Kościół św. Andrzeja Apostoła

Kościół św. Andrzeja Apostoła – kościół parafialny w Lipnicy Murowanej, najstarszy i największy z lipnickich kościołów.

1. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych - województwo małopolskie (pol.). 30 września 2014. .

Kościół św. Andrzeja Apostoła – kościół parafialny w Lipnicy Murowanej, najstarszy i największy z lipnickich kościołów.

Historia kościoła

Został wzniesiony z fundacji króla Kazimierza Wielkiego (dokument wydany w dniu 1 lipca 1363 r.). Co najmniej od 1373 r. był ośrodkiem rozległego dekanatu, który swym zasięgiem przez kilka wieków obejmował m.in. Bochnię. W 1784 r. zniesiono dekanat lipnicki, a parafię lipnicką włączono do dekanatu brzeskiego. Dopiero w 1928 r. utworzono ponownie dekanat lipnicki.

Z 1463 r. pochodzi pierwsza wzmianka o istniejącej przy kościele szkole parafialnej. W 1483 r. wójt lipnicki Łukasz Waldorf ufundował w kościele ołtarz Wniebowzięcia NMP. Kościół ulegał częstym zniszczeniom wraz z miastem, w tym w czasie pożarów w latach 1500, 1740, 1810, 1820, 1824. Zniszczony w czasie najazdu szwedzkiego w 1655 r., został później gruntownie odremontowany. Przebudowany w latach 1720 i 1754, był ponownie konsekrowany przez biskupa sufragana krakowskiego Michała Kunickiego. Po pożarze z 1820 r. odbudowany i znów konsekrowany przez biskupa krakowskiego Grzegorza T. Zieglera. Po rozległych pracach remontowych, prowadzonych od 1973 r., podczas których częściowo odsłonięto pierwotne, gotyckie portale, w 1976 r. kościół ponownie otynkowano z zewnątrz. Ostatnia rewitalizacja kościoła miała miejsce w latach 2009-2011.

Architektura i wyposażenie

Kościół usytuowany został na skraju dawnego miasta i od początku wyróżniał się imponującą bryłą. Wzniesiony w stylu gotyckim. Murowany, z węższym prezbiterium zamkniętym dwubocznie, wyróżnia się masywną, czworoboczną wieżą na osi, wspartą we frontowych narożnikach potężnymi przyporami. Dach dwuspadowy, jednokalenicowy, z niewielką, czworoboczną wieżyczką sygnaturki na kalenicy.

Wnętrze zdobi bogata polichromia figuralna i ornamentalna, wykonana w 1863 r. przez A. Miklasińskiego z Bochni, odnawiana w latach 1913 i 1975. Ołtarz główny z 1887 r. dłuta Ludwika Sikorskiego z Zakliczyna. W ołtarzu obraz św. Andrzeja Apostoła, odnowiony w latach 1913 i 1973. Ołtarze boczne: Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz św. Józefa z 1889 r., również dłuta L. Sikorskiego, odnawiane w latach 1913 i 1975. Najstarszy ołtarz, rokokowy, w południowej kaplicy Pana Jezusa Ukrzyżowanego, pochodzi najpóźniej z roku 1773. Ołtarz Matki Bożej Majowej z 1896 r., dzieło Władysława Łuczkiewicza, był odnawiany w 2007 r. Ołtarz pod chórem, z 1863 r., zawiera cenną gotycką rzeźbę przedstawiającą Matkę Boską z Dzieciątkiem Jezus, pochodzącą z ok. 1370 r., a więc sprzed epoki tzw. „pięknych Madonn”. Godna uwagi jest również rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego na tęczy z XVII w. W zakrystii rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego z XVIII w. Ambona z 1889 r., odnowiona w 1970 r.

Przy wejściu bocznym chrzcielnica kamienna z XIV w., przy głównym – z XV w. Ta pierwsza na pewno pamięta najwybitniejszego syna miasta – św. Szymona z Lipnicy. W zwieńczeniu ołtarza św. Józefa znajduje się obraz przedstawiający św. Szymona, a duże malowidło przedstawiające go znajduje się również na ścianie prezbiterium.