Muzeum w Chrzanowie

Muzeum w Chrzanowie im. Ireny i Mieczysława Mazarakich — placówka muzealna z siedzibą w Chrzanowie, funkcjonująca od 1960 roku. Inicjatorem powołania muzeum i jego późniejszym wieloletnim dyrektorem był profesor Mieczysław Mazaraki. Placówka zarządza aktualnie trzema obiektami na terenie Chrzanowa.

Muzeum w Chrzanowie im. Ireny i Mieczysława Mazarakich — placówka muzealna z siedzibą w Chrzanowie, funkcjonująca od 1960 roku. Inicjatorem powołania muzeum i jego późniejszym wieloletnim dyrektorem był profesor Mieczysław Mazaraki. Placówka zarządza aktualnie trzema obiektami na terenie Chrzanowa.

Budynek Główny

Zlokalizowany w dawnym lamusie dworskim rodziny Ligęzów z końca XVI w. W części zabytkowej zbudowany jest z miejscowego kamienia. Zachował pewne cechy renesansu jak łuk sklepieniowy parteru, czy - znacznie dziś zaburzoną - bryłę architektoniczną. Obecnie piętrowy, częściowo podpiwniczony. Przebudowany przez ostatnich właścicieli, Loewenfeldów, w końcu XIX wieku. W latach 60. i później adaptowany do celów muzealnych dysponuje siedmioma salami wystawowymi i kilkoma pracowniami. Od strony południowej - przybudówka piętrowa z lat 70. Usytuowany jest przy ul. A. Mickiewicza na obrzeżach parku miejskiego, w którym z dawnych, dworskich czasów, zachowało się sporo interesujących drzew i krzewów. W roku 1969 r. Konserwator Wojewódzki wpisał budynek Muzeum do Rejestru Zabytków. Udostępnia następujące wystawy stałe:

• Flora i fauna okolic Chrzanowa
• Skały i minerały Ziemi Chrzanowskiej
• Pradzieje Ziemi Chrzanowskiej
• Fablok - pierwsza fabryka lokomotyw w Polsce
• Chrzanów i Chrzanowianie na przestrzeni dziejów
• W synagodze i w domu żydowskim
• Salonik biedermeierowski

3 maja 2010 roku przed Budynkiem Głównym Muzeum w Chzanowie odsłonięto tablicę upamiętniającą ofiary katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku; posadzono także poświęcony im dąb pamięci.

Dom Urbańczyka

Dom, usytuowany w niewielkim ogrodzie, zakupiono z funduszów miejskich w 1981 r., bezpośrednio od spadkobierców ostatniego właściciela, Tadeusza Urbańczyka. Zaprojektował go i zbudował powiatowy budowniczy, Franciszek Urbańczyk.

Budynek pochodzi zapewne z ostatniej ćwierci XIX stulecia i jest ciekawym przykładem małomiasteczkowego budow- nictwa willowego o wyraźnych cechach regionalnych.

To dom parterowy, z cegły, na podmurówce kamiennej, częściowo podpiwniczony. Dach o konstrukcji drewnianej pokryto dachówką ceramiczną, zakładkową. Elewacja frontowa i boczna posiada bogaty wystrój architektoniczny z drewnianym gankiem w części frontowej.

Walory zabytkowe i estetyczne oraz położenie w dogodnym, centralnym punkcie miasta spowodowały, że w porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Katowicach przeprowadzono kapitalny remont i zaadaptowano budynek dla celów muzealnych.

Zlikwidowano ściany działowe i drzwi do pomieszczeń na parterze oraz schody wewnętrzne, zachowując drewniane odrzwia i uwidaczniając stare podziały konstrukcyjne, tworząc dwustronnie otwarty ciąg wystawowy. W pokoju przylegającym do klatki schodowej pozostawiono drewniany strop kasetonowy. W niedużej części piwnicznej zbudowanej z miejscowego kamienia urządzono oryginalne wnętrze ekspozycyjne. Poddasze przystosowano na pracownie, bibliotekę, archiwum i czytelnię.

Zabytkowy obiekt oddano do użytku jesienią 1985 r., organizując wielką jubileuszową wystawę dorobku Muzeum w XXV lecie jego istnienia.

Adres oddziału: Aleja Henryka 16, Chrzanów

Cmentarz żydowski

Znajdujący się przy ulicy Podwale w Chrzanowie cmentarz żydowski sięga swoimi początkami połowy XVIII wieku. Aż do okresu II wojny światowej jego teren był kilkakrotnie powiększany na drodze dokupywania gruntów, natomiast w okresie jej trwania władze okupacyjne zlikwidowały najstarszą część cmentarza, a kolejnych ograniczeń terenu dokonano w II połowie XX wieku. Najstarszy zachowany do dziś nagrobek pochodzi z 1802 r., zaś ostatnie pochówki datowane są na okres tuż po II wojnie światowej.

Popularnie zwany jest kierkowem, co jest starszą formą słowa kirkut wywodzącego się z niemieckiego kirchhof oznaczającego dziedziniec kościelny, gdzie od średniowiecza zazwyczaj lokowano cmentarze chrześcijańskie. Cmentarz żydowski zakładano najczęściej poza miastem, na piaszczystych pagórkach, a więc w rejonach nieatrakcyjnych pod względem uprawy roli i zabudowy, co dla Żydów było gwarancją nienaruszalności cmentarza zakładanego na wieczność. Najczęstszą formą nagrobków jest pionowa, kamienna stela zwana macewą. Na nagrobkach znajdują się oczywiście epitafia w postaci kilku, kilkunastu linijek tekstu w języku hebrajskim, zawierającego dane osobowe zmarłego – imię, imię ojca, data śmierci, czasem nazwisko, w przypadku kobiet dane męża – uzupełnione lamentacjami oraz laudacjami. Dekorację macew stanowią przedstawienia występujących w Biblii i Talmudzie zwierząt, roślin, detali architektonicznych, niejednokrotnie zaczerpnięte ze sztuki starożytnego Bliskiego Wschodu. Zdarza się, że symbole bezpośrednio odnoszą się do osoby zmarłej np. dłonie w geście błogosławieństwa na grobach kapłanów czy dzban na grobach lewitów.

Na cmentarzu w Chrzanowie znajdują się dwa ohele, czyli budynki wzniesione nad grobami zasłużonych rabinów – północny nad grobem Salomona Bochnera, zaś południowy nad grobami sześciu przedstawicieli rabinackiego rodu Halbersztamów. Niemal w centrum nekropolii ulokowano zbiorową mogiłę osób zamordowanych we wrześniu 1939 r.

Adres: ul. Borowcowa — ul. Podwale, Chrzanów

Dawniej zarządzane obiekty

Do 31 grudnia 2006 pod zarządem Muzeum w Chrzanowie znajdowały się również dwa obiekty w gminie Babice.

Nadwiślański Park Etnograficzny

Skansen zlokalizowany we wsi Wygiełzów.

Zamek Lipowiec

Dawny zamek biskupów krakowskich, położony na wzgórzu w sąsiedztwie wsi Wygiełzów i Babice

Zmiany

Z dniem 1 stycznia 2007 roku instytucja podzieliła się na dwie odrębne jednostki - Muzeum w Chrzanowie im. Ireny i Mieczysława Mazarakich i Muzeum Nadwiślański Park Etnograficzny i Zamek Lipowiec.