Cerkiew Opieki Matki Bożej na Świętej Górze Jawor

Cerkiew Opieki Matki Bożej na Świętej Górze Jawor – prawosławne sanktuarium na północnym stoku wzniesienia Jawor, drewniana cerkiew, a także otoczone kultem źródełko. Świątynia jest celem wielu pielgrzymek zarówno z Polski, jak i ze Słowacji. Góra Jawor jest uważana przez wyznawców prawosławia za świętą, w związku z objawieniami maryjnymi, jakie miały tam miejsce w okresie międzywojennym.

Cerkiew Opieki Matki Bożej na Świętej Górze Jawor – prawosławne sanktuarium na północnym stoku wzniesienia Jawor, drewniana cerkiew, a także otoczone kultem źródełko. Świątynia jest celem wielu pielgrzymek zarówno z Polski, jak i ze Słowacji. Góra Jawor jest uważana przez wyznawców prawosławia za świętą, w związku z objawieniami maryjnymi, jakie miały tam miejsce w okresie międzywojennym.

Historia sanktuarium

Początki sanktuarium sięgają lat 20. XX w. i wiążą się z objawieniami maryjnymi, których po raz pierwszy doznała w dniu 21 września 1925 jedna z mieszkanek Wysowej. Wieści o powtarzających się objawieniach na polanie pod górą Jawor szybko stały się znane w całej okolicy i przyciągały coraz liczniejsze rzesze pielgrzymów. W związku z tym biskup greckokatolicki z Przemyśla (mimo niechętnego początkowo stanowiska) polecił zbudować w miejscu objawień cerkiew.

Świątynię wzniesiono w 1929. Obiekt zaprojektował nauczyciel Batiuk z Wysowej, natomiast głównym wykonawcą był cieśla Józef Ferenc z Huty Wysowskiej. 14 października tegoż roku (w święto Opieki Matki Bożej) cerkiew została konsekrowana. W okresie okupacji hitlerowskiej sanktuarium nie było odwiedzane ze względu na bliskość granicy Generalnego Gubernatorstwa i Słowacji, co praktycznie uniemożliwiało dostęp do tego terenu. Po wojnie, w wyniku wysiedlenia miejscowej ludności łemkowskiej w ramach Akcji Wisła (1947), opustoszałą świątynię przejęły Wojska Ochrony Pogranicza. W budynku cerkwi urządzono strażnicę, a wyposażenie wnętrza spalono (udało się uratować tylko jedną ikonę). Od 1956, tj. od rozpoczęcia powrotu Łemków na ojcowiznę, czyniono starania o odzyskanie świątyni, jednak nastąpiło to dopiero w 1969. Cerkiew została odremontowana i na nowo wyposażona, przy wydatnej pomocy Łemków z USA. Świątynia weszła w skład parafii św. Michała Archanioła w Wysowej-Zdroju, należącej obecnie do dekanatu Nowy Sącz diecezji przemysko-nowosądeckiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Architektura cerkwi

Budowla wzniesiona na kamiennej podmurówce, drewniana, o konstrukcji zrębowej, salowa, zamknięta trójbocznie. Od frontu dwukondygnacyjny, częściowo oszklony przedsionek. Z boku nawy zakrystia z oddzielnym wejściem. Dachy cerkwi blaszane (pierwotnie kryte gontem). Świątynia posiada dwie wieżyczki (zwieńczone daszkami namiotowymi z ośmioramiennymi krzyżami) – nad przedsionkiem i nawą. Wnętrze ozdobione polichromią wykonaną po 1969. Ikony w większości współczesne.

Święta

Główne uroczystości w sanktuarium odbywają się:

• w piątą niedzielę po Wielkanocy – w trakcie nabożeństwa ma miejsce obrzęd święcenia wody z pobliskiego źródełka, którą następnie wierni zabierają do domów,
• w święto Apostołów Piotra i Pawła (12 lipca, czyli według starego stylu 29 czerwca) – tego dnia wyrusza z Wysowej procesja, której uczestnicy niosą krzyże, wkopywane następnie w sąsiedztwie cerkwi,
• w święto Opieki Matki Bożej (14 października, czyli według starego stylu 1 października) – w uroczystości biorą udział również miejscowi grekokatolicy.