Zamek Tropsztyn

Zamek Tropsztyn – rekonstrukcja zamku obronnego wzniesiona na stromym półwyspie oblanym z trzech stron rzeką Dunajec w gminie Czchów. Historia zamku jest związana z położoną po przeciwległej stronie rzeki wsią Tropie.

Zamek Tropsztyn – rekonstrukcja zamku obronnego wzniesiona na stromym półwyspie oblanym z trzech stron rzeką Dunajec w gminie Czchów. Historia zamku jest związana z położoną po przeciwległej stronie rzeki wsią Tropie.

Historia

Zamek powstał przypuszczalnie na początku XIII wieku z inicjatywy rodu Ośmiorogów. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1231 roku. Następna pochodzi z 1390 roku i mówi o własności rycerza Chebdy z Tropsztyna herbu Starykoń (?) ożenionego z Zochną Gierałtówną herbu Ośmoróg-Gierałtów. Ród ten ród władał zamkiem przez 300 lat. W 1535 roku zamek został przymusowo oddany (nakaz królewski – kontrreformacja) przez Prokopa Chebdę kasztelanowi sandomierskiemu Piotrowi Kmicie. W 1541 roku zamek był własnością Robkowskich (spokrewnionych po kądzieli z Gierałtami). W 1556 roku był własnością Gabońskich herbu Janina. W 1574 roku, w okresie kontrreformacji, zrujnowany przez właścicieli Rożnowa w związku z "napadami prowadzonymi z zamku". W 1581 roku należał do Łyczków, a w XVII wieku do Zborowskich. Już w 1608 roku zamek był opisywany jako ruina. W 1863 roku sądecki historyk Szczęsny Morawski przeprowadził na zamku pierwsze wykopaliska archeologiczne. W 1970 roku właścicielem zamku został Andrzej Benesz. Po 1993 roku przeprowadzono odbudowę zamku, a następnie udostępniono go zwiedzającym.

Architektura

I etap

W XIV wieku zamek składał się z kamiennego muru obwodowego i drewnianej zabudowy wewnątrz. Brama znajdowała się od pn. wschodu.

II etap

Na przełomie XIV/XV wieku powstał gotycki budynek od południa. Następnie powstała 5-kondygnacyjna wieża obronna od strony pn.-zachodniej.

III etap

W XVI wieku od strony północnej powstał nowy reprezentacyjny budynek mieszkalny od strony północnej. W tym czasie powstała nowa brama od strony zachodniej.

Właściciele Tropia i Tropsztyna od 1231 r.

• Dobroslav Osmorous de Tropsztin 1231 r.
• Gniewomier de Tropstyn albo Tropie 1240 r.
• 1386 - Ośmioróg-Gierałtowie
• 1390-1535 - Chebdowie (po kądzieli Gierałtowie)
• 1535-1556 - Kmitowie (Piotr Kmita z Wiśnicza)
• 1556-1615 Robakowscy-Gabońscy
• 1615 - Łyczkowie
• 1615-1624 - Zborowscy
• 1624 - Błońscy herbu Biberstein

Nazwa zamku

Od 1400 roku w dokumentach pojawiają się zamiennie zapisy o zamku zwanym również: Rostin, Rotsteyn, Roczsten, Rogsteen, Rosten, Rostin, Roscow (Rożków) będące piśmienniczym wariantem nazw Rożków i Tropsztyn. Dawny Tropsztyn określano również jako "zamek na Zawrociu" lub "w Wytrzyszczce", "Rożków" oraz "Rogstein".

Herb Gierałtów

Herbem zamku oraz rodu Ośmiorogów-Gierałtów są cztery pęknięte strąki dzikiego grochu włoskiego, zwanego ciecierką. Jako formę graficzną tego znaku przyjęto uznawać w heraldyce stylizowany równoramienny krzyż z rozciętymi wzdłużnie ramionami. W herbarzach nazywany jest Gierałtem, jak również Ośmiorógiem, Osmorógiem, Ciecierzą oraz Rogami (Rogsteinem).

Turystyka

Zamek dla zwiedzających czynny jest w lipcu i sierpniu. W pobliżu Tropsztyna nad Dunajcem znajdują się zamki w Czchowie (6 km), Rożnowie (5 km) i Melsztynie (16 km).

Ciekawostki

• Rycerz herbu Ośmioróg-Gierałt brał zwycięski udział w turniejach rycerskich na wielu dworach, w tym na dworze Filipa Luksemburskiego i Filipa Dobrego w Burgundii. Opiewanego go w eposie rycerskim Antoine'a de Salle'a (1368-1464) /z okresu 1421-1426 / "Le petit Jean de Saintree". Pisano o nim le Seigneur de Terg h Osmaróg" o krzyżu wyciętym w przeźrocze". Epos ten śpiewany był na dworze Jadwigi i Jagiełły w Krakowie. Z tego też czasu pochodzi herb Roch III Gierałtowski własny.

• Powstała w 2 poł. XX wieku "legenda" wiąże zamek w Tropsztynie z zamkiem w Niedzicy i znalezionym tam pismem kipu oraz postacią Uminy. Wg niej ponoć to w Tropsztynie po śmierci inkaskiej księżniczki miał być ukryty przywieziony z Peru skarb Inków, a kosztowności mają znajdować się w podziemnym tunelu, wykutym pod Dunajcem, a łączącym zamkowe podziemia z sanktuarium w pobliskim Tropiu. W sezonie, dwukrotnie w ciągu dnia, wyświetlany jest na zamku film paradokumentalny, opowiadający o legendzie.