Bazylika Opieki NMP

Bazylika katedralna Opieki Najświętszej Maryi Panny w Radomiu – neogotycka świątynia znajdująca się przy ulicy Henryka Sienkiewicza 16 w Radomiu. Zbudowana w latach 1894-1911 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. W 1981 r. ustanowiona konkatedrą diecezji sandomierskiej-radomskiej, zaś 25 marca 1992 r. – katedrą diecezji radomskiej. Jest kościołem parafii Opieki NMP.

Bazylika katedralna Opieki Najświętszej Maryi Panny w Radomiu – neogotycka świątynia znajdująca się przy ulicy Henryka Sienkiewicza 16 w Radomiu. Zbudowana w latach 1894-1911 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. W 1981 r. ustanowiona konkatedrą diecezji sandomierskiej-radomskiej, zaś 25 marca 1992 r. – katedrą diecezji radomskiej. Jest kościołem parafii Opieki NMP.

Historia

Po kasacji Kolegium Pijarów w roku 1864 w Radomiu dla użytku wiernych pozostały jedynie dwa kościoły: parafiany Kościół św. Jana Chrzciciela w Radomiu (fara) i pobernardyński kościół filialny św. Katarzyny. Gdy latach 1863-1864 kościół św. Jana został zamknięty ze względu na remont, kościół św. Katarzyny, mogący pomieścić jedynie 1 tys. wiernych przestał być wystarczający dla ponad 80 tys. społeczności.

Budowa nowego kościoła

W roku 1873 biskup diecezji sandomierskiej Józef Juszyński wystosował pismo do władz carskich z prośbą o zgodę na budowę nowego kościoła. Na zlecenie księdza infułata Józefa Urbańskiego, proboszcza radomskiej fary powstały 2 projekty kościoła w wykonaniu architekta Antoniego Wąsowskiego. Rozpoczęto nawet zbieranie składek na budowę (Kronika Radomska zanotowała, że w roku 1886 Zdzisław Szemianowski złożył pierwszą ofiarę na nowy kościół w Radomiu w kwocie 5 rubli), jednak zgody władz nie uzyskano. W 1895 powstał Komitet Obywatelski, który miał zadanie zbierania ofiar na nowy kościół. W 1890 „Gazeta Radomska” zamieściła artykuł proboszcza Józefa Urbańskiego, który tłumacząc potrzebę budowy nowej świątyni, zachęcał do składania ofiar, sam deklarując złożenie na ten cel 1000 rubli. Po tym apelu zaczęły napływać ofiary od kolejarzy oraz innych ofiarodawców. W roku 1896 zlecono architektowi z Warszawy prof. Józefowi Piusowi Dziekońskiemu przygotowanie projektu nowego kościoła. Projekt nawiązywał do kościoła św. Floriana na warszawskiej Pradze.

W 1898 otrzymano zgodę na budowę nowego kościoła w Radomiu. Wiosną następnego roku rozpoczęto prace przy fundamentach świątyni, które 14 września 1899 poświęcił biskup Antoni Franciszek Sotkiewicz. Od 1900 na budowie prowadzono prace murarskie. W 1906 przed budującym się kościołem odprawiono mszę polową, której przewodniczył ksiądz Marian Józef Ryx, późniejszy biskup sandomierski. W 22 listopada 1908 kościół poświęcił proboszcz parafii farnej ks. kan. Piotr Górski, gdyż stolica biskupia wakowała po śmierci biskupa Stefana Zawierowicza.

W 1909 zawieszono w prawej wieży trzy dzwony: największy św. Michał, średni św. Józef i mały św. Piotr. Otynkowano nawę główną, transept i zamontowano ołtarz główny.

W 1911 doprowadzono kościół do stanu surowego, odprawiano nabożeństwa i msze święte, mimo małej liczby ławek, okien witrażowych zabitych drewnem itp.

W 1913 zamontowano 23-głosowe organy wykonane przez firmę Stanisława Jagodzińskiego. W 1916 wmurowano w boczny ołtarz przy prawej nawie tablicę poświęconą śp. Henrykowi Sienkiewiczowi. Zasadnicze prace we wnętrzu kościoła ukończono w 1918.

Okres międzywojenny

28 kwietnia 1921 roku biskup sandomierski Marian Ryx erygował wydzieloną z parafii farnej parafię pod wezwaniem Opieki Najświętszej Maryi Panny. Pierwszym jej proboszczem został ksiądz prałat Kazimierz Sykulski.

31 stycznia 1929 został on przeniesiony na probostwo w Końskich, a jego następcą w Radomiu został ks. prałat Dominik Ściskała.

W 1932 odbył się I Kongres Eucharystyczny, który trwał od 27 do 29 czerwca. Kongresowi przewodniczył ks. kard. Aleksander Kakowski, metropolita warszawski.

W tym samym roku zakupiono budynek przy ul. Sienkiewicza 13 z przeznaczeniem na plebanię. Jednocześnie nadal trwały prace mające na celu upiększenie świątyni. Ich zwieńczeniem była konsekracja 5 bocznych ołtarzy przez ks. bpa Pawła Kubickiego w 1936 roku.

Okres II wojny światowej

Podczas II wojny światowej należącą do parafii halę kongresową zamieniono na tymczasowy obóz jeńców wojennych. Niemcy podjęli próbę demontażu i rekwizycji dzwonów kościelnych, jednak grabież ta nie powiodła się. Zdjęto jedynie dzwon z sygnaturki. Jednocześnie zapoczątkowano w kościele kult Matki Bożej Opiekunki Kościoła, przy której modlono się o wyzwolenie ojczyzny spod hitleryzmu.

11 grudnia 1941 roku w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu zmarł pierwszy proboszcz parafii ks. prałat Kazimierz Sykulski. 4 maja 1945 roku zmarł drugi proboszcz ks. prałat Dominik Ściskała. Jego następcą został ks. prałat Stanisław Koprowski.

Okres powojenny

11 czerwca 1962 ks. bp Sługa Boży Piotr Gołębiowski konsekrował kościół pod wezwaniem Opieki Najświętszej Maryi Panny.

W dniach 7-14 kwietnia 1966 w całej Polsce obchodzono Milenium Tysiąclecia Chrztu Polski, w których udział brał kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski. W dniach od 2 do 5 października 1968 obchodzono 150-lecie powstania diecezji sandomierskiej. 5 października przybył do Radomia kard. Stefan Wyszyński i wygłosił kazanie podczas mszy świętej, której przewodniczył biskup Tadeusz Szwagrzyk, sufragan Częstochowski.

W 1972 diecezja sandomierska przygotowywała się do nawiedzenia pustych ram jako znak obecności Matki Boskiej Częstochowskiej. Do rozpoczęcia peregrynacji „Pustych Ram” po diecezji wyznaczono katedrę.

28 marca 1981 papież Jan Paweł II mianował księdza Edwarda Materskiego biskupa pomocniczego diecezji kieleckiej biskupem diecezji sandomierskiej. 11 kwietnia biskup odbył ingres do katedry sandomierskiej, a następnego dnia do Radomia.

28 września 1981 na prośbę bpa Materskiego papież Jan Paweł II dekretem przemianował nazwę diecezji sandomierskiej na sandomiersko-radomską; kościół został tym samym konkatedrą diecezji sandomiersko-radomskiej. Oficjalną datą, kiedy kościół został konkatedrą na mocy dekretu wydanego przez bp Materskiego, jest 27 kwietnia 1982.

Od 27 października do 3 listopada kopia Obrazu Matki Bokiej Częstochowskiej nawiedzała kościoły w diecezji. Obraz przebywał w konkatedrze w dniach 23-24 kwietnia 1983. 17 października 1983 r. arcybp Bronisław Dąbrowski ogłosił dekret papieski o ustanowieniu św. Kazimierza patronem Radomia. W dniach 15-16 czerwca odbyła 201 Konferencja Episkopatu Polski.

25 kwietnia 1985 papież Jan Paweł II mianował nowego biskupa pomocniczego, ks. infułata Adama Odzimka; sakrę biskupią otrzymał on 12 maja 1985.

W roku 1987 w związku, że papież Jan Paweł II ustanowił rok 1987 rokiem maryjnym, bp Materski wskazał kościół konkatedralny, w którym można było uzyskać odpust zupełny. 30 kwietnia 1987 mianował on księdza Mariana Zimałka na biskupa pomocniczego diecezji sandomiersko-radomskiej.

14-23 odbywał się w diecezji II Kongres Eucharystyczny, zakończenie obyło się przed konkatedrą, a mszę na zakończenie kongresu odprawiał kard. Józef Glemp.

1989 roku zakończono prace we wnętrzu kościoła nowe tynki, sgraffita i polichromie p. Klaryska z Torunia, renowacji ołtarzy i wyposażenia oraz oraz częściowej wymiany blachy na dachu. 10 czerwca sprowadzono do Radomia relikwie św. Kazimierza.

4 czerwca 1991 przybył do Radomia papież Jan Paweł II. Po wizycie papieża w konkatedrze pozostały tablice pamiątkowe: tablica w prawej nawie mówiąca o nawiedzeniu katedry przez papieża 4 czerwca 1991, a w lewej nawie tablica poświęcona przez niego przed konkatedrą.

Na mocy bulli papieskiej „Totus Tuus Poloniae Populus” z 25 marca 1992 wydzielona została z diecezji sandomierskiej diecezja radomska ze siedzibą w Radomiu, a konkatedra byłej diecezji sandomiersko-radomskiej stała się kościołem katedralnym diecezji radomskiej. Papież mianował dotychczasowego ordynariusza diecezji sandomiersko-radomskiej biskupa Edwarda Materskiego ordynariuszem nowej diecezji, a biskupami pomocniczymi zostali: biskup Adam Odzimek i biskup Stefan Siczek, zaś kapituła konkatedralna stała się kapitułą katedralną św. Kazimierza.

11 kwietnia przed katedrą radomską sakry biskupiej ks. Siczkowi udzielił prymas Polski Józef Glemp. 6 stycznia 1994 po mszy urodzinowej biskupa Edwarda Materskiego na uroczystej sesji zakończono Diecezjalny Proces Beatyfikacyjny 5 Męczenników II wojny światowej: Kazimierza Sykulskiego, Franciszka Rosłańca, Kazimierza Grelewskiego, Stefana Grelewskiego i Bolesława Strzeleckiego, a wszystkie akta zostały zalakowane i wysłane do Rzymu do Kongregacji ds Kanonizacji i Beatyfikacji i tam się rozpoczął się proces beatyfikacyjny razem wszystkich 108 męczenników II wojny światowej.

13 czerwca 1999 w Warszawie podczas mszy celebrowanej przez papieża Jana Pawła II dokonano beatyfikacji 108 Męczenników w tym 1 proboszcza katedry ks. prał. Kazimierza Sykulskiego oraz księży związanych z posługą „rektorską” w kościele: Kazimierza Grelewskiego, Stefana Grelewskiego i Bolesława Strzeleckiego.

4 czerwca 2008 biskupi Zimowski i Materski poświęcili pomnik Jana Pawła II.

Proboszczowie katedry po 1945

10 sierpnia 1947 zmarł trzeci proboszcz ks. prał. Stanisław Koprowski, a czwartym proboszczem został mianowany ks. prałat dr Henryk Gierycz.

22 maja 1949 bp Jan Kanty Lorek, biskup sandomierski wyświęcił w świątyni 9 diakonów na kapłanów, 4 września zmarł ks. prałat dr Henryk Gierycz, a nowym, piątym proboszczem został ks. kan. dr Jan Wiązek.

W 1952 na parafii zamieszkali ks. Władysław Paciak artysta malarz i ks. Włodzimierz Sedlak doktor nauk matematyczno-przyrodniczych i twórca bioelektroniki, profesor KUL.

W 1953 ks. kan. dr Jan Wiązek został przeniesiony do Koprzywnicy, a administratorem został ks. kan. Wacław Pośpieszyński; w 1954 po zgodzie władz został w lipcu proboszczem.

30 marca 1961 zmarł szósty proboszcz ks. kan. Pośpieszyński, a administratorem został ks. Wojciech Staromłyński.

W 1965 proboszczem został ks. Wojciech Staromłyński.

W 1988 zmarł proboszcz Wojciech Staromłyński, a nowym został ks. Marian Cukrowski.

19 stycznia 2002 zmarł proboszcz Marian Cukrowski, a nowym został ks. kan. Edward Poniewierski.