 2006 roku. Zwyciężył projekt pracowni architektury Top PROJECT z Rybnika, która została zaproszona do wykonania projektu budowlanego.

Problemem w przypadku kłobuckiego rynku był brak źródeł ikonograficznych, według których można byłoby odtworzyć dokładny historyczny wygląd tego miejsca. Istnieją jedynie niedokładne opisy jego architektury. Obecna zabudowa rynku jest nieregularna i tylko częściowo nawiązuje do historycznych założeń. Nawet najnowsze z budynków powstały bez obostrzeń konserwatorskich. Miejskie plany zagospodarowania przestrzennego przewidują uregulowanie stanu architektonicznego w otoczeniu rynku.

24 września 2008 roku urząd gminy w Kłobucku ogłosił przetarg na wyłonienie wykonawcy remontu rynku. Latem 2009 roku wykonawca rozpoczął prace, na ich zakończenie miał czas do 17 maja 2010 roku, jednak ze względu na ciężką zimę 2009/2010 oraz powódź w maju 2010 termin ten został przesunięty. Rynek oficjalnie otwarto 27 czerwca 2010 podczas Dni Kłobucka.

Pierwszy koncert na nowym rynku zagrał zespół T.Love. Nawierzchnię rynku stanowią obecnie kamienne płyty i kostka. Płyta rynku jest wyprofilowana w kształt pochyłej rynny, tworzącej audytorium dla ustawianej w najniższym miejscu sceny. Plac zamknięty jest od strony północnej murem ze ścianą wodną i szklanym pawilonem. Postępuje odbudowa pierzei wschodniej. W maju 2012 roku, zrewaloryzowany rynek nominowany został przez Towarzystwo Urbanistów Polskich do nagrody w konkursie na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną.