Przełęcz Salmopolska

Przełęcz Salmopolska (Przełęcz Salmopol, Biały Krzyż) – przełęcz położona na wysokości 934 m n.p.m. w paśmie Baraniej Góry zwanym także Wiślańskim, w Beskidzie Śląskim. Jest obok przełęczy Kubalonka istotną przełęczą komunikacyjną w tym paśmie – przebiega przez nią droga wojewódzka 942 z Wisły do Szczyrku i dalej do Bielska-Białej.

Zwyczajowa nazwa Biały Krzyż pochodzi od białego, drewnianego krzyża, znajdującego się tuż nad drogą na samej przełęczy. Zasadniczo odnosi się do miejsca w otoczeniu krzyża, jednak często jest odnoszona (niewłaściwie) do samej przełęczy.

Nazwa Salmopol dotyczy również osady, położonej poniżej przełęczy po stronie doliny Żylicy, tworzącej niegdyś osobną miejscowość, a obecnie należącą do Szczyrku. Salmopol mieli założyć ewangelicy ze Śląska Cieszyńskiego, uchodzący w te rejony przed prześladowaniami religijnymi.

W 1771 r. przez Przełęcz Salmopolską wycofywali się na Śląsk Cieszyński konfederaci barscy z litewskiej dywizji Szyca, ścigani po przegranej bitwie w Szczyrku przez przeważające siły rosyjskie.

Tuż obok krzyża w 1932 r. niemieckie towarzystwo turystyczne Beskidenverein zbudowało stację turystyczną, nazywaną "Gospodą Antoniego" lub po prostu "Białym Krzyżem". Obecnie znajduje się tu zajazd "Biały Krzyż", drewniany bar, parking oraz przystanek autobusowy.

W latach 1965-68 wybudowano przez przełęcz atrakcyjną krajoznawczo szosę, łączącą bezpośrednio Szczyrk z Wisłą. Szosa wspina się ze Szczyrku przez Salmopol w górę sześcioma zakosami, przechodzi przez przełęcz na stronę doliny Brennicy, po czym przekracza odgałęziający się tu grzbiet pasma Równicy i, trawersując zachodnie stoki Malinowa, śmiało opada do doliny Malinki. Drogę tę, długości 13 km, wybudowaną kosztem 30 mln ówczesnych złotych, oddano do użytku 22 lipca 1968 r. Obecnie droga ta jest fragmentem drogi wojewódzkiej 942 Bielsko-Biała - Wisła. Przełęcz Salmopolska stała się w ten sposób najwyższą dostępną komunikacyjnie przełęczą w Beskidzie Śląskim, zaś po Przełęczy Lipnickiej (Krowiarki) u stóp Babiej Góry – drugą w całych polskich Beskidach. Do przełęczy można dojechać komunikacją publiczną - od strony Szczyrku dojeżdżają busy przewoźników prywatnych.

W pobliżu przełęczy znajduje się Jaskinia Salmopolska, której korytarze osiągają długość ponad 100 metrów. Ze względu na zawaliskowy charakter korytarzy nie jest jednak oficjalnie udostępniona do zwiedzania (jako pomnik przyrody nieożywionej podlega ochronie prawnej).

Przełęcz Salmopolska (Przełęcz Salmopol, Biały Krzyż) – przełęcz położona na wysokości 934 m n.p.m. w paśmie Baraniej Góry zwanym także Wiślańskim, w Beskidzie Śląskim. Jest obok przełęczy Kubalonka istotną przełęczą komunikacyjną w tym paśmie – przebiega przez nią droga wojewódzka 942 z Wisły do Szczyrku i dalej do Bielska-Białej.

Zwyczajowa nazwa Biały Krzyż pochodzi od białego, drewnianego krzyża, znajdującego się tuż nad drogą na samej przełęczy. Zasadniczo odnosi się do miejsca w otoczeniu krzyża, jednak często jest odnoszona (niewłaściwie) do samej przełęczy.

Nazwa Salmopol dotyczy również osady, położonej poniżej przełęczy po stronie doliny Żylicy, tworzącej niegdyś osobną miejscowość, a obecnie należącą do Szczyrku. Salmopol mieli założyć ewangelicy ze Śląska Cieszyńskiego, uchodzący w te rejony przed prześladowaniami religijnymi.

W 1771 r. przez Przełęcz Salmopolską wycofywali się na Śląsk Cieszyński konfederaci barscy z litewskiej dywizji Szyca, ścigani po przegranej bitwie w Szczyrku przez przeważające siły rosyjskie.

Tuż obok krzyża w 1932 r. niemieckie towarzystwo turystyczne Beskidenverein zbudowało stację turystyczną, nazywaną "Gospodą Antoniego" lub po prostu "Białym Krzyżem". Obecnie znajduje się tu zajazd "Biały Krzyż", drewniany bar, parking oraz przystanek autobusowy.

W latach 1965-68 wybudowano przez przełęcz atrakcyjną krajoznawczo szosę, łączącą bezpośrednio Szczyrk z Wisłą. Szosa wspina się ze Szczyrku przez Salmopol w górę sześcioma zakosami, przechodzi przez przełęcz na stronę doliny Brennicy, po czym przekracza odgałęziający się tu grzbiet pasma Równicy i, trawersując zachodnie stoki Malinowa, śmiało opada do doliny Malinki. Drogę tę, długości 13 km, wybudowaną kosztem 30 mln ówczesnych złotych, oddano do użytku 22 lipca 1968 r. Obecnie droga ta jest fragmentem drogi wojewódzkiej 942 Bielsko-Biała - Wisła. Przełęcz Salmopolska stała się w ten sposób najwyższą dostępną komunikacyjnie przełęczą w Beskidzie Śląskim, zaś po Przełęczy Lipnickiej (Krowiarki) u stóp Babiej Góry – drugą w całych polskich Beskidach. Do przełęczy można dojechać komunikacją publiczną - od strony Szczyrku dojeżdżają busy przewoźników prywatnych.

W pobliżu przełęczy znajduje się Jaskinia Salmopolska, której korytarze osiągają długość ponad 100 metrów. Ze względu na zawaliskowy charakter korytarzy nie jest jednak oficjalnie udostępniona do zwiedzania (jako pomnik przyrody nieożywionej podlega ochronie prawnej).

Szlaki turystyczne

• na Klimczok – 4 godz., z powrotem 3 godz. 30 min.,
• do Brennej przez Stary Groń – 2 godz. 30 min., z powrotem 2 godz.,
• do Brennej przez Kotarz, szlakiem czerwonym na Kotarz, a później niebieskim, 2 godz., z powrotem 2 godz. 30 min.,
• na Przełęcz Karkoszczonka – 2 godz. 30 min., z powrotem 2 godz. 30 min.,
• na Malinowską Skałę przez Malinów – 1 godz. 30 min., z powrotem 1 godz.,
• do Szczyrku Górnego – 1 godz., z powrotem 1 godz. 15 min.,
• do Wisły przez Trzy Kopce Wiślańskie – 2 godz. 30 min., z powrotem 3 godz.,
• na Baranią Górę przez Malinowską Skałę – 4 godz. 30 min., z powrotem 4 godz.,
• na Kotarz – 1 godz. 30 min., z powrotem 1 godz.,
• na Skrzyczne przez Malinowską Skałę – 3 godz., z powrotem 2 godz. 15 min.