Dwór w Dołędze

Dwór w Dołędze – drewniana siedziba wiejska w miejscowości Dołęga wzniesiona w połowie XIX wieku. Posiada typowe cechy dworu polskiego, jest zbudowany na planie podkowy. Związany z powstaniem styczniowym, oraz operacjami Most II i Most III z czasów II wojny światowej. Dworek znajduje się na Szlaku architektury drewnianej w województwie małopolskim.

Dwór w Dołędze – drewniana siedziba wiejska w miejscowości Dołęga wzniesiona w połowie XIX wieku. Posiada typowe cechy dworu polskiego, jest zbudowany na planie podkowy. Związany z powstaniem styczniowym, oraz operacjami Most II i Most III z czasów II wojny światowej. Dworek znajduje się na Szlaku architektury drewnianej w województwie małopolskim.

Historia

Pierwsze informacje o wsi Dołęga pochodzą z XVII wieku. W tym czasie wieś należała do tzw. klucza radłowskiego i była własnością biskupstwa krakowskiego. Po roku 1782 dobra te zostały przejęte przez Fundusz Religijny utworzony przez władze austriackie, następnie zlicytowane. Po odkupieniu dóbr pierwszą właścicielką wsi zostaje Justyna z Bartkowskich Pikuzińska wraz z mężem Julianem Pikuzińskim. Budują nieistniejący dwór, który został splądrowany i spalony w 1846 roku w okresie rzezi galicyjskiej. W tym czasie właścicielem dworu był Teofil Pikuziński (zginął w czasie rzezi), syn Justyny i Juliana. Kolejną właścicielką została Maria Pikuzińska córka Juliana i Justyny Pikuzińskich. W 1848 roku Maria wyszła za mąż za Aleksandra Günthera. Był synem pochodzącego z Turyngii Antoniego Günthera, którego rodzina zamieszkała w Polsce podczas wojny napoleońskiej. Młode małżeństwo zamieszkało w nowo wybudowanym dworze, który pełnił ważne funkcje w okresie powstania styczniowego. Dwór ten istnieje do dziś.Po śmiercie ojca majątkiem zajmował się syn Władysław Günther ożeniony z Zofią Podhorodecką. Po śmierci Władysława, majątek przeją szwagier Frańciszek Wolski, mąż Ludwiki Güntherówny. Gospodarował on do 1896 roku, w tym okresie we dworze gościli m.in. Adam Asnyk, Włodzimierz Tetmajer, Tadeusz Miciński, Stanisław Wyspiański, Lucjan Rydel (nauczyciel Jadwigi z Wolskich Tumidajskiej – zdjęcie jest na tablo we dworze), Tadeusz Boy-Żeleński, Jacek Malczewski. Takie ożywione kontakty byłby zasługą Ignacy Maciejowskego, który ożenił się z Marią Güntherówną córką Aleksandra i Marii z Pikuzińskch Güntherów. Po jego śmierci mieszkały we dworze jego córki: Irena i Jadwiga. Irena Güntherówna wyszła za mąż za Michała Siedleckiego. Jadwiga Güntherówna w 1931 roku wyszła za mąż za Juliana Tumidajskiego, który był prawnikiem z Radłowa. Była ostatnią właścicielką dworu. Dwór po II wojnie światowej nie został upaństwowiony, ponieważ majątek dworu miał około 20 hektarów. W takim stanie przetrwał do 1973 roku, kiedy to Jadwiga Tumidajska rozpoczęła rozmowy o utworzeniu w dworze muzeum. Dwa lata później, dwór został przejęty przez państwo, na rzecz powstania muzeum. Po kilkuletnim gruntownym remoncie w we wrześniu 1981 otworzono muzeum. Miesiąc później zmarła ostatnia właścicielka dworu.

Dwór w czasie powstania styczniowego

W czasie powstania styczniowego dwór pełnił funkcje punktu zbornego z okolicznych dworów. Tutaj zjeżdżali polscy patrioci, gdzie odbywały się narady w ścisłej tajemnicy. W dniach 26-28 października 1863 roku przebywał we dworze Marian Langiewicz, gdzie przy kapliczce znajdującej się przy dworze odbierał przysięgę od powstańców. Podczas walk dwór wchodził w skład nadgranicznego kordonu sanitarnego i przyjmował rannych powstańców na czas rekonwalescencji. Swój udział w powstaniu miał tez Teofil Pikuziński, syn Juliana i Justyny Pikuzińskich.

Obecnie

Dwór pełni funkcje muzealne. Mieści się w nim oddział Muzeum okręgowego w Tarnowie. Zwiedzający mogę się zapoznać z historią dworu. Wystawa przedstawia wystrój dworu polskiego z przełomu XIX i XX wieku. Można zobaczyć: salon, jadalnię, sypialnię-salon, pokój Michała Siedleckiego i sypialnię kobiecą. Na zewnątrz dworu został zachowany mały park oraz kapliczka.