Cmentarz Rakowicki Wojskowy

Cmentarz wojskowy – znajduje się w Krakowie na obszarze Dzielnicy I Stare Miasto, przy ul. Prandoty 1. Ma powierzchnię około 11 ha.

Cmentarz wojskowy – znajduje się w Krakowie na obszarze Dzielnicy I Stare Miasto, przy ul. Prandoty 1. Ma powierzchnię około 11 ha.

Historia

Kraków, mimo że był siedzibą silnego garnizonu austriackiego (Twierdza Kraków), nie posiadał odrębnego cmentarza wojskowego. Poległych i zmarłych żołnierzy chowano na Cmentarzu Miejskim (Rakowickim).

Lata I wojny światowej i bliskość frontu, przyniosły tak dużo ofiar, że zaczęło brakować miejsc na dziewięciu cmentarzach cywilnych Krakowa. Tylko na Cmentarzu Miejskim pochowano ponad 9000 poległych żołnierzy. Sytuacja ta zmusiła władze miejskie i wojskowe do działania. Jednak spory kompetencyjne spowodowały, że cmentarz powstał dopiero dwa lata po wojnie.

W 1920 roku na terenie dawnego placu ćwiczeń wojskowych jednostki saperów byłej austriackiej cesarsko-królewskiej armii, znajdującego się na przedmieściu Warszawskie przy ul. Prandoty, powstał niewielki, liczący 10 kwadratowych kwater, cmentarz wojskowy. Pierwszymi chowanymi tu osobami byli zmarli żołnierze i oficerowie Wojska Polskiego oraz członkowie ich rodzin, weterani Powstania styczniowego, żołnierze polegli w wojnie polsko-bolszewickiej, powstańcy śląscy, powstańcy wielkopolscy. Gdy w latach 30. ubiegłego wieku zwiększono obszar Cmentarza Rakowickiego, obie nekropolie dzieliła tylko ul. Prandoty. W okresie II wojny światowej grzebano na cmentarzu żołnierzy Wojska Polskiego, żołnierzy niemieckich, jeńców brytyjskich, a w 1945 r. żołnierzy Armii Czerwonej.

Po 1945 r. cmentarzem zaczęło zarządzać miasto, uporządkowano pochówki żołnierskie, przeprowadzono ekshumacje oraz utworzono odrębne kwatery żołnierzy różnych armii, rozszerzono cmentarz i zaczęto chować na nim osoby cywilne a numeracja kwater była kontynuacją numeracji Cmentarza Rakowickiego. Obecnie oprócz żołnierzy spoczywa na nim wielu ludzi nauki, kultury, artyści, politycy, sportowcy. Aktualnie cmentarz jest zarządzany razem z Cmentarzem Rakowickim i jest często traktowany jako jego wojskowa część, chociaż jest to i zawsze była odrębna nekropolia.

Kwatery

Powstańcy styczniowi

21 stycznia 1919 r., w 56. rocznicę wybuchu powstania, otrzymali rozkazem Marszałka Piłsudskiego, honorowy tytuł poruczników-weteranów WP i prawo noszenia galowego munduru. Otrzymali też prawo do pochówku na nowo utworzonym cmentarzu wojskowym w Krakowie. Są to dwa niewielkie rzędy grobów w kwaterach 1 i 3, w których pochowano 17 powstańców. Ich groby mają jednolitą formę a fundowane były przez Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów.

W pasie 106. znajduje się grobowiec-mauzoleum uczestników powstań śląskich i powstania wielkopolskiego.

I wojna światowa

Cmentarz wojenny nr 388 Kraków-Rakowice, kwatera 3

50°04′40″N 19°57′18″E

Kwatery 1, 2, 3, 4 cmentarza to część austriackiego Cmentarza wojennego nr 388, główna część, dwie pozostałe kwatery, znajdują się na Cmentarzu Rakowickim. Z oryginalnego wyglądu cmentarza, projektu inż. Huperta, nie zachowało się prawie nic.

Podczas kilku przebudów w latach 30. ubiegłego wieku, poprzestawiano krzyże nagrobne w ten sposób że nie wiadomo właściwie do jakiej armii należą żołnierze leżący pod nimi. Pochowano na nim żołnierzy austro-węgierskich oraz rosyjskich poległych w latach 1914-1918 a ekshumowanych z przypadkowych miejsc pochówku w okolicach Krakowa oraz żołnierzy z garnizonu krakowskiego zmarłych w latach 1918-1939.

Wojna polsko-bolszewicka

Krakowską młodzież, poległą w latach 1914-1920 upamiętnia pomnik odsłonięty w 1926 r. i nazywany wówczas (choć nazwa ta się nie przyjęła) Pomnikiem Krakowskich Orląt. Był on dedykowany młodzieży szkół średnich Kuratorium Okręgu Krakowskiego. Na tablicach znajdujących się na pomniku wymieniono uczniów kilkudziesięciu gimnazjów i seminariów nauczycielskich w Krakowie, w Białej, Chrzanowie, Gorlicach, Częstochowie, Jaśle, Miechowie, Kielcach, Myślenicach, Nowym Targu, Olkuszu, Ostrowcu, Radomiu, Sosnowcu, Solcu, Starym Sączu, Sandomierzu, Tarnowie i Wieliczce, Zawierciu.

II wojna światowa

Kwatera żołnierzy Wojska Polskiego

50°04′37″N 19°57′18″E

Po stronie lewej od wejścia na cmentarz, znajduje się kwatera żołnierzy Wojska Polskiego poległych we wrześniu 1939 roku w okolicach Krakowa. Pochowano tutaj 146 żołnierzy polskich. Upamiętnia ich pomnik odsłonięty w 1990 roku a będący dziełem Piotra Chwastarza, Henryka Olszówki i Grzegorza Kawczyńskiego. W 1993 roku złożono przy nim 52 urny z ziemią z pól bitewnych Armii Kraków oraz z Katynia, Ostaszkowa i Miednoje.

Kwatera żołnierzy Wspólnoty Brytyjskiej

50°04′43″N 19°57′13″E

Znajduje się w zachodniej części cmentarza. Jest to jeden z trzech wojennych cmentarzy brytyjskich na ziemiach polskich. Prosty krzyż pośrodku kwatery, proste płyty nagrobne z nazwiskami, godłami pułków lub jednostek oraz pięknie utrzymana zieleń wyróżniają wszystkie wojenne cmentarze brytyjskie na całym świecie. Spoczywa tutaj 522 poddanych brytyjskiego monarchy: 360 żołnierzy, 128 lotników, 7 marynarzy, 24 osoby cywilne oraz 3 osoby nieznane. Polegli oni i zmarli w Polsce południowej, w czasie II wojny światowej, a po zakończeniu działań wojennych ich prochy zostały przeniesione do tej kwatery. Spoczywają tutaj m.in. jeńcy ze stalagu VIII B Lamsdorf i szpitala w Langenbielau oraz lotnicy z bazy w Brindisi, zestrzeleni nad Polską gdy lecieli ze zrzutami, by wesprzeć Powstanie warszawskie.

Kwatera żołnierzy radzieckich

50°04′42″N 19°57′20″E

Znajduje się w północnej części cmentarza. W 156 mogiłach zbiorowych pochowano 1578 żołnierzy 59. i 60. Armii 1 Frontu Ukraińskiego poległych w ofensywie styczniowej 1945 roku. Upamiętnia ich krzyż prawosławny oraz pomnik autorstwa Leonarda Demarczyka. Tutaj przeniesiono w lipcu 1997 roku prochy 19 żołnierzy i pomnik (dzieło Karola Muszkieta) z cmentarza znajdującego się od 1945 na Plantach przy Barbakanie.

Kwatery żołnierzy niemieckich

50°04′38″N 19°57′19″E

Znajdują się obok kwatery żołnierzy polskich. Dwie kwatery, gdzie pochowano 2750 żołnierzy niemieckich poległych w latach 1939-1945, których upamiętniono w 1992 r. prostymi kamiennymi krzyżami i tablicą z napisem: niemieckim AUS DIESEM FRIEDHOF RUHEN 2750 DEUTSCHE SOLDATEN DES KRIEGES 1939-1945 GEDENKET IHRER UND DER OPFER ALLER KRIEGE oraz polskim TU SPOCZYWA 2750 ŻOŁNIERZY NIEMIECKICH WOJNY 1939-1945 DLA ICH PAMIĘCI I PAMIĘCI OFIAR WSZYSTKICH WOJEN.

W pobliżu, po drugiej stronie alejki znajduje się rząd mogił. Jest to grób 11 saperów z 13. Kołobrzeskiego Batalionu 6. Pomorskiej Dywizji Piechoty, którzy zginęli 13 maja 1946 roku na lotnisku Czyżyny, likwidując niewypały.

Inni pochowani

Obok pomnika Orląt Krakowskich, w kwaterze żołnierzy I wojny światowej, znajduje się prosta płyta nagrobna Nepomuceny Piaseckiej, żony murarza z Wrześni. Była matką pięciorga dzieci, uczestniczących w 1901 r. w strajku szkolnym we Wrześni. W ich obronie rzuciła się na pruskich żandarmów. Uwięziona, a potem zwolniona za kaucją, przedostała się do zaboru austriackiego, gdzie zamieszkała z rodziną we Lwowie. Ostatnie lata życia spędziła w Krakowie.

Po drugiej stronie pomnika Orląt znajduje się nagrobek gruzińskiego żołnierza Niko Agniaszwilego (*1901-+1928). Był podporucznikiem 4. Pułku Strzelców Podhalańskich Wojska Polskiego. Nic nie wiadomo o jego losach, na płycie nagrobnej widnieje napis – Boże, zwróć wolność Gruzji!

W kwaterze 7 znajduje się grób generała brygady Bernarda Monda. Uczestniczył w I wojnie w szeregach armii austriackiej, w 1916 r. znalazł się do niewoli rosyjskiej. Obrońca Lwowa w 1918 r. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. W kampanii wrześniowej był dowódcą 6. Dywizji Piechoty. W grobie rodzinnym spoczywa też jego syn Adam Mond (+ 1988), żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego.

Kwatery 4 i 4a – to miejsce spoczynku wielu lotników, współtwórców lotnictwa polskiego np.: Stanisława Jasińskiego pułkownika pilota, szefa lotnictwa Naczelnego Dowództwa w 1918-1920 r., podczas wojny polsko-bolszewickiej; Jana Sendorka oficera Legionów, podpułkownika pilota WP, Władysława Madeyskiego, instruktora POW, oficera Legionów, kapitana lotnictwa i szefa Wydziału Aeronautyki WP, który podczas II wojny był zastępcą dowódcy Dywizjonu 309.

W kwaterze 6 spoczywa obrońca Westerplatte lekarz Mieczysław Słaby

Jest to miejsce gdzie znajdują się groby wielu ludzi nauki i sztuki, sportowców. Pochowano tutaj malarza, profesora ASP w Krakowie Wacława Taranczewskiego, na którego grobie znajduje się rzeźba „Chrystus król Wszechświata” Bronisława Chromego. Jest grób Czesława Marchewczyka hokeisty i działacza sportowego, zawodnika Sokoła, od 1927 r. związanego z Cracovią, uczestnika trzech olimpiad. Są groby: Juliana Aleksandrowicza ps. Doktor Twardy, lekarza internisty, profesora medycyny, hematologa, Karola Buczka historyka-mediewisty, Jana Buszka (*1906-+1985) Króla Waletów, kierownika Domu Studenckiego UJ Żaczek, Wiesława Kielara więźnia obozu Auschwitz (numer obozowy 290), operatora filmowego i literata, Jana Weyssenhoffa fizyka, profesora Uniwersytetu Wileńskiego, Jagiellońskiego i Politechniki Lwowskiej, członka PAU i PAN.

Na cmentarzu wojskowym najczęściej odwiedzanym jest grób rodziny papieża Jana Pawła II. Spoczywają w nim Jego rodzice: Emilia z Kaczorowskich i Karol Wojtyła oraz brat – Edmund Wojtyła. Grobowiec rodziny Wojtyłów i Kaczorowskich znajduje się w kwaterze VI, grób nr 11. Pobyty Jana Pawła II na Cmentarzu Rakowickim i jego modlitwę przy grobie najbliższych upamiętnia pomnik wykonany przez prof. Czesława Dźwigaja odsłonięty w dniu 9 kwietnia 2005 r. a znajdujący się przy bramie cmentarza.