Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – późnobarokowa świątynia w Starej Wsi.

Świątynia została wybudowana w latach 1730-1760, konsekrowana w 1760 roku przez biskupa przemyskiego Wacława Hieronima Sierakowskiego. Budowniczymi świątyni i przyległego do niej klasztoru byli ojcowie paulini. Obecnie opiekują się nią ojcowie jezuici, którzy mają w klasztorze starowiejskim swój nowicjat. W ołtarzu głównym bazyliki znajduje się kopia cudownego obrazu przedstawiająca scenę Zaśnięcia i Wniebowzięcia NMP ukoronowana 8 września 1877 roku przez arcybiskupa Lodovico Jacobiniego, nuncjusza apostolskiego w Wiedniu, późniejszego kardynała. Od 1927 kościół posiada godność bazyliki mniejszej.

Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – późnobarokowa świątynia w Starej Wsi.

Świątynia została wybudowana w latach 1730-1760, konsekrowana w 1760 roku przez biskupa przemyskiego Wacława Hieronima Sierakowskiego. Budowniczymi świątyni i przyległego do niej klasztoru byli ojcowie paulini. Obecnie opiekują się nią ojcowie jezuici, którzy mają w klasztorze starowiejskim swój nowicjat. W ołtarzu głównym bazyliki znajduje się kopia cudownego obrazu przedstawiająca scenę Zaśnięcia i Wniebowzięcia NMP ukoronowana 8 września 1877 roku przez arcybiskupa Lodovico Jacobiniego, nuncjusza apostolskiego w Wiedniu, późniejszego kardynała. Od 1927 kościół posiada godność bazyliki mniejszej.

Historia Sanktuarium

Zapiski z połowy XV wieku wspominają o parafii w Starej Wsi. W następnych latach kościół w Starej Wsi stał się filialnym dla parafii w Brzozowie i pozostawał nim aż do XIX wieku. Z kronik wiadomo, że w II połowie XVII wieku tutejszy kościół był zbudowany z drewna i posiadał w wyposażeniu trzy ołtarze. W 1698 roku wybudowano obecny kościół i prawdopodobnie do niego przeniesiono wyposażenie starszej świątyni.

Z zachowanych zapisów wiadomo, że pod koniec 1726 r. ks. Franciszek Goźliński, proboszcz brzozowski i kanonik przemyski podjął zobowiązanie przekazania 80 tysięcy złotych polskich biskupowi Aleksandrowi Fredrze na cele rozbudowy kościoła w Starej Wsi. Biskup zwrócił się do Ojca Konstantego Moszyńskiego, prowincjała Paulinów na Jasnej Górze z propozycją sprowadzenia Paulinów do Starej Wsi, gdzie za przekazane środki rozpoczęłoby budowę nowej świątyni i klasztoru. W związku z tym podpisano dwie umowy datowane na 29 stycznia 1728 roku i 22 sierpnia 1728 roku, jako fundatorzy inwestycji występują zarówno biskup Fredro jak i ksiądz Goźliński.

Pierwsi Paulini przybyli już 2 lutego 1728 roku, 20 czerwca tego roku przejęli opiekę nad kościołem. Przez trzy lata była to paulińska rezydencja, a następnie konwikt. Od tego czasu zaczęli opatrywać dokumenty pieczęcią z wizerunkiem Wniebowzięcia NMP. Konsekracja nowego kościoła miała miejsce 2 lipca 1760 roku, poświęcenia dokonał biskup przemyski Wacław Hieronim Sierakowski. Podczas uroczystości do nowej świątyni przeniesiono cudowny obraz Wniebowzięcia WNP. Według legendy cudowny obraz zaginął, skradziony i odnalazł się na drzewie, które rosło w miejscu, gdzie później budowano starowiejskie świątynie. Drewniany kościół po kilkunastu latach rozebrano, ponieważ przestał być użytkowany.

Paulini kontynuowali kult cudownego obrazu, w XVII wieku, coraz powszechniejsze były pielgrzymki wiernych, którzy przybywali oddać cześć NMP. W 1728 roku wykonano kopię cudownego obrazu. Spis inwentarza kościelnego sporządzony w 1729 roku wymienia znajdujący się w głównym ołtarzu słynący łaskami obraz Zaśnięcia i Wniebowzięcia NMP. Paulini przebywali w Starej Wsi 58 lat, w 1784 roku cesarz Józef II Habsburg swoim dekretem dokonał kasacji tutejszego konwentu. Konwent liczył wówczas 10 ojców i jednego brata zakonnego, ostatni przełożonym był zmarły 19 czerwca 1801 roku w Brzozowie o. Kalikst Janicki. Decyzją władz wydaną w dniu 5 czerwca 1786 roku własność Paulinów tj. kościół, klasztor i folwark przeszły w posiadanie Funduszu Religijnego. Przez 35 lat administratorem dóbr kościelnych był proboszcz brzozowski, który raz w miesiącu odprawiał tu mszę świętą. Biskup przemyski Antoni Gołaszewski zwrócił się w dniu 20 stycznia 1821 r. poprzez suplikę do cesarza Franciszka II z prośbą o ofiarowanie dóbr popaulińskich Jezuitom, którzy przybyli z Białorusi. Cesarz wyraził zgodę i pierwsi Jezuici przybyli do Brzozowa 28 października 1821 r. Przekazanie klasztoru nastąpiło dwa miesiące później.

Jezuici przekształcili klasztor w swoje kolegium i otwarli w nim w 1822 roku nowicjat. W 27 lat później po zdławieniu Wiosny Ludów Jezuitom zarzucono wspieranie ruchów wyzwoleńczych. Cesarz Ferdynand I podpisał 7 maja 1848 roku dekret banicyjny zmuszający zakonników do opuszczenia granic Cesarstwa Austriackiego. Pomiędzy lipcem 1848 roku a czerwcem 1852 r. kościołem Starowiejskim ponownie zarządzało probostwo z Brzozowa. Stan taki trwał do 28 czerwca 1852 roku, gdy Cesarz anulował dekret banicyjny i Jezuici powrócili do Starej Wsi. W dniu 9 lipca 1852 roku biskup przemyski Franciszek Wierzchleyski uzyskał zgodę proboszcza parafii w Brzozowie, ks. Antoniego Załuskiego i erygował samodzielną parafię pw. Najświętszej Maryi Panny.

W dniu 8 września 1877 roku arcybiskup i wiedeński nuncjusz papieski Lodovico Jacobini dokonał uroczystej koronacji cudownego obrazu, co upamiętniono dodatkowo marmurową tablicą opisującą przebieg wydarzenia, którą wmurowano w kościele. W 1899 roku jezuita o. Ignacy Melin połączył jubileusz 500-lecia sprowadzenia obrazu do Starej Wsi z koronacją górnej sceny obrazu.

Kolejnym wielkim wydarzeniem było święto 50-lecia koronacji cudownego obrazu, kiedy to w dniu 8 września 1927 roku rzekomo przybyło ok. 100 tysięcy wiernych, 40 tysięcy z nich przyjęło Komunię św., a ok. 2000 przystąpiło do sakramentu bierzmowania. Podczas tego święta ogłoszono publicznie decyzję papieża Piusa XI datowaną na 7 sierpnia 1927 r., która podnosiła starowiejski kościół do rangi bazyliki mniejszej.

Tragiczna chwila miała miejsce w dniu 6 grudnia 1968 roku, gdy ok. godziny 5 rano nieznany sprawca podpalił pochodzący z przełomu XV i XVI wieku cudowny obraz. Odtworzenia zniszczonego obrazu podjęła się Maria Niedzielska z Krakowa. Koronacja kopii obrazu Zaśnięcia i Wniebowzięcia NMP zwanego Matką Boską Starowiejską miała miejsce 10 września 1972 roku. Dokonał jej Prymas Polski, kardynał Stefan Wyszyński. Asystowali mu biskupi przemyscy: Ignacy Tokarczuk, Stanisław Jakiel, Tadeusz Błaszkiewicz oraz biskup opolski Wacław Wycisk.

Stara Wieś jest od wieków celem pielgrzymek. Przez stulecia do cudownego obrazu Matki Boskiej Starowiejskiej pielgrzymowali m.in: Prymas Polski kard. August Hlond, kard. Adam hr. Sapieha, Prymas Polski kard. Józef Glemp; kardynał Franciszek Macharski oraz arcybiskupi: Eugeniusz Baziak, Adam Kozłowiecki, Jerzy Ablewicz, Bronisław Dąbrowski.

Odwieczną tradycją są coroczne pielgrzymki wiernych z Tyczyna koło Rzeszowa i z Humennégo na Słowacji. Słowacy pielgrzymują od ponad pięciu wieków, a tradycji tej nie przeszkodził nawet miniony ustrój.

W ołtarzu głównym bazyliki znajduje się cudowny obraz przedstawiający scenę Zaśnięcia i Wniebowzięcia NMP ukoronowany 8 września 1877 roku przez arcybiskupa Lodovico Jacobini, nuncjusza apostolskiego w Wiedniu, późniejszego kardynała. Jest to kopia, gdyż oryginał spłonął w "tajemniczych okolicznościach" w 1968 roku. Dnia 11 sierpnia 2006 roku IPN oficjalnie potwierdził spalenie obrazów przez UB i zakwalifikował to wydarzenie jako zbrodnię komunistyczną. Sprawca podpalenia pozostał nieznany.

Filmy dokumentalne

• 2010: Stara Wieś - jezuicka perła Podkarpacia (scenariusz: Alicja Wosik, reżyseria: Alicja Wosik i Jacek Szarek)