Kościół św. Anny

Kościół pw. św. Anny w Wejherowie wzniesiony w latach 1648-1650 przez Jakuba Wejhera, to jeden z najstarszych zabytków Wejherowa. Wraz z Kalwarią Wejherowską i z koronowanym przez papieża Jana Pawła II obrazem Matki Bożej Wejherowskiej, tworzy on Sanktuarium Pasyjno - Maryjne.

Kościół pw. św. Anny w Wejherowie wzniesiony w latach 1648-1650 przez Jakuba Wejhera, to jeden z najstarszych zabytków Wejherowa. Wraz z Kalwarią Wejherowską i z koronowanym przez papieża Jana Pawła II obrazem Matki Bożej Wejherowskiej, tworzy on Sanktuarium Pasyjno - Maryjne.

Historia

W 1646 roku Jakub Wejher uczynił starania u władz zakonnych ojców franciszkanów - reformatów o sprowadzenie do osady ojców i braci zakonnych, którym pragnął zbudować klasztor. W następnym roku przybyli z Wielkopolski do dzisiejszego Wejherowa pierwsi zakonnicy, wśród nich o. Grzegorz Gdański, pierwszy gwardian wejherowskiego konwentu. Początkowo zamieszkiwali oni w prywatnych domach przy obecnej ulicy Klasztornej, a nabożeństwa odprawiali w kościele parafialnym Trójcy Świętej, wzniesionym w 1643 roku przez Jakuba Wejhera jako akt wdzięczności wojewody za cudowne ocalenie w bitwie pod Biała Smoleńską.

W latach 1648-1650 Jakub Wejher zbudował franciszkanom kościół i klasztor, pierwotnie parterowy o konstrukcji ryglowej, do którego wprowadzili się oni w 1649 r. Dwa lata później odbyło się poświęcenie klasztornego kościoła pod wezwaniem św. Anny.

Jesienią tego samego roku otwarto przylegającą do kościoła szkołę, która liczyła siedem oddziałów. W pierwszych klasach funkcjonowała jako szkoła elementarna, w klasach starszych miała charakter kolegium przygotowującego kandydatów do szkół wyższych - duchownych. Uczono w niej języka polskiego, niemieckiego, religii, łaciny i rachunków. Szkołę zamknięto w 1826 roku w związku z represjami władz pruskich, które prowadziły otwartą walkę z polskością i katolicyzmem - kulturkampf - dążąc także do kasaty wejherowskiego klasztoru.

Pierwsza próba likwidacji klasztoru w 1829 roku spotkała się ze zdecydowanym oporem ludności kaszubskiej i w rezultacie nie doszła do skutku. Kolejną próba usunięcia z miasta franciszkanów była prawnie ogłoszona w 1834 roku kasata klasztoru. Zakonnicy pozostali jednak w mieście i pozostali faktycznymi opiekunami Kalwarii. Franciszkanie zostali wyrzuceni z klasztoru dopiero w 1867 roku, a w 1875 roku decyzją władz pruskich, zmuszeni zostali oni do opuszczenia Wejherowa.

Po usunięciu z Jerozolimy Kaszubskiej ojców Franciszkanów, Kalwarią i klasztorem opiekowali się pozostali wejherowscy duszpasterze.

Po kilkudziesięciu latach wygnania i niemal trzystu latach od sprowadzenia ojców franciszkanów do Wejherowa, w uroczystość św. Franciszka 4 października 1946 roku powrócili oni do miasta i na Kalwarię. Zastali w poważnym stopniu zdewastowane i ograbione z cennego wyposażenia kaplice. Przystąpili natychmiast do ich wyremontowania i uzupełnienia wyposażenia. Pod ich okiem nastąpił też rozkwit kalwaryjskiego ruchu pielgrzymkowego, którego tradycje sięgają początków miasta i który trwa nieprzerwanie do dziś. Wznowili oni także wielkopostne Drogi Krzyżowe na Kalwarii, a także rozbudowali kościół klasztorny, w którego podziemiach powstało unikatowe Muzeum Franciszkańskie z bezcennymi zbiorami.

Jednym z największych osiągnięć powojennych o. franciszkanów w Wejherowie jest szerzenie kultu maryjnego, centralizowanego wokół łaskami słynącego obrazu Matki Boskiej Wejherowskiej, znajdującego się od wieków w bocznym ołtarzu kościoła klasztornego. Zwieńczeniem tych starań była koronacja obrazu Matki Bożej, której 5 czerwca 1999 roku, dokonał papież Jan Paweł II podczas mszy świętej na sopockim hipodromie. Tym samym powstało w Wejherowie sanktuarium Pasyjno - Maryjne, które jest celem licznych pielgrzymek.

W 2004 roku zainstalowano w świątyni kamerę monitoringu, a każdego 11 dnia miesiąca lokalna sieć kablowa przeprowadza transmisję telewizyjną mszy świętej, dzięki czemu także chorzy w domach mogą łączyć się na wspólnej modlitwie przed obrazem wejherowskiej Matki Bożej.

Przy kościele działają obecnie liczne grupy parafialne - Akcja Katolicka, Franciszkański Zakon Świeckich, Żywy Różaniec, Grupa Charytatywna, Franciszkańska Unia Misyjna, Franciszkański Ruch Apostolski, Grupa "Pójdź za Mną", "'Oaza św. Franciszka", a także Liturgiczna Służba Ołtarza, Chórek Parafialny. Do niedawna istniała również Orkiestra Dęta.

Przy klasztorze funkcjonuje też "Kuchnia św. Franciszka", która wydaje codziennie darmowe posiłki dla najuboższych.

Architektura i wyposażenie

Charakterystycznym elementem kościoła klasztornego jest barokowa fasada, podzielona korynckimi pilastrami na trzy pola, w których znajdują się zdobne polichromią wnęki. Oddzielony wydatnym gzymsem szczyt ma bardzo oszczędny wystrój w postaci kamiennych sterczyn i trójkątnego zwieńczenia oraz dużej wnęki pośrodku z malowidłem przedstawiającym patronkę kościoła - św. Annę. Pozostała część budowli ma anachroniczne dla tego czasu cechy gotyku.

Jednonawowe wnętrze o długości 30,6 m, z węższym od nawy trójbocznie zamkniętym prezbiterium, miało dawniej w przedniej części dwie położone naprzeciw siebie kaplice. Do dziś dochowała się tylko jedna, zachodnia, gdyż przebudowa przeciwnej strony dla uzyskania większej przestrzeni zlikwidowała kaplicę i zniszczyła ciekawy architektonicznie plan świątyni.

Interesujące artystycznie wyposażenie kościoła pochodzi głównie z drugiej połowy XVIII wieku. Należy tu pięć późnobarokowych ołtarzy, architektonicznej konstrukcji, z bogatym wystrojem snycerskim i przeważnie oryginalnymi obrazami z XVIII wieku. Na lewej ścianie prezbiterium zwraca uwagę rokokowa loża patronacka, a po drugiej stronie w tym samym stylu utrzymana kazalnica.

Do inwentarza zabytkowego kościoła należy duża ilość obrazów, między innymi cztery duże płótna nierównej wartości artystycznej - dwa na zachodniej ścianie nawy i dwa w kaplicy. Najcenniejszym jest "Pieta", dzieło nieznanego malarza z początku XVIII wieku, wyróżniające się dobrym rysunkiem, interesującą kompozycją i niezłą kolorystyką.

Z historią fundacji Jakuba Wejhera związane jest malowidło na chórze za wielkim ołtarzem. Ukazana tu jest postać fundatora i jego pierwszej żony Anny Elżbiety na tle krajobrazu Wejherowa z budowlami świeckimi i sakralnymi. Obraz jest dziełem Stanisława Kłosowskiego, Polaka z gdańskiego cechu malarskiego, wykonanym w 1658 r. na zlecenie drugiej żony wojewody Joanny, odnowionym w 1849 roku przez Teodozjusza Rednera. Malowidło ma raczej wartość historyczną ze względu na ukazane realia z drugiej połowy XVII wieku.

Ozdobne kiedyś i opatrzone napisami płyty nagrobne rodziny Wejherów i Przebendowskich przed kaplicami zostały starte, podobnie jak większość cennych artystycznie i wartościowych historycznie nagrobnych płyt w kościołach pomorskich. Usunięto je z kościoła w związku z założeniem posadzki. Jedna z tych płyt znajduje się na zewnątrz przy ścianie kościoła.

Z pozostałych zabytków wymienić trzeba ozdobne balaski przed prezbiterium pochodzące z XVIII wieku i pięknie inkrustowaną rokokową szafę w zakrystii, a także prospekt organowy o formach późnego baroku z XVIII i XIX wieku. Cennym zabytkiem jest także srebrny złocony relikwiarz z XVIII wieku, dzieło wybitnego gdańskiego złotnika J.G. Schlaubitza.

Przytykający do kościoła budynek klasztorny z XVIII wieku został gruntownie przebudowany za czasów pruskich na szkołę i temu celowi służył do końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku.

Podziemia

W 1971 roku udostępniono do zwiedzania podziemia kościoła, urządzając tam ekspozycję muzealną. W podziemiach znajdują się krypty ze szczątkami Wejherów, Przebendowskich oraz dobrodziejów i zakonników. Legenda głosi, że założyciel miasta spoczywa w trumnie zawieszonej na złotych łańcuchach. W rzeczywistości jednak ciało Jakuba Wejhera złożone jest w zwykłej trumnie oznaczonej wyrzeźbioną w drewnie koroną.

Żłóbek

Od 1948 roku wejherowscy franciszkanie, zgodnie z tradycją swojego zakonu, budują w swoim kościele szopkę bożonarodzeniową. Największy w mieście żłóbek z ruchomymi elementami corocznie przyciąga mieszkańców Wejherowa i okolic.

Wymiary konstrukcji:

• Niebo: 30 m bieżących materiału i około 120 gwiazd
• Panorama: 20 m kwadratowych
• Rozmiary żłóbka: 12 metrów wysokości, 6 metrów głębokości i 7,2 metrów szerokości