Kościół Opatrzności Bożej

Kościół Opatrzności Bożej w Bielsku-Białej – zabytkowy kościół katolicki w Bielsku-Białej, znajdujący się w dzielnicy Biała Krakowska, przy pl. Opatrzności Bożej. Jest kościołem parafialnym (parafia Opatrzności Bożej) i należy do diecezji bielsko-żywieckiej (Dekanat Bielsko-Biała I – Centrum). Powstał w stylu późnobarokowym w latach 1760–1769 i był w XIX w. dwukrotnie przebudowywany.

Kościół Opatrzności Bożej w Bielsku-Białej – zabytkowy kościół katolicki w Bielsku-Białej, znajdujący się w dzielnicy Biała Krakowska, przy pl. Opatrzności Bożej. Jest kościołem parafialnym (parafia Opatrzności Bożej) i należy do diecezji bielsko-żywieckiej (Dekanat Bielsko-Biała I – Centrum). Powstał w stylu późnobarokowym w latach 1760–1769 i był w XIX w. dwukrotnie przebudowywany.

Historia

W 1708 r. pierwszy burmistrz Białej i najbogatszy wówczas kupiec, handlujący płótnem – Baltazar Damek – ufundował w tym miejscu kaplicę pod wezwaniem Opatrzności Bożej i bractwo Opatrzności Bożej, któremu długo przewodniczył. Powstała ona w miejscu krzyża, który Damek postawił po tym, jak cudem uniknął śmierci z rąk szwedzkiego żołnierza.

Obecny kościół powstał w latach 1760–1769 wg projektu Jana Józefa Polaczka przez Gotfryda Bergera i Jana Fiebera, w otoczeniu istniejącego tu cmentarza. Świątynię ufundował starosta lipnicki Henryk von Brühl dla bialskiej placówki zakonu jezuitów. Do 1773 r., kiedy zakon skasowano, kościołowi patronował św. Ignacy Loyola, potem nadano mu obecne wezwanie.

Parafia Opatrzności Bożej w Białej została erygowana w 1789 r., a kościół ostatecznie poświęcony w 1792 r.

Pierwotnie kościół składał się z kwadratowej nawy z dwoma małymi wieżami. W XIX w. był dwukrotnie przebudowywany. W latach 1849–1850 dobudowano drugą część nawy, galerie boczne i prezbiterium. Obecny wygląd świątynia uzyskała dopiero w latach 1886–1887 wg projektu Emanuela Rosta. Wtedy podwyższono wieże, poszerzono chór muzyczny i zmieniono wygląd fasady, przydając jej zegar wieżowy. Tak przebudowany kościół konsekrował w 1889 r. biskup krakowski Albin Dunajewski.

Po tej przebudowie jedyną poważniejszą zmianą w wyglądzie było dobudowanie w 1894 r. ogrójca od strony północnej.

Na przełomie XIX i XX wieku Kościół Opatrzności Bożej stał się miejscem polsko-niemieckiej walki narodowościowej (o napisy, msze i uroczystości polskie), zakończonej zmajoryzowaniem światyni przez ludność polską po 1918 r.

Architektura i wnętrza

Kościół reprezentuje styl późnobarokowy z wyraźnymi wpływami XIX-wiecznego neobaroku austriackiego.

Wyposażenie świątyni pochodzi z II poł. XVIII w.. Najsłyniejsze jego elementy to rokokowa ambona w kształcie łodzi św. Piotra, płynącej pod znakiem krzyża, z Jonaszem w pysku ryby oraz chrzcielnica ze sceną chrztu Jezusa w rzece Jordan i postacią Boga Ojca w otoczeniu aniołów.

Drewniany, neobarokowy ołtarz główny powstał w II połowie XIX wieku. Znajduje się w nim obraz "Cudowne rozmnożenie chleba".

Kościół posiada cztery posągi ołtarzowe śś. Jana Chrzciciela, Pawła, Piotra i Zachariasza, cztery ołtarze boczne z posągami świętych z 1889 r., cztery obrazy świętych na galeriach bocznych oraz witraże z postaciami apostołów z lat 1894-1897.

Autorem stacji drogi krzyżowej (z 1869 r.) jest, mieszkający w Białej słowacki malarz – Peter Michal Bohúň. Część rzeźb świętych pochodzi z pracowni Ferdynanda Stuflessera w Tyrolu.

W organy kościół został wyposażony w 1887 r. przez firmę braci Rieger z Karniowa. Organy następnie zostały przebudowane przez pracowników słynnego organmistrza, Dominika Biernackiego. Zyskały trakturę elektropneumatyczną. Dysponują 40 głosami o mieszanym brzmieniu romantycznym i barokowym rozdzielonymi na 3 klawiatury ręczne i nożną. Instrument posiada prospekt dwuwieżowy z centralnym pozytywem, który jednak nie jest obudowany. Nad chórem znajduje się zegar kościelny.

Ponadto są tu dwa konfesjonały neobarokowe z 1888 r. i neoromańskie ołtarze na galeriach bocznych z 1909 r., a na fasadzie zegar wieżowy z 1888 r.

Na elewacji południowej znajdują się cztery tablice: poświęcona papieżowi Janowi Pawłowi II, żołnierzom Września, AK i NOW, Orlętom Lwowskim oraz upamiętniająca zamordowanych przez NKWD bielszczan z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku.