Zamek w Bratianie

Zamek w Bratianie – ruiny średniowiecznego zamku krzyżackiego w Bratianie w powiecie nowomiejskim w województwie warmińsko-mazurskim.

Zamek w Bratianie – ruiny średniowiecznego zamku krzyżackiego w Bratianie w powiecie nowomiejskim w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia

Zamek w Bratianie, zwany także zamkiem Bratian, został zbudowany przez zakon krzyżacki w połowie XIV wieku na niewielkim wzniesieniu w widłach Drwęcy i Welu; przeniesiono do niego siedzibę wójtów Nowego Miasta Lubawskiego. Pierwsza udokumentowana wzmianka o zamku pochodzi z 8 listopada 1343 – wówczas na zamku odbyło się spotkanie książąt mazowieckich Ziemowita II i Bolesława III z wielkim mistrzem Ludolfem Königem w sprawie wytyczenia granicy między Mazowszem a państwem zakonnym. W zamku przebywał po złożeniu urzędu aż do śmierci Wielkiego Mistrza Henryk Dusemer von Arfberg. Na zamku bratiańskim odbyła się ostatnia przed bitwą pod Grunwaldem narada najwyższych dostojników Zakonu. Nieopodal zamku na lewy brzeg Drwęcy przeprawiły się po 12 mostach siły krzyżackie podążające na spotkanie z wojskami polskimi. W czasie bitwy pod Grunwaldem zamek w Bratianie i Nowe Miasto Lubawskie wystawiły dwudziestą szóstą chorągiew wojsk krzyżackich; prowadził ją Johann von Redere (Jan de Redere), wójt bratiański. W latach 1410-1411 na zamku stacjonowała polska załoga pod dowództwem rycerza Jana Kretkowskiego, po czym warownia powróciła w ręce krzyżackie na mocy postanowień pierwszego pokoju toruńskiego w 1411 roku.

Drugi pokój toruński w 1466 roku przyznał zamek Polsce; stał się on wówczas siedzibą starostów królewskich. W XVIII wieku warownia popadła w ruinę i w XIX wieku została ostatecznie rozebrana. W 2009 roku wstępne badania archeologiczne obaliły mit, jakoby budynek młyna posadowiono na fundamentach dawnego zamku.

Do dawnej pieczęci wójta zamku bratiańskiego, przedstawiającej konnego myśliwego dmącego w róg, nawiązuje obecny herb gminy Nowe Miasto Lubawskie. Motyw rogów jelenich zaczerpnięty z krzyżackiej chorągwi zamku bratiańskiego spod Grunwaldu jest częścią herbu powiatu nowomiejskiego.

Plan zamku i stan zachowania

Zamek, pierwotnie gotycki, był złożony z dwóch części: zamku górnego, wzniesionego na planie czworoboku z narożnymi wieżami, oraz zamku dolnego, otoczonego murem obwodowym. Obecnie na terenie miejscowości zachowały się skromne pozostałości murów i fundamentów.

Legendy

Z zamkiem w Bratianie łączą się dwie legendy: o ogromnych zapasach wina i jadła zgromadzonych w nim przez krzyżaków przed bitwą pod Grunwaldem i o podziemnym tunelu biegnącym do pobliskiego zamku w Kurzętniku, wykopanym przez dwóch braci mieszkających w sąsiadujących ze sobą zamkach.