Teatr Miejski im. Juliusza Słowackiego

Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie – teatr w Krakowie, otwarty 21 października 1893.

Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie – teatr w Krakowie, otwarty 21 października 1893.

Historia

Budynek teatru wzniesiono w latach 1891-93 na miejscu wyburzonego w 1892 kościoła Ducha Świętego. Budynek jest utrzymany w stylu eklektycznym z przewagą neobaroku (częstym w tym okresie w państwie habsburskim). Tę nową scenę narodową w Krakowie dla zespołu występującego przy ul. Jagiellońskiej zaprojektował Jan Zawiejski. Był to pierwszy budynek w Krakowie, który posiadał oświetlenie elektryczne. Początkowo nosił nazwę "Teatr Miejski", dopiero w 1909 otrzymał imię Juliusza Słowackiego.

Pomysłodawcą budowy teatru był Walery Rzewuski, który stosowny wniosek przedstawił krakowskiej Radzie Miejskiej 5 września 1872 r. Nowy wniosek w tej sprawie zgłosił 7 października 1877 r. Rada Miejska w 17 czerwca 1886 r. przeprowadziła debatę na temat lokalizacji i budowy nowego teatru. 1 sierpnia 1888 r. rozpisano międzynarodowy konkurs na projekt architektoniczny gmachu teatru. W styczniu 1890 r. przyjęto do realizacji projekt 36-letniego Jana Zawiejskiego, z którym zawarto umowę 18 marca 1891 r. Kamień węgielny położono 2 czerwca 1891 r. Okolicznościowe dokumenty pod kamieniem złożyły Helena Modrzejewska i Antonina Hoffmann. Ogólny koszt budowy teatru wyniósł 767 tys. zł reńskich. W kwietniu 1892 r. Rada Miejska postanowiła teatr wydzierżawić (w styczniu 1893 r. adwokat Faustyn Jakubowski sporządził projekt umowy o dzierżawę). 13 lipca 1893 r. ogłoszono konkurs na sześcioletnią dzierżawę teatru, a 27 lipca tegoż roku radni przyznali dzierżawę Tadeuszowi Pawlikowskiemu. Pierwsza robocza próba w teatrze miała miejsce 11 września 1893 r. Odbyła się ona we foyer, gdyż na scenie trwały jeszcze prace instalacyjne. Próba generalna miała miejsce 20 października. Uroczystego otwarcia nowego teatru dokonano o godz. 12:00 w południe 21 października. Podczas pierwszego spektaklu wystawiono fragmenty utworów Mickiewicza, Słowackiego i Fredry. Przez następnych pięć tygodni wystawiano wyłącznie polski repertuar.

Teatr miał na koncie prapremiery dramatów romantycznych, modernistycznych i z okresu 20-lecia międzywojennego. W czasie II wojny światowej w gmachu Teatru Słowackiego działał teatr niemiecki. Ostatnie przedwojenne przedstawienie polski zespół dał jesienią 1939, a ponowną pracę rozpoczął 19 lutego 1945.

Od 27 marca 1976 obok głównej sceny istnieje Scena Miniatura, tzw. mała scena przy placu św. Ducha 2, która stanęła w budynku dawnej elektrowni. W ramach teatru od 2000 działa też Scena Przy Pompie (letnia scena ogródkowa), a 7 listopada 2003 rozpoczęła działalność Scena W Bramie, zaadaptowana z dawnego magazynu dekoracji (scena eksperymentalna) – obie przy placu św. Ducha 4. Od 2002 w teatrze odbywają się spotkania Krakowskiego Salonu Poezji.

Architektura

Fasada

Fasada ujęta w dwa ryzality zwieńczone alegorycznymi postaciami: z lewej Poezja, Dramat i Komedia (autor: Tadeusz Błotnicki), z prawej Muzyka, Opera i Operetka (autor: Alfred Daun). Poniżej gzymsu znajdują się alegoryczne popiersia Wesołości i Smutku (autor: Mieczysław Zawiejski). Na froncie fasady widnieje napis "Kraków narodowej sztuce". Na szczycie znajdują się posągi młodzieńca w kontuszu (Tadeusz) i młodej kobiety w szlacheckim stroju (Zosia) autorstwa Michała Korpala.

Wnętrze

Do foyer na pierwszym piętrze prowadzi eklektyczna klatka schodowa. Dekorację stiukową wykonał Alfred Putz. W westybulu znajduje się popiersie i projekt pomnika Stanisława Wyspiańskiego autorstwa Bronisława Chromego, popiersie Karola Kruzera, oraz tablica upamiętniająca Jana Zawiejskiego. Są tu również popiersia twórców polskiego teatru: Aleksandra Fredry, Jana Nepomucena Kamińskiego i Wojciecha Bogusławskiego. Pierwotnie teatr miał 922 miejsca. Po przebudowie liczba miejsc uległa znacznemu zmniejszeniu (powiększono odstępy między rzędzami, co spowodowało likwidację kilku rzędów na parterze oraz zlikwidowano tzw. straponteny.

Dyrektorzy teatru

• Tadeusz Pawlikowski (1893-1899)
• Józef Kotarbiński (1899-1905)
• Ludwik Solski (1905-1913)
• Tadeusz Pawlikowski (1913-1915)
• Lucjan Rydel (1915-1916)
• Adam Grzymała-Siedlecki (1916-1918)
• Juliusz Osterwa (1932-1935)
• Juliusz Osterwa (1946-1947)
• Andrzej Kijowski (1981)
• Krzysztof Orzechowski (od 1999)

Ciekawostki

W 1900 roku przed głównym wejściem do gmachu teatru ustawiono pomnik hr. Aleksandra Fredry autorstwa Cypriana Godebskiego. Nie był to przypadek, gdyż to właśnie Fredro przez pierwsze lata "patronował" tej krakowskiej scenie. W roku 1909 autor "Zemsty" musiał oddać patronat Juliuszowi Słowackiemu, ale jego pomnik pozostał na miejscu.

Od 27 marca 2009 Teatr im. J. Słowackiego, jako pierwszy w Polsce, oferuje możliwość zakupu biletu na spektakl przy pomocy telefonu komórkowego. Widz ma możliwość obejrzenia na stronie internetowej rozmieszczenia wolnych miejsc na widowni. Opłata za bilet wniesiona przy użyciu telefonu komórkowego jest wliczana w rachunek telefoniczny.