” | Plaszow (Płaszów) – niemiecki obóz pracy przymusowej (niem. Zwangsarbeitslager Plaszow des SS- und Polizeiführers im Distrikt Krakau), później przekształcony w obóz koncentracyjny (niem. Konzentrationslager Plaszow bei Krakau). Założony dla ludności żydowskiej ze zlikwidowanego 14 marca 1943 getta, na terenie dawnych podkrakowskich gmin Podgórze i Wola Duchacka. Powstał jesienią 1942 na terenach dwóch żydowskich cmentarzy z 1887 i 1932, przy ul. Abrahama 3 i przy ul. Jerozolimskiej 25. Objął w pierwszej fazie istnienia w sumie powierzchnię ok. 10 mórg (ok. 5 hektarów). Był jednym z trzech "Żydowskich Obozów Pracy" (niem. Judenarbeitslager), utworzonych pod Krakowem i nosił wówczas nazwę Julag I (pozostałe dwa zbudowano w Prokocimiu – Julag II, i w Bieżanowie – Julag III).
W późniejszym okresie teren obozu rozrósł się do 80 hektarów, a liczba więźniów z początkowych dwóch tysięcy osiągnęła 10, a nawet 25 tysięcy, mieszkających i pracujących w 180 różnego rodzaju budynkach i barakach. Na terenie obozu szyto mundury (zakłady Madritsch), drukowano dokumenty, rozkazy i inne druki władz hitlerowskich. Były w obozie warsztaty samochodowe, elektryczne, stolarskie, ślusarskie i liczne inne. Więźniowie obozu zatrudnieni też byli m.in. w pobliskich kamieniołomach byłej firmy "Liban & Ehrenpreis".
Filie obozu Plaszow umiejscowione były przy większych zakładach przemysłowych; była wśród nich znana z filmu "Lista Schindlera" Fabryka Naczyń Emaliowanych, własność Oskara Schindlera.
Przez obóz Plaszow przeszło prawdopodobnie około 150 tysięcy więźniów, głównie z Małopolski, Węgier i Słowacji (inne dane określają tę liczbę na około 50 tysięcy). Część z nich była wywożona do obozów w Auschwitz i Belzec (w Bełżcu) oraz na roboty do Niemiec.
Zobacz biogramy więźniów.
Latem 1943 Plaszow stał się podobozem obozu koncentracyjnego w Majdanku, a w styczniu 1944 – samodzielnym obozem koncentracyjnym Plaszow (niem. Konzentrationslager Plaszow bei Krakau), przez pewien czas mającym swoje filie w Wieliczce i w Mielcu. W czasie likwidacji przez Niemców gett w różnych miastach Polski nasilały się transporty do obozu Plaszow, dokonywano tu również masowych egzekucji więźniów, m.in. z podległego gestapo krakowskiego więzienia Montelupich - na tzw. Hujowej Górce. Jeszcze w 1943, pod koniec, rozpoczęto budowę komór gazowych i krematoriów, ale ich nie ukończono, dlatego w czasie, kiedy jesienią 1944 Niemcy przystąpili do likwidacji obozu, wysyłali więźniów do obozów, w których czynne były komory i krematoria – głównie do Auschwitz i do Stutthofu. W tym samym czasie do obozu przywożono również grupy więźniów z Warszawy, w związku z upadkiem powstania warszawskiego. Ostatnia grupa więźniów wyjechała z obozu Plaszow do Auschwitz Birkenau II 16 stycznia 1945.
Wśród nielicznych ocalonych więźniów znajduje się 1100 krakowskich Żydów z "listy Schindlera", a także obecny przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie, Tadeusz Jakubowicz.
SS-Hauptsturmführer Amon Göth, komendant obozu, został aresztowany jeszcze we wrześniu 1944 przez władze niemieckie pod zarzutem korupcji i łamania regulaminów (ale nie pod zarzutem morderstwa bądź innych przestępstw przeciw osadzonym w obozie więźniom). Zwolniony z powodu choroby w styczniu 1945 pojechał do sanatorium, gdzie po zakończeniu wojny aresztowali go Amerykanie. Jako zbrodniarza wojennego przekazali go Polsce, gdzie został oskarżony o ludobójstwo, osądzony, skazany na śmierć i powieszony w Krakowie 13 września 1946.
|
