Kościół św. Marcina i Małgorzaty

Kościół świętych Marcina i Małgorzaty – kościół w Kłobucku, główna część zespołu klasztornego kanoników regularnych. Wzniesiony w pierwotnej formie na przełomie XII i XIII wieku. Od tego czasu wielokrotnie, trawiony przez pożary, odbudowywany a także poddawany przebudowom.

Jest on najważniejszym zabytkiem Kłobucka, umiejscowiony jest w sąsiedztwie kłobuckiego rynku. Obecnie utrzymany jest w stylu gotyckim z elementami baroku.

Kościół świętych Marcina i Małgorzaty – kościół w Kłobucku, główna część zespołu klasztornego kanoników regularnych. Wzniesiony w pierwotnej formie na przełomie XII i XIII wieku. Od tego czasu wielokrotnie, trawiony przez pożary, odbudowywany a także poddawany przebudowom.

Jest on najważniejszym zabytkiem Kłobucka, umiejscowiony jest w sąsiedztwie kłobuckiego rynku. Obecnie utrzymany jest w stylu gotyckim z elementami baroku.

Historia

Budowa kościoła

Dokładna data budowy kościoła nie jest znana z powodu zagubienia lub zniszczenia dokumentów źródłowych kłobuckiej parafii. Według Jana Długosza, pierwsza murowana świątynia, wybudowana w stylu romańskim powstała w tym miejscu w 1144 roku, a jej fundatorem miał być Piotr Dunin Włostowic ze Skrzynna. Informacja ta nie znajduje jednak nigdzie indziej potwierdzenia. Pewna jest natomiast wzmianka o rektorze kościoła w Kłobucku pochodząca z 1287 roku, która jest dowodem na istnienie świątyni, nie daje jednak informacji na temat jaką formę miała ona w tym czasie. Jak wykazały badania przeprowadzone przez Helenę Ciszewską-Hohensee, był to najprawdopodobniej murowany, romański kościół. Inni badacze wskazują, że powstał on w miejscu starszego drewnianego kościoła, wybudowanego przez pierwszych osadników.

Kształt romańskiego kościoła nie jest dokładnie znany. Wyniki badań archeologicznych pokazały że kościół posiadał najprawdopodobniej trzy nawy – nawę główną i dwie nawy boczne nad którymi znajdowały się empory, oraz transept z wieżą wzniesioną przy jego północnym ramieniu. Według domniemań Ciszewskiej-Hohensee, kościół w tym czasie mógł także posiadać drugą wieżę, znajdującą się po przeciwnej stronie kościoła jednak hipoteza ta została podważona przez innych badaczy i do tej pory kwestia ta nie została rozstrzygnięta.

Budowa klasztoru

Najstarszymi dokumentami źródłowymi dotyczącymi kościoła są księgi parafialne z początków XV wieku. Kościół był wtedy siedzibą jednej z największych parafii Polski średniowiecznej o powierzchni ok. 800 km². W latach 1434-1448 proboszczem parafii w Kłobucku był kronikarz dziejów Polski – Jan Długosz. W 1465 roku rozpoczęto rozbudowę kościoła, którą Długosz sfinansował. Rozbudowa trwała około 12 miesięcy, nie znany jest jej dokładny zasięg. 28 marca 1469 roku, z powodu zaprószenia ognia przez jednego z kowali, Kłobuck prawie doszczętnie spłonął. Poważnie ucierpiał również kościół, który wymagał odbudowy. W 1471 roku, w księdze gospodarczo-rachunkowej należącej do parafii, zapisano jeden ze średniowiecznych polskich cyzjojanów – tzw. cyzjojan kłobucki. W 1476, Jan Długosz ufundował tutaj zespół klasztorny kanoników regularnych.

Dzieje współczesne

W 2006 roku narodził się pomysł otwarcia przy kościele Muzeum Jana Długosza, który jednak do tej pory nie doczekał się realizacji. 11 lipca 2011 roku, w trakcie porannej mszy, w wieżę kościoła uderzył piorun powodując pożar jej wyższej, drewnianej części. Pożar nie wyrządził większych szkód ze względu na szybką reakcję straży pożarnej.

Rejestr zabytków

Do rejestrów zabytków wpisano:

• kościół z XIV wieku nr rej.: R-478/56 z 2.11.1956, 1111/69 z 27.12.1969 oraz 42/78 z 17.02.1978
• klasztor, obecnie plebania – XV wiek nr rej.: R/511/56 z 2.05.1956, 1112/69 z 27.12.1969 oraz 43/78 z 14.02.1978
• spichlerz – XV w. nr rej.: 1114/69 z 27.12.1969 oraz 45/78 z 14.02.1978
• wikarówka – XIX w. nr rej.: 1113/69 z 27.12.1969 oraz 44/78 z 14.02.1978
• ogrodzenie wraz z pozostałością ośmiobocznej baszty

Parafia

Kościół jest obecnie siedzibą jednej z trzech kłobuckich parafii. Parafia św. Marcina, należy do dekanatu Kłobuck w archidiecezji częstochowskiej.

Turystyka

Od kościoła bieg rozpoczyna Zielony Szlak Kłobucki, przebiega tędy również Szlak Rezerwatów Przyrody.