Kościół Matki Bożej Różańcowej

Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej – kościół parafialny znajdujący się w Chropaczowie, dzielnicy Świętochłowic.

Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej – kościół parafialny znajdujący się w Chropaczowie, dzielnicy Świętochłowic.

Historia

Przed budową kościoła

Najstarszym w okolicy Chropaczowa, bo lokowanym na XII wieku był kościół św. Małgorzaty w Bytomiu. Do tej właśnie parafii prowadzonej przez zakon Premonstratensów należały wszystkie okoliczne miejscowości z okolic Bytomia. Było tak do 1543 roku, kiedy to nowo powstała parafia Najświętszej Marii Panny włączyła w swój rejon kościół św. Małgorzaty.

Dopiero w 1852 roku po wybudowaniu kościoła św. Barbary w Kólewskiej Hucie (Chorzów) Chropaczów został administracyjnie przyłączony do tego kościoła. W związku z dalszym napływem ludności nastąpiła konieczność budowy następnych kościołów. Proboszcz parafii św. Barbary ks. Edward Deloch wystąpił do Śląskiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hut Cynkowych w Lipinach z prośbą o urządzenie oratorium w nowo budującej się szkole. Oratorium poświęcono 2 lutego 1862 roku, co znacznie odciążyło kościół św. Barbary, a wierni z Lipin i Chropaczowa mieli zalążek swojego Domu Bożego. Po następnych 10 latach parafianie doczekali nowego kościoła w Lipinach i erygowaniu przy nim nowej parafii. Dalszy napływ ludności do tych miejscowości, a w 1904 roku obie miejscowości liczyły ponad 25 tys. katolików, wymusiło kolejne działanie, albo rozbudowa lipińskiego kościoła albo budowa nowego w Chropaczowie.

Budowa kościoła

21 września 1910 roku Zarząd Kościelny w Lipinach podjął decyzję o rozpoczęciu budowy kościoła w Chropaczowie. Prace ziemne wykonała firma Baluch z Królewskiej Huty (Chorzów), a niezbędne wzmocnienia fundamentów ze względu na teren objęty oddziaływaniem górniczym firma Niethard z Bytomia. Po dwóch latach budowy w sierpniu 1912 roku kościół zostaje oddany w stanie surowym. Nową świątynię pod wezwaniem Najświętszej Panny Królowej Różańca Świętego poświęcono 1 maja 1913 roku. Budowa kosztowała 420 tysięcy marek. Projektantem kościoła był Maks Giemsa z Katowic, a plebanii – Johan von Muszkowski. Projektantem wyposażenia wnętrza kościoła był J.F Klomp. Wykonawcą zaś warsztat Mathiasa Beule z Bytomia. Ołtarz główny i ambona były już gotowe w dniu poświęcenia świątyni, jak także pozostała większość wystroju funkcjonalnego. Nieco później ufundowano dwa boczne ołtarze. Konfesjonały wykonała firma Teodor Ehl z Opola. Brak instrumentu organowego był inspiracją do zawiązania komitetu wspierającego zakup organ, by wreszcie 18 lipca 1937 roku bp Juliusz Bieniek mógł poświęcić nowy 32 głosowy instrument firmy Rieger Zenker. Koncert w tym dniu wykonał profesor Feliks Nowowiejski.

Pierwsze dzwony ufundowano w 1912 roku - mały dzwon ważący 54 kg przetrwał do dziś. Oprócz tego dzwona były jeszcze trzy właściwe odlane w Bremie przez firmę Hemelingen, ale Prusacy 23 lipca 1917 zarekwirowali dwa. 1 czerwca 1928 roku poświęcono dwa nowe dzwony, które parafianie dokupili w firmie Hemelingen - tej samej co poprzednie dzwony. W marcu 1942 ponownie pozostały zabrane trzy dzwony i pozostały jedynie dwa stalowe dzwony tzw. zegarowe, które od tego dnia wzywały wiernych na nabożeństwa.

Początki kościoła i jego zamknięcie

Od poświecenia kościoła posługę duszpasterską pełnił lipiński proboszcz Wincenty Musialik, który nie dojść, że przyczynił się znacząco do wybudowania tej świątyni to jeszcze dążył by Kuria Biskupia we Wrocławiu ustanowiła oddzielnego duszpasterza dla kościoła w Chropaczowie. 1 października 1915 roku postanowieniem tej właśnie kurii ks. Hugon Cedzich wikariusz z Lipin został rządcą, czyli lokalistą nowego kościoła. W 1919 roku Chropaczów, czyli ówczesne Schlesiengrube wraz z kolonią Guidotto podniesiono do rangi kuracji zaś księdza Cedzicha mianowano kuratusem. Po uregulowaniu wszystkich zaległych zobowiązań finansowych kard. Adolf Bertram w 1921 roku erygował chropaczowską parafię, a ks. Cedzich został jej pierwszym proboszczem.

Kościół od samego początku był nękany przez szkody górnicze i utrzymanie go pochłaniało spore kwoty pieniężne. Najtragiczniejsze skutki tych szkód miały miejsce 20 czerwca 1930 roku, kiedy to zraniony w kościele został parafian - Stefan Dudek. Trzy dni później zmarł na skutek odniesionych obrażeń. Kościół zamknięto do remontu. Ciągłe koszty nie pozwoliły proboszczowi na wybudowanie probostwa. Przez cały czas tj. do 1929 roku, kiedy probostwo powstało proboszcz, wikary a także kancelaria parafialna użyczała piętro w domu pana Drobnego przy obecnej ulicy Armii Ludowej. Następny remont kościoła miał miejsce w latach 1954-57, kiedy wzmocniono fundamenty i kotwiono mury. Pomogło to niewiele, bo już w 1961 roku zaczęto prowizorycznie zabezpieczać kościół przez osiatkowanie stropów i ostemplowanie miejsc najbardziej spękanych. 9 listopada 1963 roku Prezydium Miejskiej Rady Narodowej wydaje już drugą decyzję o zamknięciu kościoła. W 1964 roku definitywnie zamknięto kościół dla sprawowania kultu.

Kościół zastępczy

Po zamknięciu kościoła parafialnego rozpoczęła się swoista gra o budowę kościoła zastępczego. 22 maja 1964 roku władze ugięły się pod ciężarem argumentów i zezwoliły na wybudowanie pomieszczenia magazynowego dla zabezpieczenia sprzętów i wyposażenia kościoła parafialnego. Plany opracował inż. architekt Mieczysław Król, przy wydatnej pomocy inż. Franciszka Klimka, który obliczał obciążenia statyczne. W sierpniu 1964 ruszyła budowa, a 26 grudnia bp dr Herbert Bednorz poświęcił kościółek pod wezwaniem Chrystusa Dobrego Pasterza. Konfesjonały i ławki przeniesiono z kościoła parafialnego. W 1972 roku zdecydowano się na przeniesienie organów Riegera. Pracami kierował organomistrz Ferdynand Suchy z Ustronia. Część ścian i cały dach wykończony był drewnianą boazerią, dlatego w momencie pożaru, który miał miejsce 15 czerwca 1975 roku ogień rozprzestrzeniał się błyskawicznie, trawiąc dosłownie wszystko. Te jednostki, które jako pierwsze przyjechały do gaszenia nie podołały sytuacji dopiero posiłki z Bytomia i Chorzowa zapobiegły spaleniu się znajdującego się w bliskim sąsiedztwie probostwa. Parafianie znowu z zapałem ruszyli do odbudowy. Czynności liturgiczne odbywały się na wlocie do cmentarza przy polowym ołtarzu. Po usilnych staraniach ks. biskupa Bednorza i proboszcza Gacki parafia dostała nie bez problemów zgodę na usunięcie zgliszcz i przystąpienie do odbudowy. Po 75 dniach roboczych, czyli 29 listopada 1975 roku ks biskup H. Bednorz dokonał poświęcenia odbudowanego kościoła. Dalej trwały prace wykończeniowe i plastyczne przez plastyków Piotra Kłoska i Czesława Hajoka nad wystrojem wnętrza.

Rekonstrukcja starego kościoła

Po ukończeniu eksploatacji przez miejscową kopalnię i stopniowej stabilizacji gruntów na powierzchni i górotworu pod kościołem władze z końcem 1978 roku wydały pozytywną decyzję w sprawie remontu kościoła. Należy tu nadmienić, iż udowodniono kopalni Śląsk eksploatację filara ochronnego dla kościoła, co było bezpośrednim powodem powstania szkód na taką skalę. Zabrzańskie Biuro Projektów opracowało plan remontu wraz z kosztorysem w październiku 1979 roku. Po zaopiniowaniu i akceptacji wielu komisji państwowych i resortowych dyrekcja kopalni Śląsk zleciła wykonanie remontu Przedsiębiorstwu Budowlanemu przy Bytomskim Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego. Plany rekonstrukcji i przebudowy prezbiterium oraz wystroju przygotował profesor Adam Lisik. W 1980 roku Diecezjalna Komisja Sztuki Sakralnej zatwierdziła ostatecznie plany remontu.

W wrześniu 1980 roku rozpoczęto pierwsze prace, polegające na klejeniu pęknięć konstrukcji żelbetonowej żywicami epoksydowymi. W 1982 roku naprawiono dach kościoła i przeprowadzono remont fundamentów, polegający na wykonaniu 2 metrowej opaski wokół kościoła. Natomiast wewnątrz przeprowadzono remont ław fundamentowych na głębokość 4 metrów.

Po tych pracach zaczęto niwelować posadzkę, gdyż różnice w poziomie były znaczne dochodzące do 0,4 metra. Przystąpiono do wymiany tynków i remontu okien. Nowe witraże wykonał Zakład Cepelii w Opolu. W tym samym czasie wymieniono całą instalację elektryczną i wykonano ogrzewanie. Był to okres stanu wojennego, więc tym bardziej pracy były utrudnione. Półtora roku czekano na zamówioną posadzkę z Krzeszowickich Zakładach Kamienia Budowlanego. W następnych latach wymieniono drzwi zewnętrzne i sukcesywnie poddawano renowacji poszczególne elementy wystroju kościoła. Ołtarz główny odrestaurował warsztat konserwatorski panów Goldy i Łęgowskiego. 14 grudnia 1986 biskup katowicki Damian Zimoń konsekrował nowy ołtarz w przebudowanym prezbiterium i poświęcił na nowo świątynię na tyle zabezpieczoną, iż mogła już odtąd służyć wiernym. W 1987 roku ks. bp senior Herbert Bednorz w czasie sumy odpustowej poświęcił ołtarz główny. W 1991 roku zostaje zatwierdzony projekt polichromii kościoła autorstwa artysty plastyka prof. Andrzeja Seweryna Kowalskiego. Z pozyskanych elementów bocznego ołtarza wykonano nowe konfesjonały. Przeniesiono zrekonstruowaną chrzcielnicę do bocznej nawy i urządzono nowy wystrój kaplicy wykorzystując odnowione elementy starej ambony i balasek.

W styczniu 1999 roku uruchomiono nowy zegar na kościelnej wieży i wymieniono tarcze zegarowe. 27 czerwca tegoż roku ks. Arcybiskup Damian Zimoń poświęcił nowe dzwony i nowy instrument organowy zbudowany przez Zakład budowy organów Bronisław-Marek Władysław Cepka z Popowa koło Wronek, a dyspozycje nowego instrumentu opracował prof. Julian Gembalski. 30 czerwca firma Rduch wciągnęła i zabudowała nowe dzwony na wieży kościelnej. 8 sierpnia tegoż roku nastąpiło przekazanie urzędu proboszcza przez ks. kanonika Jana Gackę nowemu proboszczowi ks. Eugeniuszowi Plucie.

Cmentarz

Cmentarz powstał około 1901 roku. W pierwszych latach był niewielki, bo liczył 1,5 morgi. Po ustanowieniu kuracji wykupiono od Spółki Akcyjnej Kopalń i Cynkowni w Lipinach kolejne 2 morgi gruntu. To także okazało się za mało i w roku 1926 parafia wydzierżawiła od Spółki za 300 zł rocznie kolejne 62 ary ziemi i cmentarz łącznie stanowił prawie 150 arów gruntu. W 1929 roku powstało ogrodzenie cmentarza i wybudowano kostnicę. Całość ogrodzenia zostaje ukończona w 1935 roku. Tylko w czasie II wojny światowej parafia nie zarządzała cmentarzem, całość przejął w swe władanie okupacyjny Urząd Gminy w Chropaczowie. W 1960 roku teren cmentarza podzielono dla łatwiejszego zarządzania na stosowne kwatery na czterech polach co pozwoliło określić jego pojemność grobową na 5560 miejsc. Od 1916 do 2000 pochowano na nim 12,5 tys. zmarłych.

Proboszczowie

• ks. Hugon Cedzich 1922-1938
• ks. Henryk Jośko 1938- 1939
• ks. Jerzy Krzywoń 1939-1945
• ks. Antoni Godziek 1945 - 1947
• ks. dr Teodor Rak 1947- 1969
• ks. kanonik Jan Gacka 1969-1999
• ks. Eugeniusz Pluta od 1999 roku