Sanktuarium Matki Bożej Parkowskiej

Kościół parafialny pod wezwaniem Najświetszej Maryi Panny Królowej Świata i świętej Małgorzaty. Sanktuarium Matki Bożej Parkowskiej.

Kościół parafialny pod wezwaniem Najświetszej Maryi Panny Królowej Świata i świętej Małgorzaty. Sanktuarium Matki Bożej Parkowskiej.

Położenie

Kościół znajduje się na wzniesieniu przy skrzyżowaniu dróg we wschodniej części Parkowa. Jest czwartym kościołem na tym miejscu, poprzednie trzy, począwszy od założenia parafii w XIV wieku, były drewniane. Jest orientowany, a więc ołtarz główny jest zwrócony na wschód.

Historia

Historia parafii w Parkowie sięga XIV wieku. Wtedy to wzniesiono pierwszy kościół. Kolejny kościół wzniesiono w 1448 roku przy lokacji miasta Sławkowo. W latach 1425-1462 wymieniani są plebani Mikołaj, Piotr, Jan, Grzegorz i Andrzej. W latach 1549-1603 kościół znajdował się w rękach protestantów. Zrujnowany budynek zastąpiono nowym, zbudowanym w 1677 roku. Jego konsekracji dokonał biskup pomocniczy poznański Maciej Kurski. Ten trzeci kościół przetrwał do końca XVIII wieku. Obecny kościół zbudowany został w latach 1780-1802, z fundacji Franciszka Rostworowskiego, generała Adama Grabowskiego, Ludwiki z Turnów Grabowskiej Zienkowiczowej i Ksawerego Zienkowicza. Na mocy legatu Franciszka Rostworowskiego budowę kościoła dokończyć miał Józef Wybicki. Nową świątynię, pierwotnie benedykowaną, konsekrował dopiero w 1845 roku prymas Polski metropolita gnieźnieński i poznański, arcybiskup Michał Leon Przyłuski. W dniu 12 grudnia 1932 roku kościół wpisany został do rejestru zabytków. W latach II wojny światowej kościół zamieniono na magazyn sprzętu elektrotechnicznego.

W okresie bardzo pomyślnych dla parafii rządów księdza Zbigniewa Szyka 1989-2007 (od roku 2007 proboszcza w parafii pocysterskiej w Wągrowcu) w kościele parkowskim wykonano szereg poważnych prac remontowo-budowlanych, dzięki którym świątynia odzyskała swój dawny blask: wymieniono zniszczone cynkowe pokrycie dachu na nową blachę miedzianą, cały kościół wyłożono piękną posadzką marmurową, osuszono fundamenty i ściany, uzupełniono zniszczone detale elewacji, kościół został wymalowany wewnątrz, łącznie z kopułą, wyremontowano zabytkowe główne drzwi wejściowe oraz drzwi od zakrystii i najbardziej zniszczone okna.

Architektura

Kościół zbudowany został w stylu barokowo-klasycystycznym na planie koła z centralnie umieszczoną kopułą, na wysokim tamburze (bęben). Kopuła jest przykryta blachą miedzianą i zwieńczona hełmem stożkowatym z kulą i krzyżem. Dach wygięty, półkopulasty. Kościół murowany, otynkowany, posiada na elewacji ozdobne pilastry, między którymi ulokowane zostały na przemian okna i nisze okienne zakończone półkoliście. Wejście główne zamknięte łukiem, ponad nim tablica z datą 1780 i okno w formie owalu. Środkowa część kościoła wydzielona ośmioma arkadami, które tworzą osiem pomieszczeń w formie kaplic. W nich między innymi prezbiterium, kruchta (nad nią chór), dwa ołtarze boczne i zakrystia. Pod kościołem krypta, w której złożone są doczesne szczątki proboszczów i fundatorów. Kopuła zdobiona jest malowidłami, a fryz belkowania imitacją stiuku.

Wyposażenie

Najważniejszym zabytkiem znajdującym się wewnątrz świątyni jest obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem przedstawionej jako Królowa Świata, szkoły hiszpańskiej lub włoskiej z około połowy XVII wieku autorstwa nieznanego malarza w sukience srebrnej z XVIII wieku. Przedstawia Maryję z Dzieciątkiem Jezus na prawym ramieniu i podtrzymującą wespół z Nim kulę ziemską, w lewej ręce berło – symbol władzy królewskiej. Obraz posiada ciekawy akcent trynitarny. Obok Jezusa Chrystusa w lewym górnym rogu namalowana jest postać Boga Ojca, Stwórcy świata zsyłającego gołębicę – symbol Ducha św.Bliskość Trójcy św. ukazuje głęboką prawdę teologiczną o relacjach Marii, największego cudu Bożego, z poszczególnymi Osobami Bożymi i mówi,że Jej Niepokalanie,Macierzyństwo, Świętość i Królewskość, są jakoby "szybą", przez którą i za którą widzimy piękno, przymioty i potęgę Boga. Obraz oprawiony jest w ramę dekorowana motywem liści akantu.

Inne elementy wyposażenia:

• tabernakulum z początku XX wieku,
• stacje drogi krzyżowej z XIX wieku, wykonane ze stiuku i polichromowane,
• rzeźby z około 1800 roku: św. Antoniego z Dzieciątkiem i św. Wawrzyńca (w ołtarzu głównym), Matki Bożej i św. Jana (w ołtarzu bocznym północnym) oraz Matki Bożej z Dzieciątkiem i Chrystusa (w ołtarzu bocznym południowym),
• monstrancja ze złoconego srebra z połowy XVIII wieku,
• kielich mszalny z początku XX wieku, bogato zdobiony,
• tablice z wotami i miedziorytem z 1770 roku,
• metalowa lampka wieczna z XIX wieku,
• organy klasycystyczne z 1800 roku,
• płyta nagrobna z piaskowca rodziny Grabowskich (z około 1810 roku) – znajduje się w posadzce, pośrodku płyty herb złożony: Grzymała (Grabowscy), Ogończyk (Bukowieccy), Trzy Kotwice (Turno), Wierzbna (Rydzyńscy) i Nałęcz (Rostworowscy),
• liczne tablice epitafijne fundatorów kościoła (wśród nich gen. Adama Grabowskiego i Ludwiki z Turnów) oraz proboszczów parkowskich umiejscowione są na ścianach,
• kopia obrazu Matki Bożej Parkowskiej wykonana w latach 60., noszona na procesjach jako feretron.

Otoczenie

W bezpośredniej bliskości kościoła znajdują się:

• dzwonnica – drewniana z pierwszej połowy XIX wieku, z dwoma dzwonami z XVI i XVIII wieku,
• murowane ogrodzenie otaczające teren kościoła wraz z okazałą bramą z końca XIX wieku – wybudowane z inicjatywy księdza proboszcza Wiktora Mędlewskiego, w roku 2003 restaurowane staraniem ks. proboszcza Zbigniew Szyka,
• plebania – murowana, otynkowana, parterowa z połowy XIX wieku, dach dwuspadowy w roku 2005 staraniem ówczesnego proboszcza ks. Zbigniewa Szyka wyremontowany i pokryty dachówką "karpiówką", po stronie frontowej budynku rosną dwa okazałe świerki,
• organistówka – otynkowana, szachulcowa z początku XIX wieku,
• grota MB z Lourdes porośnięta kwitnącym bluszczem,
• nagrobki z XIX wieku – rodziny Sypniewskich i Marcina Szulczewskiego oraz księdza dziekana Wiktora Mędlewskiego z 1924 roku.

Ciekawostki

• Parkowski kościół jest unikatowy w swoim założeniu – kościoły na planie regularnego koła należą do bardzo rzadko spotykanych, nie tylko w Wielkopolsce.
• Testament Franciszka Rostworowskiego związał ze świątynią jednego z najwybitniejszych Polaków – Józefa Wybickiego.
• Podczas remontu dachu kościoła w 2000 roku (położenia nowej blachy miedzianej), w kuli na szczycie wieży dokonano ciekawego odkrycia. Otóż znajdowały się w niej dwie szczelnie zamknięte, blaszane tuby, w których ukryte były opisy kościoła i parafii, przykładowe egzemplarze gazet i monet oraz fotografie. Pierwsza tuba sporządzona była przez proboszcza Mędlewskiego i umieszczona podczas remontu w 1895 roku, a drugą w 1950 roku umieszczono na polecenie proboszcza Floriana Łodziga. Zawartość obu tub została po obejrzeniu ponownie zamknięta i umieszczona w kuli, a ksiądz Zbigniew Szyk dodał trzecią tubę z aktualnymi materiałami.