Dworzec kolejowy Łódź Kaliska

Łódź Kaliska – największy dworzec kolejowy i stacja kolejowa Łodzi, położony na zachód od centrum miasta. Według klasyfikacji PKP ma kategorię B. Dworzec posiada w sumie 6 peronów, które są częściowo zadaszone szklanymi wiatami na peronach. Po stronie wschodniej znajduje się tymczasowy Dworzec PKS Łódź Kaliska, z którego odjeżdża większość autobusów dalekobieżnych oraz autobusy lokalne w kierunku południowo-zachodnim.

Do dworca można dojechać tramwajami:

• linia nr 8 – aleja Włókniarzy (pod estakadą)
• linie nr 8, 12, 14 – aleja Bandurskiego (między wiaduktami)

oraz autobusami MPK Łódź:

• linie nr 50, 52, 93 oraz 6 (MUK Zgierz) – krańcówka na placu przed budynkiem dworca PKP
• linie nr 52, 65, 65A, 80, 86, 93, 99, 99A oraz 6 – aleja Włókniarzy (przy estakadzie)
• linie nr 80, 86, 98, 99, 99A, N2 (nocna) oraz 6 – aleja Bandurskiego (między wiaduktami)

Łódź Kaliska – największy dworzec kolejowy i stacja kolejowa Łodzi, położony na zachód od centrum miasta. Według klasyfikacji PKP ma kategorię B. Dworzec posiada w sumie 6 peronów, które są częściowo zadaszone szklanymi wiatami na peronach. Po stronie wschodniej znajduje się tymczasowy Dworzec PKS Łódź Kaliska, z którego odjeżdża większość autobusów dalekobieżnych oraz autobusy lokalne w kierunku południowo-zachodnim.

Do dworca można dojechać tramwajami:

• linia nr 8 – aleja Włókniarzy (pod estakadą)
• linie nr 8, 12, 14 – aleja Bandurskiego (między wiaduktami)

oraz autobusami MPK Łódź:

• linie nr 50, 52, 93 oraz 6 (MUK Zgierz) – krańcówka na placu przed budynkiem dworca PKP
• linie nr 52, 65, 65A, 80, 86, 93, 99, 99A oraz 6 – aleja Włókniarzy (przy estakadzie)
• linie nr 80, 86, 98, 99, 99A, N2 (nocna) oraz 6 – aleja Bandurskiego (między wiaduktami)

Historia

Początki planów budowy dworca sięgają roku 1862, wtedy to na terenach będących pod zaborem pruskim ukonstytuował się Komitet Budowy Kolei Żelaznych z Wrocławia do Warszawy, który wystąpił do władz Królestwa Prus o zezwolenie na budowę linii kolejowej. Planowana linia miała biec po trasie Wrocław–Łódź – do połączenia z linią warszawsko-wiedeńską. Projekt nie został jednak początkowo zaakceptowany i przez wiele lat kolejne wnioski były odrzucane. Również w zaborze rosyjskim, pod którym znajdowała się ówczesna Łódź, ze względów strategicznych nie chciano słyszeć o budowie linii kolejowej do granicy zachodniej, dopiero w 1898 roku, po 30 latach zabiegów i lobbowania najważniejszych urzędników Królestwa Polskiego, car Mikołaj II zaakceptował plany budowy linii na trasie Warszawa–Kalisz, obwarowanej jednak warunkami budowy torowiska szerokotorowego (1524 mm), co miało stanowić barierę komunikacyjną, oddzielającą teren Imperium Rosyjskiego od ewentualnego zagrożenia ze strony Cesarstwa Niemieckiego, wtedy też zapadła decyzja o budowie nowego przystanku kolejowego w Łodzi. Budowę rozpoczęto na terenie lasu miejskiego (którego współczesnymi pozostałościami są Park na Zdrowiu i Park Poniatowskiego), znajdującego się wówczas na obrzeżach miasta, ponad 3 kilometry od centrum (według wymogów imperialnych, stacje kolejowe musiały być budowane o około 3 wiorsty od miast). Nowy dworzec wraz z budynkiem zaprojektowanym przez architekta Czesława Domaniewskiego wybudowano w latach 1900–1902. Główny secesyjny budynek dworca był uważany za jeden z najpiękniejszych budynków użytkowych Łodzi. Pociągi wjeżdżające na stację zatrzymywały się na specjalnie wybudowanym wiadukcie, z ulokowanych po obu stronach budynku zadaszonych peronów, których dachy oparto na zdobionych, żeliwnych podporach można było dostać się bezpośrednio do dworcowego holu. Wyłożone drewnianą boazerią wnętrze posiadało sporo secesyjnych detali, m.in. mosiężne wykończenia i kryształowe szyby w drzwiach. Budynek wieńczyła wieża zegarowa z iglicą. Przed jego wejściem, do którego prowadziły szerokie, nadające mu monumentalny charakter schody, znajdował się obszerny brukowany plac, na którym na podróżnych czekały dorożki i omnibusy. W pobliżu dworca usytuowano warsztaty, parowozownię, magazyny oraz wybudowano kolejową wieżę wodną i domy dla kolejarzy. Pierwszy pociąg (na niewykończoną jeszcze stację) wjechał 15 listopada 1902 roku. W 1913 roku w pobliże dworca dotarła linia tramwajowa, pętla linii zbudowana została po wschodniej stronie pierwszego z wiaduktów, dopiero w latach 30 XX w. dobudowany fragment torowiska pozwolił zatrzymywać się tramwajom tuż przed budynkiem dworca. Obecnie tramwaje zatrzymują się z dala od dworca, na współcześnie wybudowanej alei Bandurskiego, która biegnie na zachód w kierunku Karolewa i Retkini.

W listopadzie 1914 roku, podczas oblężenia Łodzi dworzec został ostrzelany z armat przez wojska niemieckie, był również celem nalotów bombowych aeroplanów. Podczas walk całkowicie zniszczona została wieża ciśnień. 11 listopada 1918 roku dworzec po raz kolejny znalazł się w ogniu walki – podczas walk o wyzwolenie miasta, łódzcy powstańcy wyparli ze stacji broniące się tam wojska niemieckie.

28 września 1946 na stacji wydarzyła się katastrofa kolejowa, zginęło w niej 21 osób, a ponad 40 zostało rannych.

Stary budynek dworca służył do lat 80 XX wieku, ponieważ nigdy nie trafił na listę zabytków, w 1982 roku został wyburzony. W 1994 na miejscu starego budynku zakończono budowę nowego, którego bryła ma nawiązywać do starego secesyjnego dworca. Podczas trwającej kilkanaście lat modernizacji infrastruktury dworca, nie została dokończona jego wschodnia strona. Wschodni wiadukt nad aleją Bandurskiego został wybudowany, ale do dzisiaj nie położono na nim torów. Dawny plac budowy – miejsca pod perony i torowiska powoli zarastają drzewa.

Kino Dworcowe

W latach 70. na terenie dworca funkcjonowało kino Dworcowe, do którego zasłaniane jedynie kurtynami wejście prowadziło od strony baru. Kino było przeznaczone dla oczekujących na pociągi pasażerów, żeby z niego skorzystać trzeba było posiadać peronówkę – specjalny bilet uprawniający do wejścia na peron.

Dworzec Kaliski w filmie

• Skłamałam (1937) – młoda dziewczyna, która przyjeżdża do Łodzi w poszukiwaniu pracy, wysiada na dworcu Łódź Kaliska i zatrzymuje się przy słynnych schodach.
• Pociąg (1959) – chociaż tytułowy pociąg jest relacji Warszawa–Hel, to w pierwszych sekwencjach wsiadający do niego pasażerowie idą po schodach dworca Łódź Kaliska.
• Ich dzień powszedni (1963) – bohater filmu tuż przed wyjazdem do Nowego Targu kłóci się z żoną, ona odjeżdża z toru 4 przy peronie 4 dworca Łódź Kaliska, on spóźniony próbuje zdążyć na pociąg.
• Otello z M-2 (1968) – inżynier Chrupek wraca z delegacji na dworzec Łódź Kaliska, stamtąd też dzwoni do domu.
• Daleko od szosy (1976) – Leszek po odbyciu służby wojskowej wraca do Łodzi. Na dworcu Łódź Kaliska żegna się z kolegą z wojska, Mirkiem. W tym samym odcinku (5) Leszek na peronie dworca Łódź Kaliska żegna się z Anią, która wyjeżdża na wakacje do Jugosławii.
• Czerwone węże (1981) – dwunastoletnia Władzia, która spędzała w Łodzi okres strajku hutników na Śląsku, wraca do domu z dworca Łódź Kaliska. W ostatnich sekwencjach widać żeliwne podpory zadaszenia peronu.
• Zabicie ciotki (1984) – ujęcie na dworcu Łódź Kaliska.
• Ajlawju (1999) – kilka ujęć, w tym jedno z najsłynniejszych kiedy Adaś Miauczyński wychodzi z budynku dworca i wpadając w poślizg mruczy Łódź k...a.
• Bajland (2000) – czekający na pociąg pasażerowie oglądają w hali dworca spot wyborczy kandydata na prezydenta Jana Rydla. W innym fragmencie bezrobotny plastyk wraz z żoną szuka na dworcu noclegu.
• Wymyk (2010) – wybierający się w podróż kolejką podmiejską bracia odjeżdżają z dworca Łódź Kaliska.