Zamek w Rożnowie

Zamek w Rożnowie – kompleks zabytkowych obiektów obronnych nad Dunajcem we wsi Rożnów w powiecie nowosądeckim w województwie małopolskim, obejmujący ruiny średniowiecznego zamku rycerskiego, pierwotnie z XIV wieku (tzw. zamek górny), i renesansowe fortyfikacje z XVI wieku (tzw. zamek dolny).

Zamek w Rożnowie – kompleks zabytkowych obiektów obronnych nad Dunajcem we wsi Rożnów w powiecie nowosądeckim w województwie małopolskim, obejmujący ruiny średniowiecznego zamku rycerskiego, pierwotnie z XIV wieku (tzw. zamek górny), i renesansowe fortyfikacje z XVI wieku (tzw. zamek dolny).

Ruiny zamku średniowiecznego

Ruiny znajdują się na stromym wzgórzu nad Dunajcem; pierwotnie stała tam strażnica wzniesiona w XIII wieku przez ród Gryfitów. Zamek, kamienna budowla w stylu gotyckim, został zbudowany w okresie między 1336 a 1370 roku prawdopodobnie przez ojca Piotra i Klemensa Rożena herbu Gryf na przewężeniu cypla otoczonego pierwotnie zakolem Dunajca. Miał kształt zbliżony do prostokąta o wymiarach 44 metry na 20 metrów. W 1409 roku przeszedł w ręce Piotra Kurowskiego, który w 1410 roku nabył także dobra w Gródku nad Dunajcem. W 1426 roku znalazł się w posiadaniu sławnego Zawiszy Czarnego z Garbowa; po jego śmierci w 1428 roku należał do jego potomków. Kolejnymi właścicielami byli Wydżgowie, a od drugiej połowy XV wieku Tarnowscy. W XVI i XVII wieku zamek zaczął popadać w ruinę; obecnie zachowały się jedynie fragmenty murów.

Ruiny średniowiecznego zamku w Rożnowie są tematem rysunków Macieja Bogusza Stęczyńskiego oraz Napoleona Ordy.

Fortyfikacje renesansowe

Zamek dolny powstały w czasach renesansu usytuowano w dolinie nad brzegiem Dunajca i składa się z trzech części: kamiennego beluardu zbudowanego na planie wydłużonego pięcioboku, budynku bramnego oraz łączącego je muru kurtynowego wyposażonego w krzyżowe strzelnice. Budowę zamku dolnego w Rożnowie rozpoczął około 1560 roku hetman wielki koronny Jan Tarnowski, który w tym okresie rozbudował również zamek w Tarnowie. Beluard jest zbudowany z muru kamiennego o grubości 2,5 m i 3 m. We wnętrzu rozpiętość sklepienia w najszerszym miejscu wynosi 16 metrów. Zachowały się w środku ślady ganku i wiodącej do niego równi pochyłej. Z ganku wychodzą strzelnice krzyżowe, odrębne dla broni ręcznej i artylerii. Beluard prezentuje bardzo wczesny typ fortyfikacji przystosowanej do użycia broni palnej. Jan Tarnowski był prawnukiem Zawiszy Czarnego (synem jego wnuczki Barbary z Rożnowa) i wybitnym teoretykiem sztuki wojennej, autorem dzieła Consilium rationis bellicae (Rada sprawy wojennej, 1558). Forteca w Rożnowie, wznoszona w związku ze wzrostem zagrożenia tureckiego po bitwie pod Mohaczem, miała być jedną z najnowocześniejszych fortyfikacji w ówczesnej Polsce (w zamierzeniu była to tzw. palazzo in fortezza), jednak po śmierci hetmana w 1561 roku jej budowa nie została ukończona. W beluardzie mieściły się później: ludwisarnia, zbór ariański (braci polskich), gorzelnia.