Cmentarz żydowski

Cmentarz żydowski w Kłodzku - powstały w 1825 r. w Kłodzku cmentarz żydowski.

Cmentarz żydowski w Kłodzku - powstały w 1825 r. w Kłodzku cmentarz żydowski.

Historia cmentarza

Okres niemiecki

Kirkut jest położony przy ul. Bohaterów Getta 18. Powstał w 1825 roku. Wtedy to przedstawiciele kłodzkiej gminy synagogalnej zakupili teren pod nekropolię za 100 niemieckich talarów. Teren cmentarza był dwukrotnie powiększany - w 1888 i 1927 roku, osiągając powierzchnię 0,2759 ha.Pierwszy pochówek odbył się przy ówczesnej Gartenstrasse dopiero w 1833 roku, a najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1845 roku. Na kirkucie spoczywają przedstawiciele kłodzkiej elity przełomu XIX i XX w. - właściciele domów handlowych (Działoszyńscy, Gliicksmannowie), browarów (Ascherowie, Zimmermannowie, Kirchbergerowie), gorzelni (Jacobowie, Schottowie) i przedsiębiorcy (Schweizerowie, Briegerowie, Lesserowie, Rachwalscy). Na uwagę zasługują symboliczne nagrobki dwóch bohaterów I wojny światowej - młodego lekarza Salo Działoszyńskiego, odznaczonego najważniejszym niemieckim odznaczeniem wojskowym - Krzyżem Żelaznym, i zaledwie 19-letniego Harry'ego Schutza, który poległ we Flandrii walcząc w szeregach 38 Kłodzkiego Regimentu Fizylierów im. feldmarszałka Helmutha von Moltke. Poza tym uwagę przykuwają grobowce rodzin Bergerów i Briegerów, a także Samuela Caro. Tu znajduje się także zbiorowa mogiła 32 Żydów, zamordowanych w Kłodzku pod koniec II Wojny Światowej.

Okres polski

Po 1945 r. na cmentarzu prowadzone były pochówki polskich Żydów, którzy przyjechali do Kłodzka z różnych części przedwojennej Polski - z małych żydowskich miasteczek na Kresach Wschodnich, ale także z Warszawy, Łodzi, Lwowa, Stanisławowa i Wilna. W 1946 na znajdującej się cmentarzu mogile 32 Żydów, zamordowanych przez Niemców w maju 1945, umieszczono tablicę upamiętniającą zabitych. Od początku lat 70-tych XX wieku Żydzi mieszkający w Kłodzku zaczęli chować swoich zmarłych na cmentarzach w Wałbrzychu i we Wrocławiu, zaś inni na cmentarzach komunalnych, stąd też kłodzki cmentarz żydowski w 1974 r. został oficjalnie zamknięty jako miejsce pochówków.

Czasy obecne

Od zamknięcia cmentarza w 1974 r. zaczął on popadać w ruinę. Dopiero dzięki staraniom dr.Ignacego Einhorna, udało się w 2005 roku dokonać renowacji nekropolii. W 2000 r. przeszedł na własność Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu, a jego obecnym właścicielem jest Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP. Swój obecny kształt nekropolia zawdzięcza działaniom kilku osób prywatnych i instytucji, które przyczyniły się do ocalenia obiektu przed całkowitym zniszczeniem. Od 2005 r. na cmentarzu pracują polscy, niemieccy i czescy wolontariusze Fundacji Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego, uczestniczący w projekcie „Wolontariusze w służbie zabytkom". W 2006 roku cmentarz został wpisany na listę zabytków.

Symbolika nagrobków

Na cmentarzu widoczna jest różnorodność form nagrobnych - od tradycyjnych macew, czyli płaskich nagrobków ustawionych pionowo w szczycie grobu, po zaczerpnięte ze sztuki chrześcijańskiej obeliski, sarkofagi i kolumny. Nagrobki - zgodnie z tradycją żydowską - skierowane są na wschód, w stronę Jerozolimy. Na części z nich występuje symbolika nagrobna w postaci dłoni w geście kapłańskim, dzbanów czy złamanych drzew i kolumn. Błogosławiące ręce - dłonie złączone kciukami i palcami wskazującymi - znajdowały się na grobach zmarłych mężczyzn z rodu kapłanów (kohenów), dzban umieszczany był na nagrobkach lewitów (czyli Żydów z pokolenia Lewiego). Złamane drzewo to uniwersalny, świecki symbol śmierci, natomiast złamana kolumna miała symbolizować przerwanie życia.