Kościół św. Jana Chrzciciela

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Przyłęku Szlacheckim – kościół katolicki w Przyłeku Szlacheckim.

Pierwsze wzmianki o drewnianym kościółku wzniesionego z fundacji Przyłęckich zapisane w kronice pochodzą z 1635 r. Nazwa Przyłęk pochodzi od nazwiska właścicieli dóbr Przyłęckich – szlachty polskiej. Kościół drewniany przetrwał około 139 lat. Pojawiła się nowa nazwa miejscowości Przyłęk Szlachecki.

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Przyłęku Szlacheckim – kościół katolicki w Przyłeku Szlacheckim.

Pierwsze wzmianki o drewnianym kościółku wzniesionego z fundacji Przyłęckich zapisane w kronice pochodzą z 1635 r. Nazwa Przyłęk pochodzi od nazwiska właścicieli dóbr Przyłęckich – szlachty polskiej. Kościół drewniany przetrwał około 139 lat. Pojawiła się nowa nazwa miejscowości Przyłęk Szlachecki.

Historia kościoła

W Poznańskim Ratuszu w galerii wizerunków wielkopolskiej szlachty, znajduje się portret Justyny Moszczeńskiej z Raczyńskich (ur. 1711, zm. 1794), w lewym górnym narożniku portretu umieszczony jest herb Nałęcz otoczony literami JZLM/K-S-Y/FPK u dołu datą 1774. Inicjały rozwija znajdujący się na odwrocie obrazu późniejszy napis: Justyna z Raczyńskich Moszczeńska (Kasztelanowa Santocka) Kollatorka i Fundatorka Przyłęckiego Kościoła 1774. Kościół postawiony wyłącznie jej kosztem. Przepiękny zabytek. Zbudowany przez architektów włoskich, kościół ten stoi na wzniesieniu. Wokół tego wzniesienia płynie rzeka Pilica.

Justyna Moszczeńska z Raczyńskich Była dziedziczką sławy najprzedniejszych wielkopolskich domów córką Franciszka Raczyńskiego herbu Nałęcz i Komornikównej Kujawskiej Marianny z Lubrańca Dębskiej herbu Godziemba. W roku 1728 mając 17 lat oddała rękę Stefanowi Moszczeńskiemu, który był synem Aleksandra herbu Nałęcz i Teresy z Cieleckich herbu Zaręba. Stefan Moszczyński był dziedzicem Ćmachowa, Lip, Czesławic i Białośliwia w poznańskim. W roku 1769 został Kasztelanem santockim, kasztelanowa santocka jako wdowa opuściła Wielkopolskę i osiadła w dobrach Przyłęckich odziedziczonych po swoim dziadku Janie z Lubrańca Dębskich. Frontem na południe wybudowała własnym kosztem kościół pod ołtarzem kaplicy św. Franciszka Ksawerego grób dla siebie jako wdowy i dla plebanów zastrzegła. Fundatorka do wielkiego ołtarza zamówiła obraz św. Jana pędzla sławnego wówczas Czechowicza Szymona. Justyna z Raczyńskich Moszczeńska była osobą długowieczną i do ostatnich dni niezwykle aktywną. Cytowana kronika – album informuje,że leciwa już dama odbyła pielgrzymkę do Rzymu, podczas której uzyskała przywileje dla kościoła. Lecz religijność i ogromna dbałość o funkcje nie odsunęła jej spraw ojczyzny. Czytamy dalej w kronice parafii. W tym czasie była wojna Tadeusza Kościuszki pod Szczekocinami. Na potrzeby Rzeczypospolitej z lewej wieży frontowej zabrano największy dzwon kościelny. Tegoż roku zakończyła życie fundatorka, pochowana z prawej strony ołtarza w kaplicy św. Franciszka Ksawerego. Obecnie 205 rocznica insurekcji kościuszkowskiej wzywa też do apelu śp. Justynę z Raczyńskich Moszczeńską, która duchowo i materialnie angażowała się w słuszną sprawę wolności ojczyzny.

Wnętrze kościoła

Ołtarz główny

Ołtarz główny został ufundowany przez Justynę z Raczyńskich Moszczeńską Kasztelanową Santocką wiek XVIII późny barok. Ołtarz ten zajmuje całą szerokość prezbiterium, przestrzenny kolumnowy, bogato zdobiony dekoracją rzeźbiarska o charakterze ornamentalnym, kolumny oplecione motywami roślinnymi. Pośrodku kondygnacji dolnej ustawiona na podwyższeniu sarkofagowa mensa, wysunięta do przodu. W polu centralnym retabulum płytka prostokątna wnęka, zamknięta łukiem koszowym, w niej rama na obraz – Chrzest Chrystusa. Pomiędzy kolumnami wewnętrznymi rzeźbami – św. Stanisław i św. Wojciech . Między wewnętrznymi kolumnami św. Katarzyna św. Barbara. Na brzegach nastawy ołtarzowej siedzą pulchne aniołki ekspresyjnie poruszone, głowy pochylone, ręce ugięte w łokciach, twarz okolona kręconymi włosami. Ołtarz pomalowany w sposób naśladujący marmuryzację, poszczególne jego zróżnicowanie kolorystyczne.

Chrzcielnica

Chrzcielnica wykonana z rzeźbionego kamienia malowana, wysokość 140 cm. Zabytek wysokiej klasy, jest świadectwem minionych stuleci, ponieważ pochodzi z wyposażenia drewnianego kościoła, wzniesionego z fundacji Przyłęckich w roku 1635 w Przyłęku Szlacheckim. Z jej źródła wody chrzcielnej tysiące ludzi otrzymało chrzest.

Obraz św. Franciszka Ksawerego

Ołtarz w kaplicy prawej kościoła w Przyłęku Szlacheckim obraz przedstawia św. Franciszka Ksawerego podczas gdy chrzci ciemnoskórego poganina. Święty ukazany w postawie stojącej w prawej ręce trzyma krzyż. Twarz św. owalna o delikatnych rysach, spojrzenie skierowane przed siebie. Pod tą kaplicą jest krypta grobowa zachowana w dobrym stanie. Spoczywa w niej proboszcz ks. Kazimierz Gorajski. Był pasterzem parafii Przyłęk Szlachecki wtedy kiedy budowano w 1777 r.

Ołtarz boczny św. Stanisława

Ufundowany przez Justynę z Raczyńskich Moszczeńską Kasztelanową Santocką i wykonany po 1777 r. Ołtarz przylega do wklęsłego pilastra opinającego filar półkolisty arkady, oddzielającej nawę od transeptu. W centrum znajduje się obraz św. Stanisława biskupa i męczennika. Tak ołtarz jak i obraz są wspaniałymi zabytkami. Św. Stanisław został zamordowany w Krakowie na skałce w czasie sprawowania Mszy Świętej przez króla Bolesława Śmiałego. Św. Stanisław żądał, aby władcy przestrzegali praw moralnych i chodziło o właściwą hierarchię wartości.

Rzeźba św. Antoniego

Pochodzi z drewnianego kościoła wzniesionego w 1635 r. fundacja Przyłęckich. Wysokość rzeźby 152 cm. Drewno złocone polichromowane rzeźbione. Rzeźba ta istnieje prawie 300 lat. Św. Antoni urodził się w Lizbonie pod koniec XIII wieku gdy był młodzieńcem wstąpił do Kanoników regularnych św. Augustyna gdzie otrzymał święcenia kapłańskie, ale przeniósł się do zakonu Franciszkanów, aby głosić ewangelie w Afryce. Skierowano go do pracy we Francji i we Włoszech jako kaznodzieja, pracował z wielkim pożytkiem i nawrócił wielu odstępców od wiary. Odstępcy odnajdywali dzięki św. Antoniemu zagubioną wiarę.

W kruchcie kościoła w Przyłęku Szlacheckim znajduje się Kropielnica drewniana malowana i rzeźbiona. Trzon podtrzymuje półkolistą czaszę, w której umieszczona jest misa na wodę święconą. Brzeg czaszy w wyciętym drewnie ornamentem perełkowym i hierogram I H S. obraz męki Pańskiej jest 14 według opisu kś. Wiśniewskiego. Obrazy te zostały malowane w Moskwie na zamówienie kś. Błażeja Gębki proboszcza parafii Przyłęk Szlachecki. Czas powstania po roku 1922. Płótno olej, obrazy w prostokątnych ramach.

Na mensie ołtarza głównego jest prostokątne tabernakulum z trzonem eucharystycznym swobodnie skomponowane. Istnieje tak jak ołtarz ponad 220 lat wpisane w katalog zabytków.

Prospekt organowy

Zabytek – drewno polichromowane, snycerka skrzynia organowa zdobiona dekoracją ornamentalną. Motywy ornamentalne złocone. Drewniana obudowa piszczałek o charakterze architektonicznym, powtarzająca trójdzielny podział ścianki z części cokołowej. Część środkowa z płyciną wypełnioną piszczałkami zakończoną łukiem półkolistym spiętym zwornikiem w formie kartusza o owalnej tarczy, na której krzyż znajduje się na szczycie. Prospekt organowy ufundowany przez ks. Kazimierza Gorajskiego w roku 1770.

Rzeźba św. Franciszka z Asyżu

Rzeźba z 1636 r. znajduje się przy arkadzie między nawą a prezbiterium z lewej strony. Rzeźba ta jest wykonana z jednego kawałka drewna, ustawiona na kolistej podstawie. Drewno złocone polichromowane, rzeźbione. Wysokość 155 cm.

Fundatorka Justyna z Raczyńskich Moszczeńska uposażyła parafię w 75 morgów ziemi wydzielonej z jej majątku. Nadto z folwarku Łysaków i Starzyny proboszcz proboszcz otrzymał pewną ilość zboża zagwarantowaną przepisami, również parafianie z Wólki Starzyńskiej, Brzostku byli zobowiązani do określonej ofiary ze zboża na utrzymanie proboszcza.

Nad Polską zawisły czarne chmury. Przyłęk znalazł się w zaborze rosyjskim. Plagą wszystkich czasów są złodzieje. 12.01.1818 r. wyłamano drzwi do zakrystii, czego ślady są do dziś widoczne i zabrali wszystkie srebra. Współczesna temu wydarzeniu dziedziczka Przyłęka Teresa Raczyńska sprawiła nowe lecz uboższe monstrancje, kielichy i krzyż.

Car Aleksander II chcąc sobie zjednać życzliwość mas chłopskich w roku 1864 ukazem carskim ogłosił uwłaszczenie włościan. Temu rozporządzeniu podległy też grunty kościelne. Zostało tylko morgów 6 według wyboru fatalnego i najgorszego przez ówczesnego plebana imć Józefa Gawlikowskiego w dwóch miejscowościach morgów 4 na ogrodach przy wsi Przyłęk i mórg 2 przy drodze prowadzącej z plebanii do kościoła po prawej stronie. Przy tej regulacji gruntów wyznaczono plac za wsią Przyłęk pod lasem przy drodze do Łysakowa, a wiorstę od kościoła na cmentarz grzebalny, który obmurowano kosztem parafii.

Ciekawostka

19 czerwca 1925 r. biskup kielecki Augustyn Łosiński po przebyciu uciążliwej drogi z Lelowa do Podlesia, z Podlesia do Drochlina, po dokonaniu w obu parafiach wizytacji pasterskiej, przyszedł także pieszo do parafii Przyłęk Szlachecki. Była wtedy godzina 17.30 Dzień ten należał do bardziej pracowitych. Odległość wynosząca około 30 km przebytych pieszo. Wizytującego biskupa witał ks. Błażej Gębka. Jeden z miejscowych gospodarzy witając pasterza wręczył mu bochenek chleba.

Historia Starzyn łączy się nierozerwalnie z historią parafii Przyłęk. Starzyny istniały już wtedy kiedy fundowano parafie w Przyłęku były to lata 1410-1411. Starzyny były folwarkiem i liczyły wtedy 20 rodzin. Z tego wynika że te rodziny pracowały jeszcze w zaborze rosyjskim u szlachty. Dopiero Car Aleksander II dla przypodobania się ukazem uwłaszczył chłopów daje im niewielkie działki ziemi.