Teatr Zagłębia

0

Teatr Zagłębia w Sosnowcu przy ulicy Teatralnej. Powstał - w rozumieniu teatru zawodowego - w 1897 roku, z siedzibą w gmachu wzniesionym z prywatnych środków przedsiębiorcy hrabiego Mortimera Renarda jako 6 teatr w Królestwie Polskim (Kongresowym), czy jak niekiedy jest podawane "na ziemiach polskich". Podłożem do zaistnienia - zaskakującego, zdawałoby się, w środowisku bardzo robotniczym - była ożywiona już w latach siedemdziesiątych XIX w. działalność w mieście teatrów amatorskich. Działały one zwłaszcza właśnie w środowisku robotniczym, szczególnie widoczny w branży włókienniczej, wśród pracowników której działał teatr prawdopodobnie od 1872 roku. Drugie znaczące pod tym aspektem środowisko to kolejarze, pośród których z początkiem lat osiemdziesiątych XIX w. zaczęły działać nawet dwa takie amatorskie teatry kolejowe . Działały one na terenie obecnego Śródmieścia oraz dzielnicy znanej obecnie jako Maczki, która podówczas nosiła nazwę "Granica" (w związku z umiejscowioną tam stacją kolejową granicy państwowej między zaborami rosyjskim i austriackim, jakie łączyły się w wyznaczany granicami Sosnowca tzw. Trójkąt Trzech Cesarzy.

Budynek obecnie będący samoistną siedzibą Teatru został zniesiony według planów architekta Karola Steczkowskiego i stanowił wówczas element całego zaplanowanego kompleksu, w skład którego wchodziły:

  • tzw. Teatr Zimowy (ówczesna nazwa nieoficjalna, budynek przetrwał do dzisiaj i jest siedzibą Teatru)
  • Pokoje gościnne - Hotel Saski
  • Drewniany Teatr Letni

Działalność "pierwszego elementu", Teatru Zimowego - zainaugurowano 6 lutego 1897 roku, inscenizacją "Zemsty" Aleksandra Fredry w wykonaniu miejscowego zespołu amatorskiego, wraz z deklamacją okolicznościowego utworu "Prolog" Andrzeja Niemojewskiego - po czym następnego dnia budynek przejął już teatr zawodowy, jaki został na pierwsze lata istnienia teatru sprowadzony . Całość kompleksu ukończono w lipcu tego samego roku, czego głównym momentem było w tym też czasie (lato 1897) oddanie nieopodal do użytku drewnianego Teatru Letniego. Inauguracja sceny miała miejsce 15 VII tego roku; przedstawiono operę Bogusławskiego i Stefaniego "Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale". Teatr Letni pełnił do I wojny światowej rolę drugiej sceny (w czasie wojny w skrajnej sytuacji ekonomicznej tego czasu został rozebrany i/lub jak podają inne źródła spłonął w latach dwudziestych).

Nazewnictwo tego teatru niestety nie było ustabilizowane. Łączyło się to tak z miejscowymi nazwami zwyczajowymi, sięgającymi czasów teatrów amatorskich, z różnymi właścicielami poszczególnych elementów pierwotnego kompleksu, jak i w końcu z czasami kryzysu ekonomicznego i związanym z nimi przekazywaniem własności, jak i prawa użytkowania różnym podmiotom. Być może ta płynność nazewnictwa jest przyczyną, że niektóre szacowne źródła, jak Encyklopedia choćby PWN, nie zauważa tego jednego ze starszych polskich teatrów a wręcz jakby łączy powstanie Teatru Zagłębia z wyłonieniem się go w 1955 z wcześniejszej fazy, jaką było w ramach "nowych porządków" włączenie po II wojnie sosnowieckiego teatru jako filii młodszego przecież wyraźnie teatru katowickiego. Łączyło się to jednak z nieustannymi protestami społeczeństwa sosnowieckiego i w końcu w ramach odwilży lat pięćdziesiątych udało się przywrócić odrębność (drugi zresztą raz w historii, gdyż krótko przed II wojną też te dwa teatry funkcjonowały łącznie, podówczas ze względów ekonomicznych i z chwilą przezwyciężenia tego kryzysu została ta tymczasowa fuzja cofnięta). Tak więc, od początku do 1924 teatr "Stały" (Zimowy) był we władaniu "Towarzystwa Hrabia Renard" i z tą nazwą oficjalnie był kojarzony, jakkolwiek w popularnym obiegu była wspomniana nazwa "Teatr Zimowy". Funkcjonowała też nazwa Teatr Polski 1920, W 1924 r. zostaje wykupiony przez miasto i zaczyna funkcjonować jako Teatr Miejski (niektóre źródła nazwę tę łączą dopiero z r.1927), co być może bardziej łączyło się z akcentowaniem tego teatru w odróżnieniu od teatru amatorskiego, któremu miasto w 1928 przydzieliło także możliwość korzystania z budynku "Teatru Zimowego". Od chwili wykupienia w 1924 r. teatru przez Miasto - funkcjonowała też półoficjalnie nazwa Teatr Zagłębia, która powróci już nie tylko w nieformalnym języku, ale i oficjalnie, gdy Sosnowiczanie czy wręcz wszyscy Zagłębiacy wywalczą w czasach tzw. odwilży 1955 zniesienie przymusowego włączenia "do centrali w Katowicach" (jako filia Teatru Śląskiego w latach 1947-1955). Wszakże pamiętać należy, że w biegu historii całego kompleksu teatralnego w Sosnowcu funkcjonowały jeszcze - w niektórych wypadkach znacząc przez parę lat Teatr Zimowy a przez parę Teatr Letni - nazwy następujące: Teatr Ogródkowy (Letni), Teatr Popularny (w 1911 nazywano tak Letni a w początku lat dwudziestych Miejski) i Teatr Tani(jak wyżej) . Po roku 1955, gdy teatr ustalił się organizacyjnie i nazewniczo jako spadkobierca wszystkich sosnowieckich tradycji teatralnych, nazwa Teatr Zagłębia już nie podlegała zakusom ni zmianom.

Budynek Teatru Zimowego - obecnego teatru - był wielokrotnie przebudowywany. Obecną formę zyskał podczas modernizacji przeprowadzonej w latach 1976-1978 i po rozbudowie dokonanej w 1992 roku. Nie zachowały się elementy pierwotnego wystroju i wyposażenia wnętrz.

Niektóre osobistości polskiego teatru i literatury z Teatrem Zagłębia lub gościnnie występujące: Wanda Siemaszkowa, Bronisław Dąbrowski, Józef Kotarbiński, Tadeusz Fijewski (to w Sosnowcu w sezonie 37/38 został odkryty jako nieporównywalny talent komediowy), Jan Świderski (aktor), Leon Kruczkowski, Gabriela Zapolska "nadzorująca" wystawienia swoich sztuk, Jan Pierzchała, Lech Piwowar,

Teatr Zagłębia - to miejsce nie posiada jeszcze przewodnika. Jeśli znasz to miejsce, to tutaj możesz napisać przewodnik.