Pomnik Poległm w Obronie Ojczyzny

Pomnik Poległym w Obronie Ojczyzny w Częstochowie – pomnik w śródmieściu Częstochowy, poświęcony żołnierzom poległym w walce o niepodległość Polski. Jest on jednym z głównych elementów architektonicznych placu Pamięci Narodowej.

Pomnik Poległym w Obronie Ojczyzny w Częstochowie – pomnik w śródmieściu Częstochowy, poświęcony żołnierzom poległym w walce o niepodległość Polski. Jest on jednym z głównych elementów architektonicznych placu Pamięci Narodowej.

Opis

Pomnik tworzą dwie wynurzające się z ziemi kolumny pokryte granitowymi płytami. Czoło pomnika zwrócone jest w stronę wschodnią. Na prawej (północnej) kolumnie (z punktu widzenia obserwatora) znajduje się napis „POLEGŁYM W OBRONIE OJCZYZNY”, a na jej szczycie umieszczona jest figura siedzącego orła z rozpostartymi skrzydłami. Lewa kolumna (południowa) jest od frontu (wschodu) gładka, zaś na lewym (południowym) boku znajdują się odlewane figury żołnierzy.

Oprócz głównej sentencji na czole pomnika, tablice boczne informują, że został on poświęcony „Legionom Polskim i obrońcom Europy przed bolszewizmem; Bohaterom Września 1939 r.; Partyzantom i więźniom obozów koncentracyjnych; Poległym żołnierzom I i II Armii Wojska Polskiego; Poległym Polakom na frontach zachodnich; Poległym w powietrzu i na morzach i oceanach świata; Ofiarom zbrodni sowieckich; Pomordowanym w walce o wolność i niezawisłość narodu 1945-1989”. Pomnik ozdabia 185 rzeźb o łącznej masie 20 ton. Figury odlewane były w Gliwicach i w częstochowskiej hucie. W cokole pomnika umieszczono sześć urn z ziemią pobraną z pól śmierci z lat 1939-1945 – z pola bitwy pod Lenino, z grobów polskich lotników w Newark, z grobów powstańców warszawskich, z pola bitwy nad Bzurą, z obozu koncentracyjnego Auschwitz.

Historia

Przygotowania do budowy

Zamysł budowy pomnika poświęconego żołnierzom II wojny światowej zrodził się w środowisku częstochowskich kombatantów w 1980 roku, jednak honorowy komitet jego budowy rozpoczął działalność dopiero trzy lata później. Na czele komitetu stanął pierwszy sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR Władysław Jonkisz. Dla potrzeb zbiórki pieniędzy powstał równolegle komitet społeczny pod kierownictwem Eugeniusza Sucheckiego. W czasie swojego istnienia komitet społeczny zgromadził na potrzeby budowy 20 mln zł i 36 ton metali kolorowych, a brakujące środki dołożyły budżet państwa oraz częstochowskie rady narodowe – miejska i wojewódzka. Przygotowanych zostało kilka projektów, ostatecznie wybrano do realizacji projekt prof. Wincentego Kućmy, Jacka Budynia i Krystyny Hajdo-Kućmy. Pomnik został zaprojektowany jako element tryptyku złożonego także z gdańskiego pomnika obrońców gdańskiej Poczty (1975) oraz warszawskiego pomnika powstania warszawskiego (1985).

Budowa

Kamień węgielny wmurowano 6 maja 1983 roku, podczas publicznej uroczystości, która zgromadziła ok. 20 tysięcy ludzi. Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 1 września 1985 roku – w rocznicę wybuchu II wojny światowej. W czasie uroczystości złożone zostały w pomniku urny z ziemią z pól bitewnych. Autor projektu pomnika zaprojektował także pamiątkowe srebrne medale przedstawiające na awersie wizerunek pomnika z napisem „Poległym w obronie Ojczyzny 1 IX 1939 – 9 V 1945”, a na rewersie orła będącego częścią pomnika oraz napis „Częstochowa 1 IX 1985”.

Na uroczystości odsłonięcia obecni byli: jeden z członków KC PZPR, wiceminister obrony narodowej, sekretarz zarządu ZBoWiD, konsul ZSRR w Krakowie, przedstawiciel rządu Bułgarii, konsul generalny Czechosłowacji w Katowicach, przedstawiciele władz Pernika (Bułgaria) i Smoleńska (ZSRR).

Przebudowy

Początkowo tablice na pomniku informowały, że poświęcono go żołnierzom walczącym na frontach II wojny światowej i ofiarom obozów koncentracyjnych. Po zmianie ustroju umieszczony na czole napis „POLEGŁYM W OBRONIE OJCZYZNY 1939-1945” pozbawiono dat, jednocześnie rozszerzając krąg osób, którym pomnik poświęcono. Po 1989 roku pomnik poświęcono także Legionom Polskim, żołnierzom wojny polsko-bolszewickiej, ofiarom zbrodni sowieckich i walczącym przeciw władzy ludowej w latach 1945–1989, jednak wciąż kojarzony jest głównie z II wojną światową.

W 2000 roku urny z ziemią zostały skradzione. Wobec fiaska śledztwa w tej sprawie konieczne stało się przygotowanie nowych urn.