Brama Kamienna

Brama Kamienna w Gryficach (niem. Steintor) – jeden z najstarszych elementów fortyfikacji miasta, zbudowany w XIV w.

Brama Kamienna w Gryficach (niem. Steintor) – jeden z najstarszych elementów fortyfikacji miasta, zbudowany w XIV w.

Położenie budowli

Brama jest położona w północnej części Starego Miasta, kalenicą zwrócona do ul. Górskiej i szczytem do ulicy Leśnej. Pod przelotem obiektu przebiega droga wojewódzka nr 109 (część ulic: Wojska Polskiego i Kamienna Brama). Prócz funkcji obronnych spełniała również rolę punktu poboru podatku (myta). Obok bramy Wysokiej i nieistniejącej Reskiej była ważnym elementem w kompleksie fortyfikacji miejskich.

Nazwę swą wzięła od kamiennego młyna, znajdującego się niegdyś w pobliżu. W przeszłości była również nazywana Młyńską od wspomnianego młyna bądź Trzebiatowską od szlaku handlowego, który wiódł z Wielkopolski do Kamienia, z rozwidleniem na Kołobrzeg.

Wygląd zabytku

Brama została zbudowana w swej zasadniczej części w XIV w., w stylu gotyckim. Pierwsza źródłowa wzmianka o fortyfikacji pochodzi z 1333 r. Posiada 98 m² powierzchni i 1078 m³ kubatury. Zasadniczym materiałem budulcowym jest cegła w charakterystycznym układzie gotyckim, powleczona nawierzchniowym tynkiem.

Usytuowana na planie prostokąta, w 3/5 części wysunięta poza linię dawnego muru, na którego miejscu znalazły się XVIII i XIX-wieczne domy, które zostały przyparte z obu stron do bramy, z przejściem dla pieszych. Obiekt został przebudowany w XV w., na skutek pożaru, który strawił wyższe kondygnacje budowli. W późniejszym czasie dodano elementy renesansowe, tj. gzymsy, szczyty i pilastry. Fortyfikacja przyjęła mieszany styl gotycko-renesansowy. Brama zbudowana została w układzie trzykondygnacyjnym, z przelotem pod dwoma ostrołukowymi arkadami, między którymi rozpięte jest poprzeczne sklepienie kolebkowe z lunetami na osi przelotu. Podwójne szwy lunet tworzą formę czteroramiennej gwiazdy. W elewacji południowej okna na piętrze ujęte są rustyką i zwieńczone tympanonem. Od strony północnej usytuowane zostały dwie dwustopniowe skarpy. Między nimi ujęto trzy wysokie blendy, które zostały zamknięte półkoliście, z małymi oknami górnej kondygnacji. Obie elewacje wieńczą szczyty rozczłonkowane pilastrami, w dwu strefach rozdzielonych gierowanym gzymsem. W szczycie południowym środkowy pilaster zwieńczony został głową świni. W jednym ze środkowych pól północnego szczytu, w płaskim tynku widoczna jest postać rycerza. Między szczytami położony został dwuspadowy dach, a na kalenicy – wieżyczka z prześwitem. Z boku, po stronie zachodniej znajduje się niższa przybudówka z wejściem do górnych pomieszczeń, nakryta dachem pulpitowym. Budowla jest wpisana do rejestru zabytków dziedzictwa narodowego (nr rej. 52 z 30 lipca 1955 r.)

Współczesne przeznaczenie obiektu

Obiekt po okresie wojen napoleońskich (XIX w.) przestał pełnić rolę obronną miasta. Do 1945 r. obiekt spełniał wielorakie funkcje. Część budowli była przeznaczona na zajazd (niem.) Gasthaus i kręgielnię (niem.) Kegelbahn Kurta Brauna, natomiast jedno z jej pięter zaadaptowano pod Ludową Bibliotekę w Greifenbergu (dziś Gryfice) (niem.) Volks Bücherei in Greifenberg/Pommern. Przez wiele lat, po II wojnie światowej obiekt nie był wykorzystywany mimo licznych walorów użytkowych. Luźne koncepcje w kwestii zagospodarowania budowli rozbijały się o nakłady finansowe. W początkach lat 90. XX w. przeznaczono go na część kawiarnianą i rozrywkową, dalej na działalność sportową i rehabilitacyjną.

Obecnie, obiekt po II etapie rewitalizacji zabytków dziedzictwa kulturowego w 2007 r. jest przeznaczony do celów hotelarskich, gdzie znajduje się 16 miejsc noclegowych. Działa tam również Dom Pracy Twórczej. Od strony południowej miasta odnowiono zabytkowy zegar, przy którym trzy razy w ciągu dnia jest odtwarzany (elektronicznie) hejnał miasta, mimo że został odrzucony przez MSWiA..