Pałac Królewski w Łobzowie

Pałac Królewski w Łobzowie – zabytkowy pałac z XVI w. zlokalizowany w Krakowie przy ul. Podchorążych 1 (dawne przedmieście Krakowa), będący częścią zespołu pałacowo-parkowego w Łobzowie, stanowiącego własność królewską.

Pałac Królewski w Łobzowie – zabytkowy pałac z XVI w. zlokalizowany w Krakowie przy ul. Podchorążych 1 (dawne przedmieście Krakowa), będący częścią zespołu pałacowo-parkowego w Łobzowie, stanowiącego własność królewską.

Historia

Gotycki Zamek Królewski XIV - XVI wiek

Historia tej królewskiej rezydencji zaczyna się w XIV wieku za panowania Kazimierza Wielkiego. Wówczas przy trakcie handlowym, który wiódł z Krakowa na Śląsk wzniesiono murowany budynek o charakterze wieży mieszkalno-obronnej , zwany w źródłach fortalicium, którego relikty do dzisiaj tkwią w murach pałacu. Drewniany gotycki zameczek z wieżą (castellum) wybudowany został w 1357 r. (lub 1367 r.) przez Kazimierza Wielkiego i pełnił funkcję letniej rezydencji królewskiej. Według legendy zamieszkiwały tam kochanki Kazimierza Wielkiego, w tym piękna Esterka, z którą według Jana Długosza miał dwóch synów, Niemierzę i Pełkę, a także córki.

Manierystyczny Pałac Królewski XVI - XVII wiek

Za panowania Stefana Batorego i Anny Jagiellonki, na przełomie XVI i XVII wieku gotycką rezydencję przekształcono w manierystyczny pałac. Pracę zlecił Batory Santiemu Gucciemu. Zaprojektował on także rozległy ogród. Na południe od części reprezentacyjnej, poza traktem królewskim, znajdował się obszar gospodarczy z folwarkiem (w części zachodniej) oraz dwoma stawami (w części wschodniej). Pomiędzy stawami a folwarkiem, od strony wsi Łobzów biegła droga prowadząca do zamku. Wejście do pałacu prowadziło przez bramę w murze zamykającym zespół od strony wschodniej. Południową granicę zespołu stanowiła Młynówka Królewska, nad którą znajdował się most z budynkiem bramnym.

Barokowy Pałac Królewski XVII - XVIII wiek

Kolejne przemiany miały miejsce za panowania Zygmunta III, kiedy to, w latach 1602-1605, Giovanni Trevano nadał pałacowi szatę barokową. W latach 1642-1646 budowlę odrestaurowano. Kolejni Wazowie - Władysław IV i Jan Kazimierz również nie szczędzili środków na utrzymanie reprezentacyjnego charakteru rezydencji. Źródła historyczne wskazują, że pałac w Łobzowie budził zachwyt wśród ówczesnych. W 1655 roku rezydencja została zniszczona przez wojska szwedzkie.

W okresie panowania Jana III Sobieskiego (1674-1696) pałac został wyremontowany. Podczas wojny z Turcją w pałacu zamieszkała królowa Maria Kazimiera z dziećmi. Po powrocie król świętował zwycięstwo w Łobzowie, nie zaś na Wawelu. W pałacu wystawiano trofea wojenne.

W XVIII wieku rezydencja królewska w Łobzowie podupadła, głównie ze względu na brak zainteresowania nią ze strony królów z dynastii Wettynów.

Losy rezydencji w XIX i XX wieku

Za czasów zaborów losy pałacu były różne. Austriacy początkowo oddali posiadłość w wieczystą dzierżawę niejakiemu Beniszowi w zamian za zobowiązanie się do utrzymywania pałacu i ogrodu w stanie jego świetności. Gdy jego spadkobiercy nie wywiązali się z nałożonego zadania, Austriacy wykupili Łobzów z wieczystej dzierżawy przeznaczając go na Szkołę Kadetów (tzw. C.K. Instytut Kadetów). Po 1918 ulokowano tu Szkołę Podchorążych, a po II wojnie światowej posiadłość przekazano Politechnice Krakowskiej.

Współczesność (XXI wiek)

Obecnie gmach pałacu nadal należy do Politechniki Krakowskiej. Pałac wpisano do rejestru zabytków dnia 18 listopada 1983 r. pod pozycjami A-127 i A-645 jako "założenie pałacowo-parkowe na Łobzowie". Miłośnicy zabytków oraz historycy sztuki postulują odrestaurowanie pałacu, które niegdyś był określany mianem Drugiego Wersalu. Uwzględniając jego lokalizację w obecnym centrum Krakowa, niewątpliwie byłby ogromną atrakcją turystyczną, tym bardziej że odtworzenia wymagałby tylko ogród, zaś pałac jedynie rewitalizacji.