Dworzec kolejowy Sierpc

Sierpc – stacja kolejowa w Sierpcu, w województwie mazowieckim, w Polsce.

Sierpc – stacja kolejowa w Sierpcu, w województwie mazowieckim, w Polsce.

Historia

Historia kolei w Sierpcu sięga 1916 roku, kiedy niemiecka armia wybudowała wąskotorową linię kolejową Toruń – Sierpc. Stacja kolejki znajdowała się w okolicach dzisiejszego Cmentarza Parafialnego (ul. Kościuszki). Później przedłużono ją do Nasielska.

Linię do Nasielska przebudowano na normalnotorową i oddano do prowizorycznego użytku w listopadzie 1924 r., następnie oficjalnie ją otwarto 19 października 1925 r. W 1924 r. oddano do użytku budynek dworca (data na portalu od strony peronów). W pobliżu zbudowano: wieżę ciśnień według znormalizowanego projektu z lat 20, budynki magazynu towarowego, wagę i kolonię domków kolejarskich. Brak danych o istnieniu w tym czasie w Sierpcu parowozowni.

W latach 30. XX wieku wybudowano trzy nastawnie w stylu modernistycznym, dokonano niewielkiej korekty układu torowego stacji oraz wybudowano niewielką parowozownię w miejscu istniejącej. W 1934 r. otwarto linię Sierpc – Płock, w 1936 r. Sierpc – Toruń i w 1937 r. Sierpc – Brodnica. Budynki na nowych liniach były skromniejsze – bez elementów tzw. pruskiego muru i nieotynkowanych ceglanych elewacji.

4 września 1939 r. stacja została zbombardowana i uszkodzona przez niemieckie lotnictwo. Świadek (płk Ludwik Schweizer) wspominał: Na stacji Sierpc widać było ślady ataków powietrznych. Rozbite pociągi i dymiące magazyny.

W czasie wojny stacja była intensywnie wykorzystywana przez okupanta. Zarazem była pod stałą obserwacją Armii Krajowej. Rozbudowano parowozownię, a obok istniejących obiektów wybudowano tymczasową, prowizoryczną halę, która miała służyć do czasu wzniesienia nowej. Koniec wojny przerwał prace, a budynki uległy zniszczeniu. Jednak zachowane niemieckie plany wykorzystano do kontynuacji prac. W latach 50. XX w. zakończono budować nową halę parowozowni. Był to ceglany, czterostanowiskowy obiekt na planie prostokąta z wjazdem od jednej strony (parowozownia czołowa) o architekturze typowej dla kolei niemieckich lat 30. i 40.

Przez kolejne 30 lat dokonywano niewielkich inwestycji. Pod koniec lat 70. wybudowano stanowisko do tankowania lokomotyw spalinowych na zakończeniu tzw. „trójkąta”, przy ul. Żeromskiego.

Linie wychodzące z Sierpca, w tym odcinek Nasielsk – Sierpc, obsługiwała zazwyczaj lokomotywownia sierpecka. Pociągi w kierunku Torunia i Brodnicy odjeżdżały z peronu 2, a w kierunku Nasielska i Kutna, a potem (po elektryfikacji odcinka Kutno – Płock) do Płocka – z peronu 3. Peron pierwszy był rezerwowy i czasem używano go do odprawiania pociągów rozpoczynających tutaj bieg. Przejścia przez tory na perony zabezpieczane były rogatkami obsługiwanymi przez pracownika, którego maleńki budyneczek z wielkim oknem i okazałym dzwonkiem mieścił się na skraju 1 peronu. Na przełomie lat 70. i 80. ręczny napęd zapór został zastąpiony elektrycznym, a „klasyczne” rurowe drągi z metalową „brodą” wymienione na składające się z dwóch znacznie cieńszych rurek połączonych kilkoma poprzeczkami. Na przedłużeniu peronu 2 na ślepym torze stacjonował pług odśnieżny. W ruchu dominowały parowozy Ty2 i Tr203 (ten można było często spotkać na manewrach w obrębie stacji) oraz kilka sztuk Ok1, zastąpionych na początku lat 70. przez lokomotywy serii Ol49. Oprócz tego pojawiły się TKt48 z Nasielska oraz Pt47 z Iłowa, prowadzące dalekobieżne pociągi z Warszawy przez Sierpc do Kołobrzegu. Pod koniec lat 80. ruch powoli był przejmowany przez trakcję spalinową.

Obok istniejącej parowozowni wybudowano niewielką, dwustanowiskową halę postojowo-naprawczą dla lokomotyw spalinowych. Oprócz tego w 1990 r. dokonano modernizacji parowozowni – wyburzono ścianę czołową starej hali i wydłużono o kilka metrów stanowiska oraz dokonano remontu i adaptacji wnętrza do obsługi spalinowozów. Nowa elewacja była podobna do poprzedniej, nieco jednak uproszczona i otynkowana.

Po 1990 r. następuje powolny upadek stacji, połączony z dewastacją dworca, obecnie zamkniętego dla podróżnych, i jego otoczenia. Od tego czasu zmniejszyła się liczba pociągów na wszystkich liniach węzła sierpeckiego. W 2000 r. zamknięto dla ruchu pasażerskiego linię do Brodnicy, a wcześniej, przejściowo, zawieszono połączenia do Płocka.

Budynek dworca

W 1924 r. oddano do użytku okazały budynek dworca, zbudowany w stylu dworkowym, stworzonym w oparciu o klasycyzm i nawiązującym do architektury baroku a niekiedy renesansu.

Dostępna dla podróżnych część budynku dworcowego składała się z pasażu przechodzącego przez całą budowlę z obu stron zamkniętego drzwiami. Przy drzwiach od strony ulicy wisiał jeden z niewielu w Sierpcu międzystrefowy automat telefoniczny typu AWS-7. Po prawej stronie (patrząc od strony ulicy) znajdowała się poczekalnia z dużym ściennym rozkładem jazdy (godziny odjazdów i przyjazdów), ławkami oraz kasami – biletową i bagażową. Następnym pomieszczeniem za poczekalnią był bufet. Przy wyjściu na perony w gablocie na ścianie wisiały tabelowe rozkłady jazdy. Na początku lat 80. ub. wieku nastąpiła niewielka przebudowa – kasy biletowe przeniesiono na lewą stronę pasażu. Wtedy też wykonano wyjście do miasta omijające dworzec od strony wschodniej.

Podobne budynki dworców znajdują się w Płońsku, Modlinie, a mniejszy w Raciążu. Projektantem budynku był architekt Jan Jaroszyński. Bardzo wysokie podobieństwo do tutejszego dworca cechuje neorenesansowy dworzec w Kole i poprzedni, nieistniejący już budynek dworca w Koninie. W tym samym czasie na innych liniach kolejowych w Polsce według tego samego, lecz okrojonego o jedno skrzydło projektu (w porównaniu do obu wyżej wskazanych dworców) powstały mniejsze dworce w Gostyninie, Łęczycy, Ozorkowie i Sierpcu.

Najważniejsze wspólne elementy dworców wybudowanych w stylu dworkowym: korpus zwykle parterowy, niekiedy częściowo piętrowy, nakryty wysokim wielospadowym dachem; kolumnowe ganki, szczyty, podcienia, półkoliste wnęki, narożne przypory, wieżyczki, wystawki, półkoliście zwieńczone lub owalne okna; dachy z dachówki ceramicznej lub blachy; ściany otynkowane.

Stacja Sierpc w kulturze

Na stacji Sierpc kręcono sceny do filmu Generał Nil, a Sierpc udawał Białą Podlaską. Oprócz tego stację wykorzystywali twórcy filmu Historia Roja, czyli w ziemi lepiej słychać. Ponadto na stacji na początku 2011 r. kręcono sceny do filmu Syberiada polska.

„Legenda” sierpeckiego węzła kolejowego

Sierpc stał się dla wielu miłośników kolei miejscem kultowym. Jest tak za sprawą faktu, iż w Sierpcu dokańczało żywota wiele kolejowych „zabytków”. To tutaj można było spotkać aż do 1991‒1992 roku pociągi w składzie Ol49+4Bhp. To właśnie linią Nasielsk – Sierpc – Toruń swego czasu (1989 rok) jeździła „najdłuższa” para pociągów parowych w Polsce – 170 km w jedną stronę…

Do końca 1988 roku Sierpc był prawdziwą enklawą parowozową, bowiem stacja nie posiadała na stanie ani jednej lokomotywy spalinowej i ruch we wszystkich 4 kierunkach praktycznie w 99% opierał się na parowozach. Była to jedyna taka stacja na Mazowszu (jako że podlegała wtedy pod Warszawę, a nie jak później pod Kutno i Bydgoszcz).

Współczesność stacji

Stacja posiada 3 perony i jest kojarzona z jedną z ostatnich oaz pary, gdyż jeszcze na początku lat dziewięćdziesiątych pociągi były prowadzone przez parowozy serii Ol49. Jest to również jedna z ostatnich ostoi normalnotorowej odmiany lokomotyw serii ST44, zwanych popularnie gagarinami.

Stacja Sierpc leży na skrzyżowaniu linii Toruń Wschodni – Nasielsk i Kutno – Brodnica. W chwili obecnej ruch pasażerski odbywa się na odcinkach: Sierpc – Nasielsk, Sierpc – Toruń oraz Sierpc – Kutno.

Budynki są w opłakanym stanie. Większość zrujnowana. Zachowały się: dworzec (zamknięty, powybijane okna, brak kas), wieża ciśnień (wejście zamurowane, okna powybijane, brak dachu), budynki dodatkowe (w fatalnym stanie), semafory (kształtowe). Parowozownia została wyburzona w marcu 2015 r. Kolejne obiekty kolejowe (magazyn i noclegownia) decyzją PKP zostały przeznaczone do rozbiórki.

Operatorami obecnie kursujących pociągów są:

• Koleje Mazowieckie – na liniach do Kutna i Płocka oraz do Nasielska (w tym połączenie do Warszawy przez Nasielsk)
• Arriva RP – na linii do Torunia

Połączenia

• Bydgoszcz Główna
• Chełmża
• Kutno
• Legionowo
• Nasielsk
• Płock
• Tłuszcz
• Toruń Główny
• Warszawa Gdańska