Polder Buków

Polder Buków – to sztuczny zbiornik przeciwpowodziowy na Odrze, wchodzący w skład przyszłego zbiornika Racibórz Dolny o pojemności ok. 53 mln m³. Okresowo całkowicie zalewany, położony na terenie trzech gmin – Gorzyce i Lubomia w powiecie wodzisławskim i Krzyżanowice w powiecie raciborskim całość na terenie województwa śląskiego.

Nazwa polderu pochodzi od sąsiadującej z nim wsi Buków położonej w gminie Lubomia w powiecie wodzisławskim w obrębie której zlokalizowana jest zapora. Budowany w latach 1989-2002 polder ma około 830 ha powierzchni, z tego 542 ha (2/3 powierzchni polderu) znajduje się w powiecie wodzisławskim. Polder może przyjąć około 53 mln m³ wody. Pojemność zbiornika zwiększa się systematycznie w związku z prowadzoną eksplatacją żwirowisk. Wraz ze zbiornikiem Racibórz Dolny stanowi jeden z głównych systemów ochrony przeciwpowodziowej głównie dla Raciborza i Kędzierzyna Koźle ale w pewnym stopniu również dla Opola i Wrocławia.

Ze względu na okresowe zalewanie i duże ograniczenie w obrębie polderu gospodarki rolnej wzrosła na jego terenie bioróżnorodność, stał się siedliskiem wielu rzadkich gatunków roślin błotnych i zwierząt, co w połączeniu ze starorzeczami i zalanymi wyrobiskami oraz sąsiedztwem Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Wielikąt uczyniło z niego bardzo atrakcyjny teren dla turystyki i rekreacji blisko położonych ośrodków miejskich takich jak np. Wodzisław Śląski, Racibórz jest miejscem wypoczynku i rekreacji mieszkańców tych miast.

Polder Buków – to sztuczny zbiornik przeciwpowodziowy na Odrze, wchodzący w skład przyszłego zbiornika Racibórz Dolny o pojemności ok. 53 mln m³. Okresowo całkowicie zalewany, położony na terenie trzech gmin – Gorzyce i Lubomia w powiecie wodzisławskim i Krzyżanowice w powiecie raciborskim całość na terenie województwa śląskiego.

Nazwa polderu pochodzi od sąsiadującej z nim wsi Buków położonej w gminie Lubomia w powiecie wodzisławskim w obrębie której zlokalizowana jest zapora. Budowany w latach 1989-2002 polder ma około 830 ha powierzchni, z tego 542 ha (2/3 powierzchni polderu) znajduje się w powiecie wodzisławskim. Polder może przyjąć około 53 mln m³ wody. Pojemność zbiornika zwiększa się systematycznie w związku z prowadzoną eksplatacją żwirowisk. Wraz ze zbiornikiem Racibórz Dolny stanowi jeden z głównych systemów ochrony przeciwpowodziowej głównie dla Raciborza i Kędzierzyna Koźle ale w pewnym stopniu również dla Opola i Wrocławia.

Ze względu na okresowe zalewanie i duże ograniczenie w obrębie polderu gospodarki rolnej wzrosła na jego terenie bioróżnorodność, stał się siedliskiem wielu rzadkich gatunków roślin błotnych i zwierząt, co w połączeniu ze starorzeczami i zalanymi wyrobiskami oraz sąsiedztwem Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Wielikąt uczyniło z niego bardzo atrakcyjny teren dla turystyki i rekreacji blisko położonych ośrodków miejskich takich jak np. Wodzisław Śląski, Racibórz jest miejscem wypoczynku i rekreacji mieszkańców tych miast.

Dane techniczne

Polder dzieli się na dwie części: przepływową (niesterowną) i sterowaną. Obie części przedzielone są wałem.

• Przelew powierzchniowy wraz z jazem ruchomym (sterowanie wodą na polderze; dolna budowla wpustowa w postaci 6 otworowego jazu zastawkowego)
• Trzy wpustowe denna (niesterowna) 185,7 m. n.p.m.; dolna (sterowana): 191 do 194 m n.p.m.; górna (niesterowna): 194 m n.p.m. (szerokości 200 m)
• Zapory ziemne oraz obwałowania na długości 14,5 km (szerokość korony ok. 4 metry; średnia rzędna korony zapory 197,70 m n.p.m.)
• Największa skuteczność przy przepływie 1400-2200 m³/s (skuteczność redukcji przepływu kulminacyjnego 12,8 - 6%), (redukcja największych fal 2-6%)
• Powierzchnia zbiornika - 830 ha
• Powierzchnia zalewu w okresie napełnienia wynosi 710 ha
• Pojemność maksymalna 53 mln m³ (w tym 27 mln m³ w części sterowanej polderu)

Napełnianie zbiornika odbywa się w czterech etapach:

• przy napełnieniu części przepływowej polderu wodą powodziową Odry do rzędnej niższej od 191,0 m.n.p.m., zostaje z tej części wytracona pojemność jeziorowa rzędu 9 mln. m³, zaś w części sterowanej tworzy się dyspozycyjna pojemność powodziowa około 4 mln. m³.
• wzrost napełnień przepływowej części polderu od 191,0 m. n.p.m. do 194 m.n.p.m. powoduje wytracenie w tej części kolejnych 9 mln. m³ pojemności jeziorowej, zaś w części sterowanej dyspozycyjna pojemność powodziowa wzrasta o dalszych ok. 10 mln. m³, tj. do ok. 14 mln. m³ ogółem; taką pojemność powodziową można aktywnie wykorzystać na polderze do redukcji szczytów fal powodziowych średniej wielkości.
• przy przejściu dużych fal powodziowych, gdy stany wody w przepływowej części polderu przekroczą 194,0 m. n.p.m. przy górnej niesterownej budowli wpustowej, następuje samorzutne przelanie się przez nią części wielkich wód Odry i wytracenie wygospodarowanej pojemności powodziowej sterowanej części polderu.
• po zrównaniu się poziomów wody w obu częściach polderu przy przekroczonej rzędnej 194,0 m.n.p.m obie części polderu tworzą jeden akwen dysponujący wyłącznie pojemnością jeziorową.

Pojemność dająca się aktywnie wykorzystać do redukcji szczytów fal powodziowych jest umiejscowiona tylko w części sterowanej (od 191 do 194 m. n.p.m.).

Część przepływowa polderu (od 185,7 do 191 oraz powyżej 194 m. n.p.m.) dysponuje wyłącznie retencją jeziorową, która sukcesywnie wypełnia się z czoła fali i daje nikłą redukcję kulminacyjnego przepływu rzeki Odry.

Ochrona przeciwpowodziowa

Powódź 2006

29 marca 2006, podczas wezbrania Odry przyczynił się do obniżenia fali powodziowej na Odrze. Na jazie Buków pierwszy raz w historii otwarto sześć śluz, prawa część polderu przyjęła około 2 mln metrów sześciennych wody.

Powódź 2010

Podczas powodzi w 2010 roku, nocą z 17 na 18 maja 2010 w krytycznym momencie Polder Buków złagodził falę kulminacyjną na Odrze z ok. 2000 m³/s do stanu ok. 1700 m³/s (maksymalnie o około 300 m³/s). Przelewem stałym Polder Buków zaczął się napełniać w dniu 17 maja 2010r. o godz. 12:00 całkowite, wypełnienie Polderu zakończyło się dnia 18 maja 2010 o godz. 7:00. Ilość wody przejęta przez Polder w czasie fali kulminacyjnej określa się na 54 mln m³. Po zapełnieniu zbiornika do Raciborza nadeszła opóźniona i nieco złagodzona fala kulminacyjna na Odrze. Napełnienie polderu spowodowało, że zagrożone zostały wały obiektu, jednakże sytuacja została opanowana przez strażaków. 21 maja 2010 w związku z obniżeniem się poziomu wody w rzece Odrze następowało powolne i kontrolowane opróżnianie polderu (otwarto 1 klapę- odprowadzane było ok. 80 m³/s, zaś w godzinach popołudniowych 21 maja 2010 zwiększono zrzut wody z polderu do 150 m³/s.

Kolejna fala wezbraniowa wystąpiła 2 czerwca 2010 roku, częściowo opróżniony już Polder Buków został ponownie uruchomiony przy stanie wody 680 cm w Krzyżanowicach. W następnych dniach zrzucano wodę ze zbiornika w ilości 40 m³/s.