Pałac w Nieborowie

Pałac w Nieborowie – barokowy pałac zaprojektowany przez Tylmana z Gameren na zlecenie Michała Stefana Radziejowskiego, znajdujący się w Nieborowie. Pałac od 1774 do 1944 należał do rodziny Radziwiłłów. Po drugiej wojnie światowej stał się oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie.

Pałac w Nieborowie – barokowy pałac zaprojektowany przez Tylmana z Gameren na zlecenie Michała Stefana Radziejowskiego, znajdujący się w Nieborowie. Pałac od 1774 do 1944 należał do rodziny Radziwiłłów. Po drugiej wojnie światowej stał się oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie.

Historia

Pomiędzy 1690 a 1696 prymas Michał Stefan Radziejowski nabył Nieborów i wybudował w nim pałac, w którym bywał jednak tylko okazjonalnie. Już w 1697 sprzedał dobra nieborowskie Jerzemu Towiańskiemu. Przez kolejne stulecie często zmieniał właścicieli: byli nimi Jakub Lubomirski – kuchmistrz koronny, Stanisław Łochocki (kasztelan dobrzyński) i Michał Kazimierz Ogiński – wojewoda wileński. Od 1774 pałac należał do księcia Michała Hieronima Radziwiłła, który zgromadził tam bogatą kolekcję obrazów i kontynuował przy wsparciu swojej żony Heleny urządzanie wnętrz w stylu rokokowym i klasycystycznym na podstawie projektu Szymona Bogumiła Zuga. Zug był również autorem projektu ogrodu francuskiego wokół pałacu. Przez pokoje pałacu w Nieborowie przewinęło się wiele znanych postaci: głowy państw Stanisław August Poniatowski, Fryderyk Wilhelm, cesarz Aleksander I, artyści: Julian Ursyn Niemcewicz, Jan Piotr Norblin, Aleksander Orłowski, Stanisław Trembecki. Już w 1835 roku Antoni Blank sporządził liczący 145 stron spis dzieł sztuki przechowywanych w galerii nieborowskiej.

Od 1841 roku pałac należał do syna Michała Hieronima – Michała Gedeona Radziwiłła. W połowie XIX wieku zbiory uległy częściowemu rozproszeniu poprzez wyprzedaż, a także wskutek wyjazdu księcia Zygmunta Radziwiłła do Paryża. Kolekcja roślin z oranżerii, będącej własnością cesarską od 1868 roku posłużyła do wyposażenia Nowej Pomarańczarni w warszawskich Łazienkach. Dawną świetność nieborowskiego pałacu zaczął odbudowywać od 1879 ks. Michał Piotr Radziwiłł. W 1922 roku z inicjatywy księcia Janusza Radziwiłła pałac został nadbudowany o jedną kondygnację, według projektu Romualda Gutta. 3 lutego 1945 pałac został znacjonalizowany w ramach reformy rolnej. Następnie przekazano go Muzeum Narodowemu jako oddział. Pałac wpisany do rejestru zabytków 18 stycznia 1962.

Architektura

Barokowy pałac na planie prostokąta ma dwie kondygnacje. Fasada jest symetryczna, 13-osiowa. Budynek przykryty jest dachem łamanym. Przy elewacji północnej znajdują się dwie wieże ozdobione boniowaniem, pilastrami, gzymsami i blendami. Na wieżach hełmy barokowe. Na osi elewacji północnej i południowej pozorne ryzality z tympanonami. Układ wnętrza dwutraktowy.

Ogrody

W skład zespołu pałacowego wchodzi również zabytkowy park oraz liczne budynki gospodarcze. Od sierpnia 2014 do lutego 2015 płaskorzeźba Porwanie Persefony przez Hadesa poddana była gruntownej konserwacji.

Pałac w mediach i kulturze

W pałacu i otaczającym go ogrodzie kręcono m.in. filmy i seriale: Akademia Pana Kleksa (1984), Pan Samochodzik i niesamowity dwór, Kariera Nikodema Dyzmy, Plebania, Popioły, Ojciec Mateusz, Borys Godunow, Chłopi, Dama Pikowa, Dzieje grzechu, Frankenstein, Hans Christian Andersen, Lalka, Lotna, Łuk Erosa, Nowe przygody Arsena Lupin, Pensja Pani Latter, Szuler, Wielka miłość Balzaka i Złoto dezerterów.

Pałac był odwiedzany również w XIX i XX wieku przez artystów. Konstanty Ildefons Gałczyński, jeden z gości obiektu, napisał na temat miejscowej rzeźby z czasów rzymskich poemat Niobe.