Pałac Donnersmarcków

0

Pałac w Świerklańcu - w 1876 roku niedaleko starego zamku Guido Henckel von Donnersmarck wybudował jako prezent dla swojej żony Blanki de Paiva – nową rezydencję w stylu Ludwika XIII zwaną popularnie "Małym Wersalem". Pałac zaprojektował Hector Lefuel (nadworny budowniczy Napoleona III). Zamek i pałac zostały splądrowane i podpalone w 1945 r. i ostatecznie zniszczone w czasach PRL. W 1962 roku bez wiedzy ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wysadzono resztki ruin zamku. Z zespołu pałacowego do dzisiaj ocalały baseny, tarasy i fontanny, Pałac Kawalera oraz kościół z grobowcami rodziny. Autorem rzeźb na tarasie, które ocalały do dziś, był Emanuel Fremiet. Dwie pochodzące z parku pałacowego rzeźby lwów znajdują się w Zabrzu (zdobią wejście do parku przy ulicy 3 Maja), natomiast brama do pałacu zdobi dziś wejście do ogrodu zoologicznego w chorzowskim parku rozrywki.

Czytaj dalej

Pałac w Świerklańcu - w 1876 roku niedaleko starego zamku Guido Henckel von Donnersmarck wybudował jako prezent dla swojej żony Blanki de Paiva – nową rezydencję w stylu Ludwika XIII zwaną popularnie "Małym Wersalem". Pałac zaprojektował Hector Lefuel (nadworny budowniczy Napoleona III). Zamek i pałac zostały splądrowane i podpalone w 1945 r. i ostatecznie zniszczone w czasach PRL. W 1962 roku bez wiedzy ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wysadzono resztki ruin zamku. Z zespołu pałacowego do dzisiaj ocalały baseny, tarasy i fontanny, Pałac Kawalera oraz kościół z grobowcami rodziny. Autorem rzeźb na tarasie, które ocalały do dziś, był Emanuel Fremiet. Dwie pochodzące z parku pałacowego rzeźby lwów znajdują się w Zabrzu (zdobią wejście do parku przy ulicy 3 Maja), natomiast brama do pałacu zdobi dziś wejście do ogrodu zoologicznego w chorzowskim parku rozrywki.

Zamek w Świerklańcu

Zamek w Świerklańcu (niem. Schloss Neudeck) – obecnie ruiny dawnego zamku (starego pałacu) na mokradłach w miejscowości Świerklaniec w powiecie tarnogórskim. Pierwotnie założony w średniowieczu przez Piastów na otoczonej wodą wyspie na planie owalnym, z dziedzińcem oraz wieżą. Przebudowywany później znacznie przez kolejnych właścicieli.

W średniowieczu znajdujący się w tym miejscu zamek należał do Piastów. W 1289 r. właściciel zamku książę piastowski Kazimierz II złożył hołd królowi Czech Wacławowi, a po śmierci Kazimierza II nastąpił podział ziem podległego mu piastowskiego Księstwa Bytomskiego pomiędzy trzech jego synów, w wyniku czego zamek i okoliczne ziemie przypadły jednemu z nich, księciu Władysławowi.

Po śmierci Władysława oraz jego braci, w tym ostatniego Bolesława, król Czech Karol IV podzielił ostatecznie w 1369 r. ziemie księstwa na dwie części. Okolice Świerklańca wraz z zamkiem otrzymał w spadku książę Konrad I oleśnicki. W 1475 r. król Węgier Maciej Korwin zajął księstwo bytomskie, dając w 1477 r. w zastaw Janowi z Żerotina ziemię bytomską i zamek w Świerklańcu. W 1498 r. ziemię bytomską wraz z zamkiem w Świerklańcu kupił książę opolski Jan II Dobry z rodu Piastów za kwotę 19 000 florenów. W 1513 roku budowla w większej części była zbudowana z drewna dębowego a murowane były jedynie eliptyczny mur obwodowy i piwnice. W 1526 r. zamek w Świerklańcu i Bytom przeszły na własność margrabiego Jerzego Hohenzollerna, księcia Karniowa. Od tej pory była to własność dynastii Hohenzolernów. 6 stycznia 1620 r. zamek wydzierżawił na trzy lata Jan Siekwieciński. Od 1623 r. zamek stał się główną siedzibą – pochodzącego ze Spiszu – rodu Henckel von Donnersmarck, a po podziale na linie w 1671 r. był do 1945 r. własnością linii świerklaniecko-tarnogórskiej, której członkowie przebudowali go w stylu neogotyckim. W 1945 roku zamek został rozgrabiony i zniszczony w 65-70%. Ruiny w 1957 roku Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków. W 1960 roku podjęto decyzję o rozbiórce spalonych w czasie wojny części XIX wiecznych (nie uznawanych ówcześnie za cenne) i odrestaurowanie odsłoniętych w ten sposób murów z okresu średniowiecza. W dniu 20 grudnia 1961 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki wydało decyzję nakazującą odbudowę zamku. Pomimo tego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach zleciło ZGKiM w Świerklańcu rozbiórkę ruin zamku, co nastąpiło poprzez wysadzenie go przez wydelegowanych do tego górników we wrześniu 1962 roku. Pozostałości zamku uprzątnęła miejscowa ludność w zamian za możliwość wykorzystania gruzów na własny użytek. Wojewódzki Konserwator Zabytków dowiedział się o zniszczeniu zamku dopiero 30 listopada 1962 r.

Panowie zamku

  • Piastowie opolscy
    • Jan II Dobry (książę Opola i Raciborza, założyciel i pan Tarnowskich Gór) – 1497-1526
  • Hohenzollernowie
    • Jerzy von Ansbach (margrabia na Ansbach, książę Karniowa, potem także Opola i Raciborza, założyciel i pan Tarnowskich Gór) – 1526-1543
    • Jerzy Fryderyk von Ansbach (margrabia na Ansbach, książę Karniowa, Opola i Raciborza, potem Żagania, pan Tarnowskich Gór) – 1543-1603
    • Joachim Fryderyk (elektor Brandenburgii, pan Tarnowskich Gór) – 1603-1608
    • Jan Jerzy (książę Karniowa, pan Tarnowskich Gór) – 1608-1620
    • 1620 – Habsburgowie miasto odebrali Hohenzollernom
  • Henckel von Donnersmarckowie
    • Łazarz I Starszy (pan Tarnowskich Gór, Bytomia i Bogumina) – 1623-1624
    • Łazarz II Młodszy (pan Tarnowskich Gór, Bytomia i Bogumina) – 1624-1664
    • Jerzy VII Fryderyk (pan Tarnowskich Gór i Bytomia) – 1664-1671
    • Karol Maksymilian (pan Tarnowskich Gór) – 1671-1716
    • Leon Maksymilian (pan Tarnowskich Gór, 3. wolny pan stanowy Bytomia) – 1716-1727
    • Karol Erdmann (pan Tarnowskich Gór) – 1727-1760
    • Erdmann Gustaw (pan Tarnowskich Gór, 6. wolny pan stanowy Bytomia) – 1760-1805
    • Gustaw Adolf, (pan Tarnowskich Gór do 1808, 7. wolny pan stanowy Bytomia) – 1805-1813
    • Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck (tyt. 9. wolny pan stanowy Bytomia) – 1813-1848
    • Guido Henckel von Donnersmarck (tyt. 13. wolny pan stanowy Bytomia, 1. książę von Donnersmarck) – 1848-1916
    • Guidotto Henckel von Donnersmarck (2. książę von Donnersmarck) – 1916-1945

Ważniejsza literatura

  • M. Zgórniak, Pałac w Świerklańcu - zapomniane dzieło Hectora Lefuela, w: Archi­tektura XIX i po­czątku XX wieku, pod red. T. Grygiela, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 101-111
  • J. A. Krawczyk, A. Kuzio-Podrucki, Zamki i pałace Donnersmarcków. Schlösser der Donnersmarcks, Radzionków 2002.
  • A. Kuzio-Podrucki, P. Nadolski, D. Woźnicki, Herbarz bytomski, Bytom 2003.
  • A. Kuzio-Podrucki, Henckel von Donnersmarckowie. Kariera i fortuna rodu, Bytom 2003.
  • J. A. Krawczyk, E. Wieczorek, Dziedzictwo kulturowe gminy Świerklaniec, Bytom 1997.
  • M. Wroński Świerklaniec w dawnych widokach, Tarnowskie Góry 2000.
  • J. Rolak, "Zamek w Świerklańcu. Historia wyburzenia w świetle materiałów archiwalnych Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach" Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego, T.2, Katowice 2010.

Pałac Donnersmarcków - to miejsce nie posiada jeszcze przewodnika. Jeśli znasz to miejsce, to tutaj możesz napisać przewodnik.