Kościół Świętej Trójcy

0

Kościół Świętej Trójcy w Gdańsku – późnogotycka świątynia wzniesiona dla osadzonych w 1419 Franciszkanów na terenie Starego Przedmieścia (Lastadii), południowej części historycznego Gdańska. Kościół stanowi część dawnego zespołu klasztornego Braci Mniejszych, w którego skład wchodzą kaplica Św. Anny, dom ryglowy i przylegające do kościoła od strony południowej zabudowania klasztorne z wirydarzem. Po reformacji w 1522 r. założono tu Gdańskie Gimnazjum Akademickie oraz bibliotekę. Po 1872 siedziba Muzeum Miejskiego, obecnie oddział Muzeum Narodowego. Cenne dzieło późnogotyckiej architektury ceglanej, z charakterystycznymi schodkowymi szczytami elewacji korpusu nawowego i prezbiterium i niewielkimi wieżyczkami kontrastującymi z masywną bryłą kościoła.

Czytaj dalej

Kościół Świętej Trójcy w Gdańsku – późnogotycka świątynia wzniesiona dla osadzonych w 1419 Franciszkanów na terenie Starego Przedmieścia (Lastadii), południowej części historycznego Gdańska. Kościół stanowi część dawnego zespołu klasztornego Braci Mniejszych, w którego skład wchodzą kaplica Św. Anny, dom ryglowy i przylegające do kościoła od strony południowej zabudowania klasztorne z wirydarzem. Po reformacji w 1522 r. założono tu Gdańskie Gimnazjum Akademickie oraz bibliotekę. Po 1872 siedziba Muzeum Miejskiego, obecnie oddział Muzeum Narodowego. Cenne dzieło późnogotyckiej architektury ceglanej, z charakterystycznymi schodkowymi szczytami elewacji korpusu nawowego i prezbiterium i niewielkimi wieżyczkami kontrastującymi z masywną bryłą kościoła.

Dzieje

Na mocy przywileju papieża Marcina V dnia 9 października 1419 do Gdańska sprowadzono Franciszkanów, dla których na terenie dzielnicy Lastadia powstał konwent. Kościół wzniesiono w latach 1422-1433 stanowiący rdzeń obecnego prezbiterium. W 1484 podjęto rozbudowę świątyni. Do 1495 roku przebudowano prezbiterium, następnie powstał trójnawowy, halowy korpus nawowy. W 1503 roku zawaliła się nawa północna. Do 1514 trwały prace budowlane prowadzone przez budowniczych franciszkańskich z południowych Niemiec. Po 1480 do klasztoru dobudowana została kaplica św. Anny, którą w 1 ćw. XVI wieku podwyższono. W wyniku reformacji i dominacji luteranizmu w Gdańsku, w 1556 podupadły klasztor został przekazany miastu z przeznaczeniem na szkołę teologiczną. Kaplica Św. Anny stała się miejscem nabożeństw w języku polskim. W klasztorze swoją siedzibę miało Gdańskie Gimnazjum Akademickie oraz pierwsza gdańska biblioteka. W XVII wieku od strony zachodniej dobudowano przy kościele zachowany do dziś dom o konstrukcji szkieletowej z nadwieszoną od strony ul. Św. Trójcy galerią. W XIX wieku przebudowano zabudowania klasztorne, które zaadaptowano w 1872 na Muzeum Miejskie. Po wieloletnich staraniach o odzyskanie świątyni, Franciszkanie odzyskali kościół po 1945, który został poważnie zniszczony podczas ostatniej wojny. Szczęśliwie ocalała część nawowa i wszystkie szczyty wieńczące elewację zachodnią i wschodnią. Klasztor odbudowano do 1956 gdzie powstało Muzeum Pomorskie (obecnie jeden z kilku oddziałów gdańskiego Muzeum Narodowego), w którym prezentowany bogatą kolekcją malarstwa gdańskiego, niderlandzkiego (m.in. Sąd Ostateczny Hansa Memlinga) oraz cennymi zbiorami rzeźby gotyckiej i rzemiosła artystycznego. Do lat 50. odbudowano korpus nawowy, natomiast prezbiterium, początkowo zamurowane od reszty kościoła odbudowano w latach 90. W 2003 otwarto prezbiterium z oryginalną przegrodą chórową, jedną z niewielu zachowanych w Polsce. Trzy lata później odbudowano wieżę północną, zaś w 2009 wieżyczkę na sygnaturkę na dachu prezbiterium. W międzyczasie dokonano remontów i konserwacji dachów, sklepień i części wystroju wnętrza. Obecnie trwa odbudowa XVIII-wiecznego prospektu organowego.

Architektura

Kościół jest trójnawową bazyliką z prezbiterium zamkniętym prostokątnie i kaplicą Św. Anny od strony zachodniej. Pięcioprzęsłowe prezbiterium ma plan nieregularnego prostokąta, co jest wynikiem nieregularności w rozplanowaniu poszczególnych przęseł; jedynie szerokość całego prezbiterium jest taka sama, co więcej odpowiada szerokości nawy głównej. Halowy korpus nawowy o trzech nawach składa się z sześciu przęseł. Po obu stronach, od zewnątrz naw bocznych przylegają wąskie kaplice. Analogicznie jak w pozostałych kościołach Gdańska przypory zostały wciągnięte do wnętrza, a ściany murów obwodowych są na zewnątrz gładkie, dlatego też przestrzeń pomiędzy murami obwodowymi i nawami bocznymi wypełniają kaplice.

Wnętrze kościoła nakryte jest sklepieniem łączącym formy sklepienia gwiaździstego i sieciowego wspartym na przylegających do lizen kroksztynowych wspornikach (prezbiterium) oraz na filarach międzynawowych i przyporach wewnętrznych (korpus nawowy). Sklepienia pełnią rolę nie tylko konstrukcyjną ale tworzą dekorację wystroju wnętrza, dlatego w poszczególnych częściach świątyni zróżnicowano formę sklepień; w nawie głównej niektóre żebra przecinają punkty stykowe. Ośmioboczne w planie filary o podkreślonych cegłą narożach dźwigają profilowane arkady międzynawowe. Do prezbiterium przechodzi się przez wysoką pochodzącą z 1493 r. przegrodę chórową z nabudowaną przy niej emporą chóru muzycznego.

Na zewnątrz elewacje są gładkie, przeprute wielkimi ostrołukowymi oknami. W części prezbiterium elewacje są częściowo oszkarpowane. Ponad zwieńczoną gzymsem koroną ścian wschodnie elewacje prezbiterium oraz wschodnie (nawy boczne) i zachodnie korpusu nawowego zwieńczone są szczytami o bogatej i zróżnicowanej dekoracji architektonicznej. Ponad trójokienną ścianą fasady zachodniej z fryzem maswerkowym wznoszą się trzy połączone ze sobą szczyty z profilowanymi sterczynami i przeplatającymi się laskowaniami tworzącymi schodkowy układ. Powyżej dachów naw dekoracja szczytów jest ażurowa. Szczyt wschodni prezbiterium zdobią trzy ośmioboczne wieżyczki (dwie narożne i jedna na osi) oraz wypełniają blendy oddzielone profilowanymi sterczynami. Przy narożniku wschodniej ściany nawy południowej i północnej prezbiterium wznosi się smukła wieżyczka na planie czworoboku, w najwyższych kondygnacjach na planie ośmioboku z barokową latarnią i cebulastym hełmem. Na dachu prezbiterium sześcioboczna w planie wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona ostrosłupowym hełmem.

Wystrój wnętrza

Pomimo zawieruchy wojennej (w wyniku której zaginął m.in. dawny barokowy ołtarz główny) kościół zachował szereg cennych dzieł ruchomych z XV-XVIII w. Przy ścianach prezbiterium usytuowany jest znacznie zachowany zespół drewnianych stalli zakonników z 1507-11 z dekoracją roślinną i ornamentalną na przegrodach zaplecków. Na wschodniej ścianie nawy południowej wisi późnogotycki krucyfiks z ok. 1500, pierwotnie zawieszony na belce tęczowej. Ponadto dwa retabula ołtarzowe w formie tryptyków; w prezbiterium z przedstawieniem Drzewa Jessego w korpusie oraz scenami maryjnymi na skrzydłach oraz tryptyk z malowanymi kwaterami przedstawiającymi świętych i królów starotestamentowych. Późnogotycki korpus ambony został uzupełniony w XVII w. figurkami Ewangelistów, z tegoż stulecia pochodzi baldachim.

Z czasów nowożytnych zachował się zespół dzieł malarstwa i rzeźby m.in. obraz Naigrywanie Chrystusa z XVIII w.; epitafia Martina Ravenvalta ze sceną Koronowania Cierniem; syna Mikołaja Harnisha rajcy warszawskiego z obrazem Zmartwychwstanie Pańskie; Henryka Mollera rektora Gimnazjum Akademickiego z obrazem Błogosławieństwo dzieci przez Jezusa i rzeźbami przedstawiającymi cnoty oraz marmurowe epitafium obrazowe Jana Bernarda Bonifacio, markiza d'Oria, współzałożyciela Biblioteki Rady Miasta, dzieło przypisywane Abrahamowi van den Blocke.

Kaplica Świętej Anny

Do południowo-zachodnego narożnika korpusu nawowego przylega, kaplica Św. Anny powstała po 1480 na planie nieregularnego prostokąta jednonawowa, o pięciu przęsłach. Elewację zachodnią zdobi szczyt schodkowy z prostokątnymi i ostrołukowymi blendami, wimpergami i wielobocznymi sterczynami. Wraz z elewacją zachodnią kościoła dekoracja kaplicy tworzy malowniczą całość. Wnętrze nakryte gęsto żebrowanym sklepieniem sieciowym zdobi barokowy wystrój z XVII-XVIII w. m.in. ołtarz główny, chór muzyczny i ambona. Równolegle do kaplicy do przeciwległego naroża dostawiono piętrowy dom o konstrukcji ryglowej, połączone od strony zachodniej murem parawanowym tworzący wewnętrzny dziedziniec.


Kościół Świętej Trójcy - to miejsce nie posiada jeszcze przewodnika. Jeśli znasz to miejsce, to tutaj możesz napisać przewodnik.