Kościół św. Augustyna w Lipinach

Kościół pw. św. Augustyna - kościół parafialny znajdujący się w Lipinach, dzielnicy Świętochłowic przy ul. Chorzowskiej. Jest to najstarszy kościół w mieście.

Kościół pw. św. Augustyna - kościół parafialny znajdujący się w Lipinach, dzielnicy Świętochłowic przy ul. Chorzowskiej. Jest to najstarszy kościół w mieście.

Początki

Osada Lipinach, należąca do gminy dworskiej Chropaczów, powstała wraz z rozwojem na jej terenach hutnictwa cynkowego i górnictwa węglowego. Od chwili założenia osady mieszkańcy wyznania katolickiego należeli do parafii Najświętszej Marii Panny w Bytomiu, a po utworzeniu w 1852 parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie (dzisiejszy Chorzów), Lipiny przyłączono do tejże wspólnoty kościelnej. Znaczna odległość, fatalny stan dróg oraz warunki pracy, które uniemożliwiały mieszkańcom Lipin regularne uczestnictwo we mszach świętych i nabożeństwach spowodowały, że parafianie z Lipin i pobliskiego Chropaczowa zwrócili się z prośbą do księdza proboszcza Edwarda Delocha o wybudowanie w Lipinach kościoła.

Ks. Edward Deloch wykorzystując dogodny moment przy okazji budowy w Lipinach pierwszej 7-klasowej szkoły elementarnej dla dzieci robotników hut cynku, wystąpił do dyrektora generalnego Śląskiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa Hut Cynku - Augusta Schmiedera o urządzenie w budynku szkolnym kaplicy do nabożeństw. Wniosek został rozpatrzony pomyślnie i z wydzielonej specjalnie sali zostało utworzone oratorium - kaplica, w której we wszystkie niedziele miały być odprawiane msze święte. 2 lutego 1862 roku oratorium zostało poświęcone i oddane do użytku. Wielkie zasługi dla parafii oddały także sprowadzone z Trzebnicy w 1862 roku siostry boromeuszki, które zajmowały się pielęgnowaniem chorych robotników, szczególnie w okresie epidemii cholery w 1874 roku, a w latach następnych epidemii ospy i duru brzusznego. 19 czerwca 1866 roku siostry wraz z proboszczem księdzem Józef Michalskim powołały do życia Stowarzyszenia Miłosierdzia Wincentego Paulo pw. św. Elżbiety, które przez cały okres swojego istnienia niosło pomoc potrzebującym parafianom z Lipin i okolic.
W 1869 roku powstał projekt odłączenia Lipin i Chropaczowa od parafii św. Barbary. Tłumaczono to zwiększającą się liczbą ludności, której oratorium nie mogło już pomieścić. Ks. proboszcz Edward Deloch wystąpił więc 16 stycznia 1869 roku z wnioskiem do Augusta Schmiedera i pełnomocników Hutniczej Spółki Brackiej o wybudowanie w Lipinach kościoła i budynku przeznaczonego na probostwo. Wspólnie ustalono, że najpierw zostaną zakupione cztery parcele, położone obok siebie, które należały do mieszkańców Chropaczowa. August Schmieder nabył trzy parcele, ks. Deloch natomiast z własnych funduszy zakupił jedną, którą ofiarował kościołowi.

Budowa kościoła

Budowa kościoła rozpoczęła się w 1871 roku i 3 lipca tegoż roku odbyła się uroczystość złożenia i poświęcenia kamienia węgielnego. Budowa kościoła postępowała szybko i sprawnie aż do marca 1872 roku, kiedy to wyczerpały się fundusze. Tutaj swoją pomoc i zaangażowanie okazał po raz kolejny August Schmieder, który uparcie dążył do celu mimo, iż sam był wyznania ewangelickiego. W marcu 1872 roku zamówiono dla kościoła 4 dzwony brązowe, które zostały poświęcone przez ks. Delocha z upoważnienia biskupa wrocławskiego Heinricha Förstera, w niedzielę 30 czerwca 1872 roku. W niespełna miesiąc później, 24 lipca 1872 roku nastąpiło poświęcenie kościoła, którego patronem został św. Augustyn. Na stanowisko kuratusa powołano do Lipin ks. Józefa Michalskiego, który rozpoczął swoją działalność przy nowym kościele już 6 czerwca 1872 roku. Kurację lipińską włączono do dekanatu mysłowickiego.

Dokumenty znalezione w wieży kościoła przy okazji remontu w listopadzie 1900 roku wymieniają jako budowniczego kościoła generalnego dyrektora Schmiedera, nie mówią niestety nic na temat nazwiska projektanta ani architektury kościoła. Koszty budowy i wyposażenia kościoła pokryte zostały w przeważającej części przez Hutniczą Spółkę Bracką oraz Dyrekcję Śląskiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hut Cynkowych.

Kościół nie został jednak wybudowany w tych rozmiarach, w jakich widzimy go dzisiaj, brak było bocznych naw, kaplicy różańcowej, grobowca, konfesjonału, obecnego głównego wejścia na chór i innych, co wykonane zostało dopiero w latach późniejszych. W swych pierwotnych wymiarach kościół mógł pomieścić około 1500 wiernych i miał 15,9 m szerokości i 18 m długości.

1 grudnia 1872 roku poświęcony został wielki krzyż, zakupiony ze składek parafin, który został umieszczony w tzw. babińcu kościoła.

Nowa parafia

W dniu 18 stycznia 1873 roku wikariat generalny wrocławski wystąpił do rejencji w Opolu z wnioskiem o ustanowienie w Lipinach samodzielnej parafii i oddzielenia jej od macierzystej parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie. Wniosek ten nie został przyjęty, ponieważ sprawa natrafiła na trudności stwarzane przez państwo pruskie, które podjęło walkę z Kościołem katolickim (Kulturkampf). W 1888 roku zarząd kościelny ponowił prośbę o erygowanie parafii, które ostatecznie nastąpiło 21 września 1888 roku w czasie konsekracji kościoła św. Augustyna przez biskupa wrocławskiego Georga Koppa z Wrocławia.

Działalność parafii

Ks. Józef Michalski rozpoczął wraz ze swoją posługą pracę nad uszlachetnieniem i wychowaniem parafian. W swoich kazaniach, głoszonych po polsku, nawoływał do rzucania nałogów. Dla zwalczania pijaństwa założył Bractwo Wstrzemięźliwości, które swoją działalnością spowodowało, że wielu parafian rzuciło nałóg. 26 sierpnia 1873 założono parafialną bibliotekę, która dysponowała dość sporą liczbą książek w języku polskim i niemieckim. Pod koniec 1874 w parafii istniało już ponad dziesięć organizacji kościelnych.

W dniu 19 lutego 1893 z okazji 50. rocznicy święceń biskupich Ojca Świętego Leona XIII odbyła się uroczysta msza święta połączona z wieczorną procesją. Przeszła ona ulicami Lipin i Chropaczowa. Ulice, domy i okna były iluminowane i oflagowane flagami z barwami papieskimi i narodowymi.

Po dziś dzień procesje Bożego Ciała są jednymi z najbarwniejszych na Śląsku. W procesji uczestniczą górnicy w historycznych strojach oraz mieszkańcy Lipin.

Architektura

Kościół wybudowany jest w stylu neogotyckim, na rzucie krzyża łacińskiego, jest trójnawowy, halowy, wszystkie nawy są więc tej samej wysokości i mają wspólny system oświetlenia. Transept jest dwunawowy i tworzy wyraźnie czytelne na zewnątrz ramiona, równie wysokie jak korpus nawowy. Do tej podstawowej bryły przylegają od wschodu prezbiterium, płytkie, prostokątne, zamknięte wielobocznie, flankowane od południa i północy zakrystiami i kaplicą. Po zachodniej stronie transeptu odpowiadają im kruchta i wieloboczna kaplica. Całą bryłę od zachodu zamyka kwadratowa wieża. Elewacje kościoła wykonane są z cegły, dzisiaj jednolicie ciemnoszarej. Jedyną zwracającą uwagę dekoracją kościoła jest kamienny portal główny w przyziemiu wieży. Jest to, kontrastująca kolorystycznie z resztą kościoła, okazała konstrukcja zwieńczona dwiema rzeźbami św. Floriana i św. Jana Nepomucena. Wnętrze kościoła zdobią witraże, z których kilka, w nawie bocznej, jest projektu Adama Bunscha. Elementem wyróżniającym kościół lipiński spośród innych neogotyckich kościołów Świętochłowic są sklepienia krzyżowo-żebrowe, żebrowe i kryształowe, którymi przykryto całe wnętrze, wszystkie przestrzenie kościoła. Współczesne wnętrze kościoła projektowali artyści plastycy Sławomir Oleszczuk i Wiktor Ostrzołek.

Obok kościoła mieści się cmentarz z grobami powstańców śląskich i grobem Augustyna Świdra oraz Augusta Czarnynoga, śląskich pisarzy.

Proboszczowie

• ks. Józef Michalski 1873-1893
• ks. Jan Ronczka 1893-1900
• ks. Wincenty Musialik 1901-1922
• ks. Emanuel Sowa 1923- 1947
• ks. Paweł Bendkowski administrator 1947-1957; proboszcz 1957-1958
• ks. Antoni Gasz administrator 1958-1987
• ks. Marian Jaromin 1987-2000
• ks. Janusz Stanik od 2000 - administrator; od 2001 - proboszczem
• ks. Bogdan Wieczorek od 2005