Kościół św. Ducha

Kościół pw. Świętego Ducha w Elblągu – część zespołu szpitalnego pw. Św. Ducha, który powstał na mocy przywileju lokacyjnego wystawionego przez legata papieskiego, Wilhelma z Modeny 15 lutego 1242 r. Kompleks szpitalny (kilkakrotnie przebudowywany), usytuowany jest w płd. części Starego Miasta w Elblągu.

W dawnym zespole Szpitala Św. Ducha, jednym z najstarszych i najcenniejszych obiektów zachowanych w Elblągu mieści się obecnie Zespół Biblioteki Elbląskiej. Składa się on z budynku dawnego kościoła św. Ducha (obecnie sala główna) i budynków dawnego szpitala (połączone ze sobą budynki Wielkiego Domu i Wielkiej Izby na zachód od budynku dawnego kościoła).

Kościół pw. Świętego Ducha w Elblągu – część zespołu szpitalnego pw. Św. Ducha, który powstał na mocy przywileju lokacyjnego wystawionego przez legata papieskiego, Wilhelma z Modeny 15 lutego 1242 r. Kompleks szpitalny (kilkakrotnie przebudowywany), usytuowany jest w płd. części Starego Miasta w Elblągu.

W dawnym zespole Szpitala Św. Ducha, jednym z najstarszych i najcenniejszych obiektów zachowanych w Elblągu mieści się obecnie Zespół Biblioteki Elbląskiej. Składa się on z budynku dawnego kościoła św. Ducha (obecnie sala główna) i budynków dawnego szpitala (połączone ze sobą budynki Wielkiego Domu i Wielkiej Izby na zachód od budynku dawnego kościoła).

Historia

Początkowo były to zabudowania drewniane. Po pożarze, który strawił niemal całkowicie kościół i szpital, do odbudowy użyto cegieł. Kompleks ten pierwotnie służył jako przytułek dla bezdomnych i chorych.

Jego budowę rozpoczęto w XIII wieku. Była to budowla salowa, podpiwniczona, z gotyckimi, krzyżowymi sklepieniami piwnic (zachowanymi do dziś). Od południowej strony zespół szpitalny otoczony był murem, który częściowo zachował się do dziś. W latach 1312-1467 był to naczelny szpital zakonu krzyżackiego, a wielki komtur pełnił jednocześnie funkcję wielkiego szpitalnika zakonu krzyżackiego. W następnych stuleciach był wielokrotnie przebudowywany i zmieniano również cel jego użyteczności.

Od lat 60-tych XVI w., po przejęciu przez ewangelików, także i narodowości polskiej, nazywany był "kościołem polskim".

W XVII w. zespół został rozbudowany o nie zachowane do dnia dzisiejszego piętrowe, szachulcowe budynki mieszkalne, dom szafarza, małą dzwonnicę i remizę strażacką.

W latach 1717-1772 były krzyżacki szpital pełnił funkcję kościoła garnizonowego wojsk polskich. W latach 1783-1808 służył jako kościół garnizonowy dla stacjonującego w mieście pruskiego batalionu piechoty. Od marca 1807 do lutego 1808 mieściły się tam piekarnia i magazyn mąki, utworzone przez Francuzów przebywających w Elblągu w czasie trwania wojny francusko-pruskiej. Od 1856 włączony do ewangelickiej parafii kościoła Najświętszej Marii Panny.

W trakcie walk o miasto w 1945 zabudowania zespołu szpitalnego i kościoła uległy całkowitemu zniszczeniu. Odbudowa zrujnowanego zabytku trwała kilka lat, a w 28 maja 1979 r. uroczyście otwarto tam bibliotekę.

Obecnie w odbudowanym budynku mieści się Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Cypriana Kamila Norwida. Biblioteka posiada unikalne zbiory (większość z czasów od XVI do XVIII wieku). Księgozbiór liczy około pół miliona egzemplarzy. Ponad 50000 woluminów stanowią zbiory o wysokiej wartości naukowej. Biblioteka jest w pełni skomputeryzowana.

Dawny Szpital stanowi przykład zespołu o dużych walorach architektonicznych i historycznych podlegających ochronie konserwatorskiej.