Kościół św. Piotra i Pawła

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła – parafialny kościół rzymskokatolicki położony przy ulicy Grodzkiej 52a, w Krakowie.

Znajduje się po wschodniej stronie placu św. Marii Magdaleny, obok kościoła św. Andrzeja. Jest to prawdopodobnie największy pod względem pojemności zabytkowy kościół w Krakowie.

Od 1842 roku służy parafii Wszystkich Świętych.

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła – parafialny kościół rzymskokatolicki położony przy ulicy Grodzkiej 52a, w Krakowie.

Znajduje się po wschodniej stronie placu św. Marii Magdaleny, obok kościoła św. Andrzeja. Jest to prawdopodobnie największy pod względem pojemności zabytkowy kościół w Krakowie.

Od 1842 roku służy parafii Wszystkich Świętych.

Historia

Jest to pierwsza budowla architektury barokowej w Krakowie. Ufundowana została dla jezuitów przez króla Zygmunta III Wazę. Plan kościoła wykonał prawdopodobnie Giovanni de Rossis, plan ten był realizowany od 1597 roku - najpierw przez Józefa Britiusa, a następnie modyfikowany przez Giovanniego Marię Bernardoniego. Ostateczny kształt kościołowi nadał w latach 1605-1619 Giovanni Trevano i to on jest autorem fasady, kopuły i wystroju wnętrza.

Uroczystej konsekracji kościoła dokonano 8 lipca 1635 roku.W latach 1809-1815 świątynia służyła jako cerkiew prawosławna. Od 1842 roku służy parafii Wszystkich Świętych. Około roku 1890 posługę wikarego sprawował w nim św. Józef Bilczewski.

Architektura

Kościół ma szeroki, jednonawowy korpus z nawami bocznymi o charakterze kaplic, transept z kopułą na skrzyżowaniu oraz prostokątne (krótkie) prezbiterium zamknięte półkolistą apsydą.

Fasada

Dwukondygnacyjna fasada z dolomitu przypomina rzymski kościół Santa Susana Carla Maderny, ale są w niej też echa fasady głównego kościoła jezuickiego Il Gesù w Rzymie.

W niszach znajdują się posągi świętych jezuickich: św. Ignacego Loyoli, św. Franciszka Ksawerego, św. Alojzego Gonzagi oraz św. Stanisława Kostki dłuta Dawida Heela, a nad portalem głównym godło zakonu jezuitów; w górnej kondygnacji św. Zygmunt i św. Władysław.

Ogrodzenie placu z rzeźbami apostołów zostało zaprojektowane przez Kacpra Bażankę, a wykonane w roku 1722 przez Dawida Heela z wapienia pińczowskiego. Dziś, na miejscu XVIII-wiecznych, bardzo zniszczonych oryginałów, znajdują się współczesne kopie (także z wapienia pińczowskiego), wykonane przez Kazimierza Jęczmyka. Przyczyną tego stanu są kwaśne deszcze wymywające twarze rzeźb.

Wnętrze

Stiukowa dekoracja, głównie na sklepieniach, jest autorstwa Giovanniego Battisty Falconiego: w apsydzie prezbiterium są to sceny z życia św. Piotra i św. Pawła oraz posągi patronów Polski - św. Wojciecha i św. Stanisława. W nawach bocznych dekoracja staje się bardziej swobodna - pojawiają się tam postacie puttów wplecionych w ornamentalne kompozycje i plafony.

Późnobarokowy ołtarz główny z roku 1735 z rzeźbami Antoniego Frączkiewicza zaprojektowany został prawdopodobnie przez Kacpra Bażankę. Obraz w ołtarzu – "Wręczenie kluczy św. Piotrowi" – namalował około 1820 roku Józef Brodowski (wzorując się na niezachowanym XVIII-wiecznym obrazie Szymona Czechowicza).

Prezbiterium

Przy północnej ścianie prezbiterium znajduje się Nagrobek biskupa Andrzeja Trzebickiego z końca XVII wieku, a przy południowej – obraz przedstawiający Wszystkich Świętych pędzla Szymona Czechowicza z 1763 roku przeniesiony z dawnego kościoła Wszystkich Świętych.

Nawa główna

• wczesnobarokowa ambona
• pomnik Kajetana Florkiewicza (autor: Franciszek Wyspiański, 1877)
• posąg Piotra Skargi (autor: Oskar Sosnowski, 1869) – przeniesiony z katedry na Wawelu na początku XX wieku.
• pomnik papieża Piusa IX (autorzy: Walery Gadomski i Michał Korpal, po 1880)
• chrzcielnica (1528) – przeniesiona z dawnego kościoła pw. Wszystkich Świętych

Transept

Ramię północne:

• wczesnobarokowy ołtarz z obrazem przedstawiającym Matkę Boską i śś. Annę i Joachima;
• nagrobek Rohozińskich i Michałowskich z posągiem Ecce Homo (autor: Marceli Guyski);

Ramię południowe:

• ołtarz św Stanisława Kostki (z obrazem z I poł. XVII w. przedstawiającym świętego);
• pomnik rodziny Bartschów z 1827 roku;
• posąg Maurycego Poniatowskiego (autor: Wiktor Brodzki)
• posąg Maurycego Drużbackiego (autor: Antoni Madeyski, 1912)
• nagrobek rodziny Branickich (projekt: Kacper Bażanka, 1720-27)

Nawy boczne

Nawy boczna północna składa się z kaplic: Męki Pańskiej, Matki Boskiej Loretańskiej, św. Ignacego Loyoli.

Nawa boczna południowa składa się z kaplic: Wieczerzy Pańskiej, Michała Archanioła, Trójcy Świętej.

W kaplicy Wieczerzy Pańskiej znajduje się nagrobek Brzechffów (projekt: Kacper Bażanka, 1716)

Oświetlenie wnętrza zostało podporządkowane teatralizacji sprawowania liturgii w baroku: światło miało skupiać się na księdzu odprawiającym mszę świętą, a boczne filary wspierające kopułę miały stwarzać wrażenie kulis teatralnych.

W 1638 roku przy kościele Jezuici założyli kapelę - największą w ówczesnej Polsce. Śpiewało w niej od 80 do 100 osób.

Krypty

W podziemiach kościoła pochowany jest ks. Piotr Skarga, biskup Andrzej Trzebicki oraz Witold Szeliga Bieliński.

Od stycznia 2010 r. trwają prace nad utworzeniem w podziemiach Panteonu Narodowego.

Wahadło Foucaulta

W kościele jest zawieszone najdłuższe w Polsce wahadło Foucaulta (46,5 m). Co czwartek odbywają się demonstracje, pozwalające zaobserwować (pośrednio) ruch obrotowy Ziemi wokół własnej osi.