” | Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Niemodlinie
Pierwszy kościół w Niemodlinie będącym wtedy jeszcze wsią, jest wzmiankowany w 1228 roku, kiedy książę Kazimierz I opolski wymienia Niemodlin w nadaniu dla swego palatyna Klemensa Gryfity, któremu powierza patronat nad tutejszą świątynią a po nadaniu tejże wsi praw miejskich figuruje od 1290 roku jako kościół parafialny. Funkcję proboszcza sprawuje tu wtedy niejaki Eccehard. Od 1389 do 1810 roku, świątynia niemodlińska była kościołem kolegiackim. W dniu 5 maja 1389 roku Bolko IV Opolski książę niemodliński, zwrócił się do biskupa wrocławskiego Wacława z prośbą o podniesienie kościoła parafialnego w Niemodlinie do rangi kolegiaty. Książę uposażył wikariuszy nowej kolegiaty w beneficja, znajdujące się we wsiach Hanuszów w dystrykcie niemodlińskim, Piotrówek, Szczepanowice i w dziesięciny ze wsi w okręgu głubczyckim. Zachowało się kilka średniowiecznych dokumentów (obecnie przechowywanych w Archiwum Państwowym we Wrocławiu) dotyczących kolegiaty, między innymi dokument Kazimierza księcia cieszyńskiego i oświęcimskiego oraz pana na Głogówku, który darował wikariuszom kolegiaty w Niemodlinie 30 grzywien czynszu rocznego z ruchomego i nieruchomego majątku w Toszku. W tym dokumencie, pochodzącym z 2 kwietnia 1416 roku podano wezwanie kolegiaty Najświętszej Marii Panny. Z 1429 roku pochodzi dokument Bolka V księcia opolskiego, który potwierdził sprzedaż przez Ottona z Głogówka kolegiacie w Niemodlinie 3 grzywien czynszu z Dąbrowy wraz z sołectwem. Zachowały się również dwa dokumenty Wacława biskupa wrocławskiego z 1414 i 1416 roku, który ogłosił testament Aleksego Keterlini kanonika wrocławskiego i prepozyta niemodlińskiego o nadaniu 10 grzywien czynszu dla wikariuszów kościoła kolegiackiego, oraz darowanie przez władze miast Toszka i Pyskowic wymienionych czynszów z dóbr księcia Kazimierza. Ponadto zachowały się trzy dokumenty notarialne, potwierdzające nadania dla kolegiaty czynione przez osoby prywatne. Z 1427 roku pochodzi dokument Andrzeja syna Mieszka Zbylutowica de Scalendis kleryka diecezji wrocławskiej i notariusza publicznego, który potwierdził nadanie Mikołaja de Neppasicz dziedzica we wsi Kozielno 4 grzywien czynszu dla wikariuszów kolegiaty. Drugi tego typu dokument pochodzi z 1429 roku, a wystawił go notariusz Marcin syn Andrzeja z Otmętu, kleryk wrocławski; potwierdził on nadanie Ottona Bees de Kograw czynszu 3 grzywien groszy rocznie dla kolegiaty. Wreszcie trzeci z nich to potwierdzenie przez Andrzeja Ruperti kanonika i oficjała wrocławskiego testamentu Barbary Dreskynne o przekazaniu czynszu Jakubowi Jerstinboch altaryście św. Krzyża w kolegiacie niemodlińskiej. Dokumenty wymieniają również członków władz kolegiaty: pierwszego prepozyta Aleksego Ketirlini (jednocześnie kanonika wrocławskiego), Jana Mochberga wikariusza, Wacława kanonika i Burgmanna altarystę.
Obecny kościół zbudowany został w końcu XIII wieku (prezbiterium). Rozbudowany w drugiej połowie XV wieku (nawa i wieża). Kościół parafialny przechodził zmienne koleje losu. Podczas wojny trzydziestoletniej, 17 czerwca 1640 roku, niemal doszczętnie spłonął. Odbudowany w 1651 roku, został ponownie zniszczony od uderzenia pioruna w 1655 roku. Szczególnie mocno ucierpiała wówczas wieża, po raz drugi zniszczona w 1781 roku, od uderzenia pioruna. Ponownie odbudowana wieża została podwyższona o 86 łokci, otoczono ją galeryjkami ze stożkowym krytym gontem dachem. W 1864 roku wieża znów uległa zniszczeniu, koszt odbudowy wynosił 3900 talarów. Nowa wieża była wyższa od poprzedniej o 9,3 m, jej wysokość wynosiła 62,7 m. Po pożarze w 1640 r. przebudowano zakrystię i wzniesiono kaplice po bokach prezbiterium. W pierwszej połowie XVIII wieku przebudowano nawę i sklepienie z gotyckiego na barokowe. W roku 1865 został odnowiony szczyt zachodni i nadbudowano wieżę (wieżę zakończono wysmukłym hełmem z latarnią). Ostatnią restauracje wewnętrzną przeprowadzono w 1956 roku oraz w latach 80. ubiegłego wieku.
Kościół jest murowany z cegły z użyciem zendrówki i kamienia w przyziemiu (w prezbiterium widoczny układ cegieł wendyjski, a w nawie u wieży układ polski). Z wyjątkiem wieży i ściany zachodniej jest otynkowany. Na zewnątrz opięty jest szkarpami uskokowymi, charakterystycznymi dla stylu gotyckiego. Ściany prezbiterium rozczłonkowane są pilastrami, nawy filarami przyściennymi. Prezbiterium nakryte jest sklepieniem kolebkowo-krzyżowym z dekoracyjnymi żebrami stiukowymi z XVI wieku, a nawa, sklepieniem kolebkowym z lunetami. Nawa jest szersza i wyższa niż prezbiterium, posiada cztery przęsła. Do kościoła prowadzą dwie kruchty: główna - większa od zachodu i mniejsza od południa. Od zachodu znajduje się przybudówka za schodami na chór muzyczny i wieżę z 1950 roku. W prezbiterium znajdują się sedilia gotyckie, prawdopodobnie z XIV wieku, zamknięte trzema trójlistnymi łukami nadwieszonymi na kamiennych wspornikach. W wieży wiszą 3 dzwony, w tym jeden renesansowy z napisem minuskulnym z 1522 roku, pochodzący z rozebranego drewnianego kościoła w Rogach, dwa pozostałe ferrytowe pochodzą z 1960 roku. We frontonie wieży przez liczne fikcyjne okna, architekt chciał zapewne wyrazić treść słów Pana Jezusa "W domu Ojca mego mieszkań jest wiele." J 14.2. Niemodliński kościół jest orientowany, wzniesiony w stylu gotyckim z przekształceniami barokowymi. W prezbiterium znajduje się ołtarz główny z obrazem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z fragmentami regencyjnymi, rokokowymi, a także dwie rzeźby św. Piotra i Pawła. Obecny ołtarz główny został ufundowany w 1822 roku. Fundatorami byli hrabia Fryderyk Praschma, proboszcz Ilgner, częściowo skorzystano także z fundacji hrabiny Joanny Praschma. Centralnym elementem ołtarza jest obraz Matki Bożej Wniebowziętej. Jest to kopia obrazu Guida Reniego. Namalowany przez Molitora z Düsseldorfu - przedstawia Madonnę, która w otoczeniu aniołów wciąga do nieba członków rodziny hrabiowskiej. Ołtarze boczne późno barokowe z XVIII wieku. W lewym znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca nawiedzenie św. Elżbiety oraz rzeźby św. Anny i Joachima, w prawym ołtarzu także płaskorzeźba - Chrystusa ukrzyżowanego oraz rzeźby św. Marii Magdaleny i setnika. W kaplicy południowej ołtarz regencyjny z akantową dekoracją snycerską oraz rzeźbami św. Antoniego (z lewej), św. Hieronima (w środku) oraz św. Franciszka (z prawej). W środku ołtarza obraz apoteozy św. Anny oraz owalny obraz św. Apolonii. Na sąsiedniej ścianie obraz "Złożenie do grobu" z około 1800 roku. W kaplicy północnej ołtarz późnobarokowy z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. W tejże kaplicy mieszczą się zabytkowe rzeźby barokowo-ludowe z XVIII wieku (Chrystusa Frasobliwego oraz Matki Boskiej Bolesnej). W nawie głównej znajdują się rzeźby: św. Jana Nepomucena (XVIII-XIX wiek), oraz Chrystusa. W kościele znajduje się barkowa ambona z XVIII wieku, naprzeciw której znajduje się rzeźba św. Franciszka lub św. Rocha. W 1891 roku hrabia Fryderyk z okazji srebrnego jubileuszu swojego małżeństwa ofiarował kościołowi kosztowną monstrancję. W 1899 roku kościół odmalowano. W 1909 roku zostały odnowione organy przez Hugona z Wrocławia. W nawie bocznej znajduje się pamiątkowa tablica ku czci zabitych żołnierzy AK i ludności z kresów dawnej RP, ufundowana w 1990 roku. Czytamy na niej: "Pomordowanym mieszkańcom Wołynia, ofiarom deportacji, rzezi i obozów, żołnierzom 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej, Obrońcom Przebraża i okolic, za patriotyczną postawę w ratowaniu życia Polaków na Wołyniu w latach 1939-44. Rodacy Ziemi Wołyńskiej. Niemodlin 1990 r." Od zewnątrz w południowej ścianie prezbiterium znajduje się ogrójec z barokowymi rzeźbami z XVIII wieku modlącego się Chrystusa i apostołów. Kościół od strony północnej i wschodniej otoczony jest murem ceglanym uzupełnionym kamiennym pochodzącym z XVIII wieku. Na placu przed kościołem znajduje się zabytkowa kuta latarnia z początku XX wieku. |
